از کجا بفهمیم که دیابت داریم و علت آن چیست؟
بیماری مزمن دیابت هنگامی به‌وجود می‌آید که بدن در به‌کارگیری، جذب و ذخیره گلوکز دچار اختلال و مشکل شود. دیابت ۲ نوع اصلی و شایع دارد و عوارض متعددی برای سلامتی افراد ایجاد می‌کند.
سوال بسیاری از مردم این است که باید از کجا بفهمیم که دیابت داریم؟ در ادامه درباره علائم این بیماری و راه درمان آن توضیح می‌دهیم.
بیماری دیابت چگونه به‌وجود می‌آید؟
گلوکز یک نوع قند است که تجمع آن در خون، باعث بالارفتن قند خون می‌شود. لوزالمعده یا پانکراس در پشت معده قرار دارد و هورمون انسولین را می‌سازد و در جریان خون آزاد می‌کند.
انسولین وظیفه دارد گلوکز مواد غذایی را به سلول‌های بدن برای تولید انرژی انتقال دهد. تمام کربوهیدرات‌ها‌یی که مصرف می‌کنیم، در خون به گلوکز تجزیه می‌شوند. انرژی مورد نیاز بخش‌های مختلف بدن توسط گلوکز تامین می‌شود.
درصورتی‌که که بدن نتواند این گلوکز را استفاده، جذب و ذخیره کند، یا لوزالمعده، هورمون انسولین را تولید نکند، همچنین بدن در استفاده از انسولین دچار اختلال شود، بیماری دیابت به‌وجود می‌آید.
دلیل ابتلا به دیابت چیست؟
اگر گلوکز در جریان خون باقی بماند و وارد سلول‌های بدن نشود، سطح قند خون افزایش پیدا کرده و منجر به بیماری دیابت می‌شود.
نوع تغذیه در ابتلا به دیابت نوع ۲ بسیار تاثیرگذار است. مصرف مداوم غذاهای چرب و شیرین و مواد غذایی مانند نان سفید، برنج، میوه خشک و نوشیدنی‌های انرژی‌زا و ورزشی باعث ابتلا به دیابت می‌شود.
وجود هر یک از عوامل زیر، باعث ابتلا به دیابت می‌شود:
- عدم تولید انسولین توسط پانکراس
- کافی‌نبودن میزان انسولین تولیدشده
- ناتوانی بدن در استفاده از انسولین
- سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت
- ابتلا به فشار خون
- بالابودن سطح کلسترول خون
دیابت چه علائمی دارد؟
از کجا بفهمیم که دیابت داریم؟ این بیماری علائم متعددی دارد که به‌وسیله آنها، می‌توان به وجود این بیماری در بدن، پی برد. علائم دیابت عبارت‌اند از:
- احساس تشنگی
- خشکی دهان
- تارشدن دید
- تکرر ادرار
- خستگی مفرط
- کاهش وزن ناگهانی
- خشکی پوست و خارش (در بانوان)
- عفونت‌های مکرر مجاری ادراری و قارچی (در بانوان)
- ابتلا به عفونت به‌صورت مکرر و بی‌دلیل
- طولانی‌شدن زمان ترمیم زخم‌ها
- ضعیف‌شدن بدن و گزگزشدن دست و پا
- کاهش قدرت عضلات، اختلال نعوظ و کاهش میل جنسی (در مردان)
انواع دیابت
دیابت ۲ نوع اصلی دارد که به دیابت نوع یک و نوع ۲ شناخته می‌شود. پیش‌دیابت و دیابت در بارداری از انواع دیگر آن هستند. در ادامه هر یک را معرفی می‌کنیم.
دیابت نوع یک
کودکان، نوجوانان و جوانان معمولا به دیابت نوع یک مبتلا می‌شوند. ۱۰ درصد بیماران دیابتی، به نوع یک دچار هستند. دیابت نوع یک، یک بیماری خودایمنی شناخته می‌شود و در طی آن بدن به خود حمله کرده و سلول‌های تولیدکننده انسولین را از بین می‌برند.
بیماران دیابت نوع یک، باید روزانه انسولین تزریق کنند. علائم دیابت نوع یک، به‌مدت چند هفته تا چند ماه ایجاد می‌شود و ابتلا به آن سریع خواهد بود. تهوع، استفراغ و معده‌درد سایر علائم آن هستند. در هر سنی امکان ابتلا به دیابت نوع یک وجود دارد.
دیابت نوع ۲
بزرگسالان و افراد مسن اغلب به دیابت نوع ۲ و پیش‌دیابت مبتلا می‌شوند. علت ابتلا به آن، عدم تولید انسولین کافی یا پاسخ‌ندادن سلول‌های بدن به آن است.
علائم این بیماری به‌سرعت ظاهر نمی‌شود و ابتلا به آن چند سال طول می‌کشد. بیماران امکان دارد بهدلیل ابتلا تدریجی به این بیماری، متوجه آن نشوند.
دیابت نوع ۲ از سایر انواع دیابت شایع‌تر بوده و بیش از ۹۰ درصد افراد دیابتی، به نوع ۲ مبتلا هستند. امروزه برخی از کودکان نیز عمدتا بهدلیل اضافه وزن و چاقی به دیابت نوع ۲ مبتلا می‌شوند.
پیش‌دیابت
در این مرحله، سطح گلوکز خون خون بالا بوده اما به حد دیابت نوع ۲ نرسیده و فرد را به آن مبتلا نکرده است. سطح قند خون افراد مبتلا به پیش‌دیابت، ۱۰۰ الی ۱۲۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است.
پیش‌دیابت امکان دارد باعث بروز بیماری‌های قلبی و سکته شود. در آزمایش خون A1C، سطح قند خون این افراد 7/5 تا 4/6 درصد است.
دیابت بارداری
بانوان باردار نیز امکان دارد به دیابت مبتلا شوند اما علائم آن را نمی‌توانند تشخیص دهند. به همین دلیل متخصصان زنان و زایمان در ۲۴ الی ۲۸ هفتگی، برای آنها تست دیابت تجویز می‌کند.
دیابت بارداری بعد از زایمان از بین می‌رود. افرادی که دچار دیابت بارداری می‌شوند، در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند.
عوارض بیماری دیابت چیست؟
هنگامی که سلول‌های بدن نتوانند گلوکز جذب کنند و از آن استفاده کنند، در خون قند اضافه انباشته می‌شود. افزایش قند خون در افراد دیابتی نوع یک و ۲، به یک اندازه خطرناک است.
اگر دیابت کنترل نشود، عوارض خطرناکی مانند نارسایی در کلیه، چشم، قلب و اعصاب را در پی خواهد داشت.
راه‌های پیشگیری از ابتلا به دیابت
اولین قدم برای پیشگیری از دیابت اصلاح برنامه غذایی است. توجه داشته باشید دیابت نوع یک قابل جلوگیری نیست. برای پیشگیری از دیابت نوع ۲، موارد زیر را رعایت کنید:
- داشتن وزن استاندارد
- ورزش منظم
- کاهش مصرف گوشت قرمز، کالری، چربی و شکر
- عدم مصرف گوشت‌های فرآوری‌شده
- گنجاندن میوه‌جات، سبزیجات و غلات کامل در برنامه غذایی
- عدم استعمال سیگار
- تنظیم ساعت خواب
دیابت درمان دارد؟
از کجا بفهمیم که دیابت داریم؟ دکتر سلطانی و دیگر متخصصان معتقدند دیابت درمان قطعی ندارد اما می‌توان آن را کنترل کرد. وقتی دیابت کنترل شود، علائم آن قابل مشاهده نیست اما نتیجه آزمایش بیماران وجود آن را تایید می‌کند.
زمانی که در آزمایش A1C که سطح قند خون در ۳ ماه گذشته را نشان می‌دهد، سطح گلوکز خون زیر ۶ درصد باشد، می‌توان گفت دیابت بهبود پیدا کرده و کنترل شده است.
با توجه به میزان کنترل‌شدن دیابت، ۳ وضعیت به‌وجود می‌آید:
- درمان نسبی: سطح قند خون فرد به‌مدت یک سال پایین‌تر از افراد دیابتی بوده‌است، بدون آنکه داروهای دیابت را مصرف کند.
- درمان کامل: سطح گلوکز خون به میزان طبیعی آن برگشته و بدون مصرف دارو، به‌مدت یک سال در همان سطح باقی مانده‌است.
- بهبود طولانی‌مدت: زمانی رخ می‌دهد که بیمار ۵ سال در وضعیت بهبودی کامل قرار داشته باشد.
پزشکان معتقدند وضعیت دیابت بیمارانی که ۲۰ سال در وضعیت بهبودی کامل قرار داشته باشند، نیز باید بررسی شود و آنها را ۱۰۰ درصد درمان‌شده نمی‌دانند.
راه‌های درمان دیابت
بیماران دیابتی با توجه به نوع دیابت، سطح گلوکز خون و سایر شرایط خود، با رعایت برخی نکات می‌توانند این بیماری را کنترل و درمان کنند، مانند:
- مبتلایان دیابت نوع یک: تزریق روزانه انسولین
- مبتلایان به دیابت نوع ۲: مصرف داروها و تزریق انسولین طبق تجویز پزشک، اصلاح برنامه غذایی، داشتن وزن استاندارد و انجام ورزش روزانه.
- مبتلایان به پیش‌دیابت: داشتن برنامه غذایی سالم، داشتن وزن استاندارد و ورزش روزانه و منظم
- مبتلایان به دیابت بارداری: داشتن رژیم غذایی، ورزش، مصرف دارو و انسولین با تجویز پزشک
اختلال در عملکرد لوزالمعده، باعث افزایش سطح گلوکز خون و منجر به بیماری مزمن دیابت می‌شود. عدم کنترل این بیماری عوارضی مانند نارسایی کلیه، قلب، چشم و اعصاب را در پی دارد.
از کجا بفهمیم که دیابت داریم؟ با مشاهده علائمی مانند خشکی دهان، تاری دید، احساس تشنگی و آزمایش خون می‌توان ابتلا به دیابت را تشخیص داد.
با مصرف دارو، تزریق انسولین، ورزش منظم، تغذیه مناسب و نرمال نگه‌داشتن وزن می‌توان این بیماری را کنترل کرد.
