بیماری اسکیزوفرنی چیست؟ (علائم + علل + عوارض و درمان)
بیماری اسکیزوفرنی چیست؟ هر آنچه باید در مورد آن بدانید
اسکیزوفرنی یک بیماری روانی جدی است که بر نحوه تفکر، احساس و رفتار افراد تأثیر می‌گذارد. بیماری اسکیزوفرنی ممکن است منجر به ترکیبی از توهم، هذیان و تفکر و رفتار آشفته شود.
توهمات شامل دیدن چیزهایی یا شنیدن صداهایی است که توسط دیگران مشاهده نمی‌شود. هذیان شامل باورهای محکم در مورد چیزهایی است که درست نیستند. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است ارتباط خود را با واقعیت از دست بدهند که می‌تواند زندگی روزمره را بسیار سخت کند.
نحوه ابتلا به بیماری اسکیزوفرنی
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نیاز به درمان مادام‌العمر دارند. درمان شامل دارو، گفتاردرمانی و کمک به یادگیری نحوه مدیریت فعالیت‌های روزمره است.
ازآنجایی‌که بسیاری از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نمی‌دانند که دارای یک بیماری روانی هستند و ممکن است باور نداشته باشند که به درمان نیاز دارند.
افرادی که روان‌پریشی دارند و درمان نمی‌شوند اغلب علائم شدیدتر، بستری شدن بیشتر در بیمارستان، مهارت‌های تفکر و پردازش ضعیف‌تر و نتایج اجتماعی، آسیب‌ها و حتی مرگ را پیشرو دارند. از سوی دیگر، درمان زودهنگام اغلب به کنترل علائم قبل از بروز عوارض جدی کمک می‌کند و چشم‌انداز بلندمدت را بهتر می‌کند.
علائم بیماری اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی شامل طیف وسیعی از مشکلات در نحوه تفکر، احساس و رفتار افراد است. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد.
توهمات
این مشکل زمانی است که شخص مبتلا به چیزهایی اعتقاد دارد که واقعی نیستند. برای مثال، افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است فکر کنند که در حال آسیب دیدن یا آزار و اذیت هستند درحالی‌که این‌گونه نیست.
آن‌ها می‌توانند فکر کنند که هدف ژست‌ها یا نظرات خاصی هستند یا بسیار مشهور بوده و یا توانایی بالایی دارند درحالی‌که این‌طور نیست.
توهمات اینها معمولاً شامل دیدن یا شنیدن چیزهایی است که دیگران آن‌ها را مشاهده نمی‌کنند. برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، این چیزها واقعی به نظر می‌رسد. توهم می‌تواند با هر یک از حواس رخ دهد، اما شنیدن صداها شایع‌ترین است.
گفتار و تفکر بی‌نظم
نامنظم صحبت کردن باعث ایجاد تفکر آشفته میشود. برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است صحبت کردن با افراد دیگر سخت باشد.
پاسخ‌هایی که افراد مبتلا به اسکیزوفرنی به سؤالات می‌دهند ممکن است با آنچه پرسیده میشود مرتبط نباشد. یا ممکن است به سؤالات پاسخ کامل داده نشود.
رفتار حرکتی بسیار نامنظم یا غیرعادی
این مورد ممکن است به طرق مختلفی نشان داده شود، از حماقت کودکانه تا کارهای بی‌دلیل. رفتار بر روی یک هدف متمرکز نیست، بنابراین انجام وظایف دشوار است.
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است نخواهند دستورالعمل‌ها را دنبال کنند. آن‌ها ممکن است به روش‌هایی حرکت کنند که معمولی یا نامناسب با محیط اجتماعی باشد. حتی امکان دارد زیاد حرکت نکنند یا اصلاً پاسخ ندهند.
البته لازم به ذکر است که علائم ممکن است از نظر نوع و شدت آن‌ها متفاوت باشد. گاهی اوقات علائم ممکن است بهتر یا بدتر شوند. برخی از علائم ممکن است همیشه وجود داشته باشد.
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی معمولاً در اواخر نوجوانی تا اوایل 30 سالگی نشان داده میشود. در مردان، علائم اسکیزوفرنی معمولاً از اواخر نوجوانی تا اوایل دهه 20 شروع میشود.
برای زنان، علائم معمولاً در اواخر دهه 20 تا اوایل دهه 30 شروع میشود. همچنین گروهی از افراد، معمولاً زنان وجود دارند که در مراحل بعدی زندگی تشخیص داده می‌شوند. تشخیص اسکیزوفرنی برای کودکان رایج نیست.
علائم اسکیزوفرنی در نوجوانان
این علائم در نوجوانان مانند علائم در بزرگسالان است، اما ممکن است تشخیص دقیق این بیماری دشوارتر باشد. به این دلیل که برخی از علائم اولیه اسکیزوفرنی آن‌هایی که قبل از توهم، هذیان و بی‌نظمی رخ می‌دهند معمولاً در بسیاری از نوجوانان دیده میشود، مانند:
- کناره‌گیری از دوستان و خانواده.
- در مدرسه خوب عمل نمی‌کند.
- داشتن مشکل در خواب.
- احساس تحریک‌پذیری یا افسردگی.
- نداشتن انگیزه.
همچنین، استفاده از مواد مخدر تفریحی مانند ماری‌جوانا، محرک‌هایی مانند کوکائین و مت‌آمفتامین‌ها یا مواد توهم‌زا می‌تواند علائم مشابهی ایجاد کند. در مقایسه با بزرگسالان مبتلا به اسکیزوفرنی، نوجوانان مبتلا به این بیماری ممکن است کمتر دچار هذیان و توهم شوند.
علل ابتلا به اسکیزوفرنی
مشخص نیست که چه چیزی باعث اسکیزوفرنی میشود. اما محققان بر این باورند که ترکیبی از ژنتیک، شیمی مغز و محیط می‌تواند نقش مهمی را ایفا کند.
تغییرات در برخی مواد شیمیایی طبیعی مغز، از جمله انتقال‌دهنده‌های عصبی به نام دوپامین و گلوتامات، ممکن است در اسکیزوفرنی نقش داشته باشد.
مطالعات تصویربرداری عصبی تغییراتی را در ساختار مغز و سیستم عصبی مرکزی افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نشان می‌دهد. درحالی‌که محققان هنوز نتوانسته‌اند این یافته‌ها را در درمان‌های جدید اعمال کنند، یافته‌ها نشان می‌دهد که اسکیزوفرنی یک بیماری مغزی است.
اگرچه علت اسکیزوفرنی شناخته نشده است، اما به نظر می‌رسد این عوامل باعث افزایش احتمال ابتلا به اسکیزوفرنی می‌شوند:
- سابقه خانوادگی اسکیزوفرنی.
- تجربیات زندگی، مانند زندگی در فقر، استرس یا خطر.
- برخی از مشکلات بارداری و زایمان، مانند عدم تغذیه کافی قبل یا بعد از تولد، وزن کم هنگام تولد، یا قرار گرفتن در معرض سموم یا ویروس‌ها قبل از تولد که ممکن است بر رشد مغز تأثیر بگذارد.
- مصرف داروهای تغییردهنده ذهن در نوجوانی یا جوانی که به آن‌ها روان‌گردان می‌گویند.
عوارض بیماری اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی در صورت درمان نشدن می‌تواند منجر به مشکلات شدیدی شود که هر بخش از زندگی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. عوارضی که ممکن است اسکیزوفرنی ایجاد کند یا با این بیماری مرتبط باشند عبارت‌اند از:
- خودکشی، اقدام به خودکشی و افکار خودکشی
- اختلالات اضطرابی و اختلال وسواس فکری اجباری که به نام OCD
- افسردگی
- سوءاستفاده از الکل یا سایر داروها، از جمله نیکوتین
- ناتوانی در کار یا حضور در مدرسه
- مشکلات مالی و بی‌خانمانی
- ایزوله‌سازی اجتماعی
- مشکلات بهداشتی و پزشکی
- قربانی شدن
- رفتار پرخاشگرانه یا خشونت‌آمیز
جلوگیری از ابتلا به اسکیزوفرنی
هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از اسکیزوفرنی وجود ندارد. اما ماندن در برنامه درمانی می‌تواند به جلوگیری از بازگشت یا بدتر شدن علائم کمک کند. محققان امیدوارند که یادگیری بیشتر در مورد عوامل خطر اسکیزوفرنی به تشخیص و درمان زودتر منجر شود.
تشخیص بیماری اسکیزوفرنی
در واقع تشخیص اسکیزوفرنی شامل رد کردن سایر شرایط سلامت روان و اطمینان از اینکه علائم ناشی از سوءمصرف مواد، دارو یا یک وضعیت پزشکی نیست، را در برمی‌گیرد. تشخیص اسکیزوفرنی شامل مواردی همچون:
- معاینه بدنی: برای رد سایر مشکلاتی که می‌توانند علائم مشابهی ایجاد کنند و بررسی عوارض مرتبط انجام شود.
- تست‌ها و غربالگری‌ها: ممکن است شامل آزمایشاتی باشد که به رد کردن شرایط با علائم مشابه و غربالگری برای مصرف الکل و مواد مخدر کمک می‌کند. یک متخصص ممکن است درخواست مطالعات تصویربرداری مانند ام‌آرآی یا سی‌تی‌اسکن کند.
- ارزیابی سلامت روان: یک متخصص با توجه به‌ظاهر و رفتار یک فرد و پرسش در مورد افکار، خلق‌وخوی، هذیان، توهم، مصرف مواد و احتمال خشونت یا خودکشی بررسی می‌کند. این ارزیابی شامل سابقه خانوادگی و شخصی نیز است.
رفتار مبتلایان بیماران اسکیزوفرنی
درمان مادام‌العمر با داروها و درمان روانی اجتماعی می‌تواند به مدیریت اسکیزوفرنی کمک کند، اگرچه هیچ درمانی برای آن وجود ندارد.
این درمان‌ها حتی زمانی که علائم کاهش می‌یابد مورد نیاز است. در صورت شدید بودن علائم ممکن است برخی از افراد در طول بحران نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشند.
یک روانپزشک باتجربه در درمان اسکیزوفرنی معمولاً شخص را راهنمایی می‌کند. تیم درمان همچنین ممکن است شامل روان‌شناس، مددکار اجتماعی، پرستار روانپزشکی و مدیر پرونده برای هماهنگی مراقبت باشد.
درمان اسکیزوفرنی
اصلی‌ترین درمان اسکیزوفرنی داروها هستند. داروهای ضد روان‌پریشی بیشترین داروهایی هستند که تجویز می‌شوند. تصور میشود که آن‌ها عمدتاً با تأثیر بر انتقال‌دهنده عصبی مغز دوپامین علائم را کنترل می‌کنند.
داروها
هدف از درمان با داروهای ضد روان‌پریشی، مدیریت علائم با کمترین دوز ممکن است. برای به‌دست‌آوردن نتیجه مطلوب، یک متخصص ممکن است داروها و ترکیبات مختلفی از داروها و دوزهای مختلف را در طول دوره امتحان کند.
سایر داروها نیز ممکن است کمک کنند، مانند داروهای ضدافسردگی، تثبیت‌کننده‌های خلق‌وخو یا داروهای ضداضطراب. ممکن است چند هفته طول بکشد تا ببینید آیا این دارو به بهبود علائم کمک می‌کند یا خیر.
ازآنجایی‌که داروهای اسکیزوفرنی می‌توانند عوارض جانبی ایجاد کنند، افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است تمایلی به مصرف آن‌ها نداشته باشند.
روانپزشک عوارض جانبی را تحت‌نظر دارد و در برخی موارد ممکن است آزمایش خون را تجویز کند. انتخاب دارو می‌تواند برای جلوگیری از برخی عوارض جانبی ناخواسته هدایت شود.
تزریق با اثر طولانی
برخی از داروهای ضد روان‌پریشی ممکن است به‌صورت تزریق طولانی‌مدت در عضله یا زیر پوست تجویز شوند. آن‌ها معمولاً هر 2 تا 4 هفته یکبار تجویز می‌شوند، اما گاهی اوقات کمتر یا بیشتر.
مداخلات روانی اجتماعی
پس از بهبود علائم، ادامه مصرف دارو مهم است. همچنین شرکت در درمان‌های روان‌شناختی و اجتماعی یا روانی اجتماعی بسیار مؤثر است. این درمان‌ها عبارت‌اند از:
- درمان فردی: گفتاردرمانی که به‌عنوان روان‌درمانی نیز شناخته میشود، ممکن است به بهبود الگوهای فکری کمک کند. همچنین، یادگیری مقابله با استرس و شناسایی علائم هشداردهنده اولیه و بازگشت علائم می‌تواند به افراد در مدیریت بیماری کمک کند.
- آموزش مهارت‌های اجتماعی: این مورد تمرکز بر بهبود ارتباطات و تعاملات اجتماعی و ایجاد بهتر افراد مبتلا به اسکیزوفرنی برای شرکت در فعالیت‌های روزانه است.
- خانواده‌درمانی: در طی این درمان، خانواده‌ها یاد می‌گیرند که چگونه با اسکیزوفرنی مقابله کنند.
- توان‌بخشی حرفه‌ای و اشتغال حمایت شده: این مشاوره برای کمک به افراد مبتلا به اسکیزوفرنی برای آماده شدن، یافتن و حفظ شغل متمرکز است.
اکثر افراد مبتلا به اسکیزوفرنی در زندگی روزمره به حمایت نیاز دارند. بسیاری از جوامع برنامه‌هایی برای کمک به افراد مبتلا به اسکیزوفرنی در زمینه مشاغل، مسکن، گروه‌های خودیاری و موقعیت‌های بحرانی دارند.
یک مدیر پرونده یا فردی در تیم درمان می‌تواند به یافتن منابع کمک کند. با درمان مناسب، اکثر افراد مبتلا به اسکیزوفرنی می‌توانند بیماری خود را مدیریت کنند.
بستری شدن در بیمارستان
در طول دوره‌های بحران یا زمان علائم شدید، ممکن است افراد برای ایمنی خود نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشند. اقامت در بیمارستان همچنین باعث میشود که آن‌ها به‌درستی غذا بخورند، خواب کافی داشته باشند و به طور منظم حمام کنند.
درمان تشنج الکتریکی
متخصصان مراقبت‌های بهداشتی ممکن است درمان تشنج الکتریکی (ECT) را برای بزرگسالان مبتلا به اسکیزوفرنی که به درمان دارویی پاسخ نمی‌دهند، در نظر بگیرند.
الکتروشوک درمانی (ECT) روشی است که با دارو انجام میشود و شما را به خواب میبرد که به آن بیهوشی عمومی می‌گویند. هنگامی که شما خواب هستید، جریان‌های الکتریکی کوچکی از مغز عبور می‌کند و باعث تشنج درمانی میشود که 1 تا 2 دقیقه طول می کشد. ECT همچنین می‌تواند به افراد مبتلا به افسردگی کمک کند.
مقابله و حمایت از اسکیزوفرنی
کنار آمدن با یک بیماری روانی جدی مانند اسکیزوفرنی می‌تواند برای افراد مبتلا به این بیماری و دوستان و خانواده آن‌ها سخت باشد. در اینجا چند مرحله وجود دارد که ممکن است به شما کمک کند.
- با اعضای تیم درمان خود روابط قوی ایجاد کنید: همکاری نزدیک با متخصص مربوطه، متخصص سلامت روان و سایر اعضای تیم مراقبت، باعث میشود بهتر بتوانید به طور کامل درمان شده و از آن بهره‌مند شوید.
- آشنایی با اسکیزوفرنی: آموزش در مورد این عارضه می‌تواند به شما در درک اهمیت پیروی از برنامه درمانی کمک کند. آموزش همچنین می‌تواند به دوستان و خانواده کمک کند تا در مورد این بیماری بیشتر بدانند و نسبت به کسانی که به آن مبتلا هستند، دلسوزتر باشند.
- بیشتر بخواب: اگر مشکل خواب دارید، تغییر سبک زندگی می‌تواند به شما کمک کند.
- تمرکز بر اهداف: مدیریت اسکیزوفرنی یک فرایند مداوم است. در نظر گرفتن اهداف درمانی می‌تواند به شما کمک کند و با انگیزه بمانید، شرایط را مدیریت کنید و در جهت اهداف خود تلاش کنید.
- دوری از الکل یا مواد مخدر: استفاده از الکل، نیکوتین یا داروهای تفریحی می‌تواند درمان اسکیزوفرنی را سخت کند. در این موارد ترک می‌تواند سخت باشد. از تیم مراقبتی خود در مورد بهترین روش ترک مشاوره دریافت کنید.
- آرامش و مدیریت استرس: تکنیک‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، یوگا یا تای چی ممکن است به شما و عزیزانتان کمک کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی اغلب نمی‌دانند که یک بیماری روانی دارند که نیاز به مراقبت پزشکی دارد. در نتیجه، خانواده یا دوستان اغلب باید برای درمان شخص موردنظر اقدام کنند.
