بیماری سالک چیست؟ (نحوه پیشگیری + بهترین درمان آن)
بیماری سالک چیست؟ درمان آن چگونه است؟
آیا میدانید بیماری سالک چیست؟ بیماری سالک یا همان لیشمانیوز پوستی یک بیماری ناقل است. این بیماری توسط بیش از 15 گونه مختلف از انگل تکیاخته لیشمانیا ایجاد میشود که توسط پشه خاکی ماده آلوده منتقل میشود.
اگرچه سالک تهدیدکننده زندگی نیست، اما میتواند اثرات مخربی بر جامعه و فرد داشته باشد. این بیماری باعث ایجاد ضایعات پوستی بدشکل میشود که میتواند اثرات مادامالعمر خود را بهجای بگذارد.
بیماری سالک مخاطی پوست میتواند بهعنوان یک عارضه پوستی ظاهر شود و میتواند چندین ماه یا حتی سالها پس از بهبود زخمهای پوستی رخ دهد.
ضایعات میتواند منجر به تخریب جزئی یا کامل غشای مخاطی حفرههای بینی، دهان و گلو و بافتهای اطراف شود. این بیماری بعید است بهخودیخود بهبود یابد. در موارد شدید، افرادی که تحت درمان قرار نگیرند میتوانند بمیرند.
لیشمانیوز
سالک توسط یک انگل تکیاخته از بیش از 20 گونه لیشمانیا ایجاد میشود. بیش از 90 گونه پشه خاکی برای انتقال انگل لیشمانیا شناخته شده است .3 شکل اصلی این بیماری عبارت است از:
- لیشمانیوز احشایی VL : در صورت عدم درمان در بیش از 95 درصد موارد کشنده است. این بیماری با حملات نامنظم تب، کاهش وزن، بزرگ شدن طحال و کبد و کمخونی مشخص میشود. بیشتر موارد در برزیل، شرق آفریقا و هند رخ میدهد و پتانسیل شیوع و مرگومیر دارد.
- لیشمانیوز پوستی CL : شایعترین شکل این بیماری است و باعث ضایعات پوستی، عمدتاً زخم، در قسمتهایی از بدن میشود. اینها میتوانند اثرات مادامالعمر باقی بگذارند و باعث ناتوانی شوند. حدود 95 درصد موارد CL در قاره آمریکا، حوزه مدیترانه، خاورمیانه و آسیای مرکزی رخ میدهد.
- لیشمانیوز مخاطی: منجر به تخریب جزئی یا کامل غشاهای مخاطی بینی، دهان و گلو میشود. بیش از 90 درصد موارد لیشمانیوز مخاطی در بولیوی (کشور چندملیتی)، برزیل، اتیوپی و پرو رخ میدهد.
تشخیص بیماری سالک
افرادی که مشکوک به بیماری سالک هستند باید فوراً به دنبال مراقبتهای پزشکی باشند. در این بیماری تشخیص با ترکیب علائم بالینی با تستهای انگلی یا سرولوژیکی مانند تستهای تشخیصی سریع انجام میشود.
در و مخاطی تستهای سرولوژیک ارزش محدودی دارند و تظاهرات بالینی با تستهای انگلی تشخیص را تأیید میکند.
درمان بیماری سالک
داروهای موجود از نظر ایمنی، مقاومت و در دسترس بودن دارای اشکالات جدی هستند. داروها بهخوبی جواب نمیدهند و باید برای مدت طولانی مصرف شوند.
میتوان گفت درمان بیماری سالک به عوامل مختلفی از جمله نوع بیماری، پاتولوژیهای همراه، گونههای انگل و موقعیت جغرافیایی بستگی دارد.
لیشمانیوز یک بیماری قابلدرمان است که نیاز به سیستم ایمنی مناسب دارد، زیرا داروها انگل را از بدن خارج نمیکنند، بنابراین در صورت سرکوب سیستم ایمنی، خطر عود وجود دارد. همه بیمارانی که مبتلا به بیماری سالک احشایی هستند نیاز به درمان سریع و کامل دارند.
چگونگی ابتلا به بیماری سالک
انگل لیشمانیا از طریق نیش پشه خاکی فلبوتومین ماده آلوده منتقل میشود. عواملی که بر خطر ابتلای افراد تأثیر میگذارند عبارتاند از:
- وضعیت نامناسب مسکن
- بهداشت خانگی
- سوءتغذیه
- تغییرات آبوهوایی و محیطی
- مهاجرت
علائم بیماری سالک
بیماری سالک میتواند به اشکال بالینی متفاوتی از ضایعات پوستی بدون عارضه و خود ترمیمشونده گرفته تا ضایعات ناتوانکننده، بزرگ، مزمن یا عودکننده، ضایعات مخاطی پوستی، مخاطی در دهان یا بینی یا لیشمانیوز منتشر پوستی ظاهر شود.
بسته به شکل و شدت بیماری، سالک میتواند منجر به انگ شدید اجتماعی و در برخی موارد ناتوانی حضور در جامعه منجر شود. زخمها معمولاً از برجستگیهای کوچک به ضایعات باز یا برجسته و دهانه مرکزی با زخم پیشرفت میکنند.
ضایعات معمولاً بدون درد هستند اما میتوانند دردناک بوده و پیشرفت کنند. بهخصوص اگر زخمهای باز با باکتری عفونی شوند مشکلات بیشتر میشود.
پیشگیری از بیماری سالک
متأسفانه، پیشگیری و کنترل شیوع بیماری سالک پیچیده است و به ابزارهای زیادی نیاز دارد. استراتژیهای کلیدی عبارتاند از:
- تشخیص زودهنگام و درمان مؤثر: شیوع بیماری را کاهش داده و از ناتوانی و مرگ جلوگیری میکند. همچنین به کاهش انتقال و نظارت بر گسترش و بار بیماری کمک میکند.
- کنترل ناقل: به کاهش یا قطع انتقال بیماری با کاهش تعداد پشه خاکی کمک میکند. روشهای کنترل شامل اسپری حشرهکش، استفاده از تورهای حشرهکش، مدیریت محیطزیست و حفاظت شخصی است.
- نظارت مؤثر بر بیماری: برای نظارت و اقدام سریع در طول اپیدمیها و موقعیتهایی با نرخ بالای مرگومیر تحت درمان مهم است.
- کنترل میزبانهای مخزن حیوانات: این یک کار پیچیده است و باید متناسب با موقعیت محلی صورت بگیرد.
- آموزش: آموزش جامعه با مداخلات مؤثر تغییر رفتاری باید همیشه بهصورت محلی سازگار شود. مشارکت و همکاری با ذینفعان مختلف و سایر برنامههای کنترل بیماریهای منتقله از طریق ناقل بسیار مهم است.
بیماری سالک چه کسانی را مبتلا میکند؟
سالک اغلب افرادی را که در مناطق روستایی گرمسیری یا مناطقی با بهداشت نامناسب زندگی میکنند مبتلا میکند. افراد مبتلا به اچآیوی و سایر بیماریهایی که سیستم ایمنی آنها ضعیف است، بیشتر در معرض ابتلا به این عفونت هستند.