توران میرهادی کیست؟ (بیوگرافی مادر آموزش و پرورش ایران)
توران میرهادی کیست؟ آشنایی با بیوگرافی و آثار او
آیا با توران میرهادی هیچ آشنایی دارید؟ به نظرتان توران میرهادی کیست؟ به قطع میتوان گفت او یکی از شخصیتهای برجسته و تاثیرگذار در حوزه کودکان و نوجوانان در ایران است.
او در طول سالهای اخیر نقش بسیار مهمی در خدمت به کودکان ایران ایفا کرده و از طریق تأسیس شورای کتاب کودک، مرجعی ارزشمند برای شناخت بهترین کتابهای کودکان و ارتقا ادبیات کودکان در کشورمان ایجاد کرده است.
همچنین با منتشر کردن فرهنگنامه کودکان و نوجوانان، توسط کودکان یکی از معتبرترین سری کتابهای مرجع در ایران را به وجود آورد و همچنین با تأسیس و مدیریت مدرسه فرهاد، اصول تربیتی را بر اساس ارزشهای انسانی و فرهنگی به کار گرفته است.
در این مقاله، میخواهیم به زندگی و فعالیتهای بیپایان توران میرهادی اشاره کرده و نگاهی دقیقتر به کتابهای او داشته باشیم.
بیوگرافی توران میرهادی
زندگینامه توران میرهادی، یکی از شخصیتهای فرهنگی برجسته ایران، از جمله داستانهایی است که نشاندهنده عشق او به آموزش، ادبیات، و زبان و فرهنگ ایرانی است.
توران میرهادی در تاریخ ۲۶ خرداد ۱۳۰۶ در منطقة شمیران تهران به دنیا آمد. پدرش یک مهندس بود که در پروژة راهآهن سراسری ایران مشغول به کار بود و مادرش، گرتا دیتریش نام داشت که یک هنرآموخته آلمانی بود.
او در دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ هنر خوانده بود و در هنرستان کمالالملک درس مبانی هنر و مجسمهسازی میداد. مادر توران عاشق زبان و فرهنگ ایرانی بود و در کودکی دخترش، او را با ادبیات ایرانی و قصههای برادران گریم آشنا کرد.
مادرش شعرها و ترانههای سرزمینش را برای توران میخواند و نشستهایی با حضور نویسندگان ایرانی برگزار میکرد تا دخترش را با ادبیات ایرانی آشنا سازد. یکی از تجربیات مهم توران، خواندن شاهنامه در سن ۱۷ سالگی بود.
تحصیلات توران میرهادی
با توجه به علاقه توران به زبانها، او بهواسطه مادرش زبان آلمانی را فراگرفت. سپس به فرانسوی و انگلیسی نیز علاقهمند شد و این زبانها را نیز یاد گرفت.
وی در سال ۱۳۲۴ وارد دانشکده علوم شد و به تحصیل در رشتة علوم طبیعی (زیستشناسی) اشتغال پیدا کرد. در همین دوران، با بزرگانی چون جبار باغچهبان و محمدباقر هوشیار آشنا شد.
از جبار باغچهبان راه و روش سوادآموزی را آموخت و بهعنوان دانشجوی آزاد در کلاسهای محمدباقر هوشیار که در زمینه علوم پرورشی فعالیت میکرد، شرکت کرد.
این دوران زندگی توران نمایانگر علاقه وی به آموزش و یادگیری بود و پیشنیازی بود برای مسیر بزرگتری که او در عرصه فرهنگ و آموزش کودکان و نوجوانان ایران طی خواهد کرد.
سفر به اروپا
تصمیم به پیگیری علاقه و استعداد در زمینه آموزش و روانشناسی ناخودآگاه توران میرهادی را بهسوی اروپا سوق داد. او به طور مصمم تصمیم به تحصیل در اروپا گرفت و در نهایت، در سال ۱۳۲۵ به فرانسه سفر کرد.
در دانشگاه سوربن فرانسه، به تحصیل در رشته روانشناسی تربیتی پرداخت و فارغالتحصیل شد. سپس به تحصیلات خود در کالج سوونیه ادامه داد و در رشته آموزش پیشدبستانی مشغول به تحصیل شد.
این دوران، او را با دو شخصیت برجسته علمی در زمینه آموزش و روانشناسی، یعنی هنری والون و ژان پیاژه، آشنا کرد. این دو روانشناس به نظریههای مبتکرانه در زمینه آموزشوپرورش کودکان و نوجوانان پرداختهاند.
با پایان تحصیلات در اروپا، توران میرهادی به ایران بازگشت. زمان بازگشت وی به ایران، دوران پس از پایان جنگ جهانی دوم بود و شرایط اجتماعی و فرهنگی کشور ثبات نداشت.
او با انجام کارهای اجتماعی و فرهنگی سعی کرد تا برای انتقال دانش و تجربیات خود برای جامعه ایرانی کاری کرده باشد. ابتدا مدتی در یک کودکستان فعالیت کرد و این تجربه به او فرصتی داد تا با کودکان و آموزش آنها ارتباط برقرار کند.
پس از این مرحله، توران میرهادی در دبیرستانی که خود در آن درس خوانده بود، به تدریس زبان فرانسه پرداخت. او همچنین در این دوران فعالیتهای فرهنگی و آموزشی خود را گسترش داد و با جعفر وکیلی، یکی از افسران روشنفکر دوران خود، آشنا شد و ازدواج کرد.
از این ازدواج، فرزندی به نام پیروز به دنیا آمد. اما تنها یک سال پس از تولد پیروز، همسر توران به دلیل رویدادهای پس از کودتای سال ۱۳۳۲ اعدام شد.
کودکستان فرهاد و تأسیس مدرسه
در سال ۱۳۳۴، با حمایت و همراهی پدر و مادرش، توران میرهادی موفق به راهاندازی کودکستانی جذاب به نام کودکستان فرهاد شد.
این نام به یاد برادر گمشدهاش، فرهاد، انتخاب شد. کودکستان فرهاد بهخاطر روشهای نوآورانهای که توران میرهادی برای مدیریت آن ارائه داد، بهسرعت شهرتی گسترده به دست آورد و والدین بسیاری را بهسوی خود جلب کرد.
موفقیت کودکستان فرهاد و تأثیرگذاری روشهای توران میرهادی در آموزش، او را به فکر تأسیس مدرسهای بزرگتر و پیشرفتهتر برای دورههای دبستان و راهنمایی انداخت.
تصمیم به تأسیس مدرسه فرهاد گرفته شد و با همدلی و حمایت از همسرش، محسن خمارلو، این آموزشگاه باز شد. مدرسه فرهاد در دهههای ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ بهعنوان یک مرجع تجربی برای آزمایش روشهای پیشرفته آموزشی شناخته شد.
در این مدرسه، ایدهها و رویکردهای نوین در زمینه آموزش پیادهسازی میشدند و با دریافت بازخوردهای مثبت از دانشآموزان و اولیا، بهبود و توسعه پیدا میکردند. این تجربههای پیشرفته در مدرسه فرهاد در نهایت به بهبود نظام آموزشوپرورش کشور کمک کرد.
آثار و کتب باقیمانده از توران میرهادی
توران میرهادی، علاوه بر فعالیتهای آموزشی خود، عضوی فعال در هیئت تألیف کتب درسی بود. او در نگارش کتب تعلیماتی در رشتهها و کتابهای:
- اجتماعی
- تاریخ
- جغرافیا
- کتب دو گفتاره درباره کتابخانههای آموزشی و نقش آنها در تربیت علاقه به مطالعه
- تعلیمات دینی برای دانشآموزان چهارم دبستان
- کتاب کار مربی کودک
- برنامه کار سالانه مربی در مهدکودک و کودکستان
- کتاب آنکه رفت، آنکه آمد
در واقع کتاب آنکه رفت، آنکه آمد بهعنوان یکی از مهمترین آثار او برای کودکان شناخته شده است. این کتاب به شیوهای دلپذیر داستانهای کوتاه و پر از آموزههای اخلاقی برای کودکان ارائه میدهد.
شورای کتاب کودک
این شورای در آغاز بهعنوان یک ایده میان توران میرهادی و لیلی آهی (ایمن) متولد شد. این ایده پس از مشورت با همفکران و فعالان در زمینه ادبیات کودکان، در سال ۱۳۴۱ به واقعیت پیوست و فعالیتهای خود را آغاز کرد.
معصومه سهراب (مافی) تدوین آن را به عهده داشت و انتشار ماهنامة شورای کتاب کودک و در سال ۱۳۴۲، گزارشی تحلیلی از وضعیت کتابهای کودکان در ایران منتشر شد.
از آن زمان، یک گروه تخصصی برای ارزیابی و معرفی کتابهای خوب برای کودکان و نوجوانان تشکیل شد و شورای کتاب کودک عضو گروههای بینالمللی مانند دفتر بینالمللی کتاب برای نسل جوان شد. در سال ۱۳۵۸، طرح تألیف فرهنگنامه کودکان و نوجوانان به تدوین رسید و این کار تا کنون ادامه دارد.
در حال حاضر، شورای کتاب کودک به تألیف فرهنگنامه کودکان و نوجوانان ادامه میدهد و همچنین هر سال کارگاهها و برنامههای متنوعی را برگزار میکند تا مخاطبان را با دنیای ادبیات کودکان آشنا کند.
اعضای گروههای داوطلبانة مختلف در شورای کتاب کودک نیز به کارهای مختلف اشتغال دارند و مثلاً کتابها و نشریات مختلفی را مورد بررسی قرار میدهند. در انتها، لیستی از کتابهای باکیفیت بر اساس معیارهای مشخص و استانداردهای تعیین شده منتشر میکنند.
همچنین، گروههای دیگر در شورای کتاب کودک بهمنظور ترویج کتاب و کتابخوانی و ارائه خدمات کتابخانهای به کودکان استثنایی و نیازهای ویژه کودکان فعالیت میکنند.
بررسی آثار نویسندگان مختلف و اعلام نامزدی آنها برای جوایز معتبری همچون جایزه آسترید لیندگرن و جایزه هانس کریستین اندرسن نیز از دیگر فعالیتهای معنوی اعضای شورای کتاب کودک است.
پایان زندگی توران میرهادی
هرچند زندگی مادی توران میرهادی به پایان رسیده، اما تأثیرگذاری او در حوزه آموزشوپرورش و آثار ارزشمندی که برای نسلهای آتی به جا گذاشته است، همچنان زنده و جاودان است.
او همواره عقیده داشت که غمهای بزرگ باید به کارهای بزرگ تبدیل شوند و زندگیاش نمونهای برجسته از این اعتقاد بود. وقایعی چون از دست دادن همسرش، از دست دادن یکی از فرزندانش در سیل، سفر به اروپای تبدیل به ویرانه و وقایع تاریخی ایران، همه او را تشویق کردند که از توان و انرژیهای خود برای تغییر غم و رنج به روشی مثبت استفاده کند.
توران میرهادی در تاریخ ۱۸ آبان ۱۳۹۵ به علت سکته مغزی در سن ۸۹ سالگی از دنیا رفت، اما آثار و اندیشههای او همچنان در حوزه آموزشوپرورش زنده و پرانرژی باقی ماندهاند.
سخن نهایی
زندگی توران میرهادی نمونهای بیبدیل از ترکیب حکمت شرقی و خرد غربی بود. او از دو فرهنگ که در آن زندگی میکرد، چیزهایی برای ما آموخت و اصولی را برای زندگی طراحی کرد که تأثیر مهمی در زندگیهای مختلف داشت.
این اصول به تحولات مثبت و پایدار در زمینههای گوناگونی از جمله زیست انسانی، محیطزیست، جنگوصلح، آموزشوپرورش، فرهنگ و هنر، اخلاق شخصی و حرفهای، افکار و اعمال انسانها را هدایت کرد.
او ترکیبی از حکمتهای شرق و دانش غربی استفاده کرده و به نحوی منحصربهفرد در زندگی عملی خود به کار برد که الگویی ارزشمند برای همة ماست.
توران میرهادی هنوز بهعنوان نویسنده کتابهایی شناخته میشود که بهعنوان راهنمای مادران، معلمان و تربیت گران در زمینههای مختلف گروه سنی کودک و نوجوان عمل میکنند.
اثرات او در زندگی اجتماعی و فرهنگی کودکان و نوجوانان بهشدت قابل مشاهده است. کتابهای او همچنین نمایانگر سبک زندگی و تفکرات او هستند.
