پیشگیری از زخم بستر: مراقبت از آن در منزل

یکی از مشکلات جدی برای سالمندان، زخم بستر است. این نوع زخم‌ها در ناحیه‌ای از پوست که بیمار مدت طولانی روی صندلی نشسته و یا در رختخواب دراز کشیده ایجاد می‌شود. به طور کلی آن نواحی که تحت فشار قرار دارد ممکن است مبتلا به زخم شود. درواقع زمانی مبتلا به این نوع زخم‌ها می‌شوید که به مدت طولانی در یک وضعیت قرار دارید، چون جریان خون کاهش می‌یابد. این نوع زخم‌ها معمولاً در ناحیه استخوانی آرنج، باسن، پاشنه پا، سرشانه، پشت سر، پشت و کناره‌های زانو ایجاد می‌شود. در این مطلب از سایت جوان ایرانی روش های جلوگیری از زخم بستر را برای شما عزیزان بیان کرده و به علت و درمان آن می‌پردازیم تا بهتر بتوانید از فرد سالمند و یا از بیمار دارای مشکلات حرکتی مراقبت کنید.

علائم زخم بستر

• وقتی فرد مبتلا به زخم بستر است، ابتدا یک ناحیه از پوست قرمز و بسیار دردناک می‌شود.
• اگر درمان نشود به رنگ بنفش تغییر رنگ پیدا کرده و سپس پوست باز و عفونی می‌شود.
• این نوع زخم می‌تواند حتی به عضله‌ها و استخوان نیز برسد.
• زخم‌ها معمولاً در نواحی تحت فشار ایجاد می‌شود.

شما عزیزان باید بدانید زخم بستر در ۴ مرحله علائم آن از کم شدت تا شدیدترین ایجاد می‌شود که در ادامه بررسی می‌کنیم:

♦ تغییر رنگ: اگر پوست بدن شما تیره هست، احتمالاً به رنگ آبی یا بنفش تغییر رنگ می‌دهد و اگر روشن است قرمز یا صورتی می‌شود. در این صورت اگر فشار از آن ناحیه برداشته شد، ولی باز هم بعد از ۱۰ الی ۳۰ دقیقه رنگ پوست همچنان ثابت ماند و رنگ طبیعی بدن نبود ممکن است زخم ایجاد شده باشد. همچنین اگر پوست بدن نسبت به حالت نرمال سردتر و یا گرم‌تر شد نشان دهنده زخم فشاری است. درواقع در این مرحله فقط لایه بالایی پوست شما آسیب می‌بیند.

♦ تغییرات بافت بدن: ممکن است برخی از نواحی بدن سفت یا اسفنجی شود‌، همچنین ممکن است تاول ایجاد شود. شما باید بسیار مراقب بیمار خود باشید تا علائم او به مراحل بعدی نرسد.

♦ زخم کم عمق: در این مرحله در برخی از نواحی بدن به ویژه آن مناطقی که تحت فشار قرار دارد، ممکن است زخم کم عمق ایجاد شود و یا حتی این زخم‌ها چرکی و به لایه‌های عمیق‌تر پوست هم برسد.

♦ ایجاد عفونت: در این مرحله چرک و تغییر رنگ در اطراف زخم بیشتر شده و درنتیجه منجر به عفونت می‌شود. درواقع به دلیل اینکه بافت پوست از بین می‌رود عضله‌ها و حتی استخوان نیز نمایان می‌شود.

عوامل خطر زخم بستر

زخم بستر معمولاً در آن دسته از سالمندانی ایجاد می‌شود که اکثر اوقات نشسته یا دراز کشیده‌اند و یا اینکه برای حرکت به کمک نیاز دارند. همچنین افرادی که فلج بوده و یا مشکلات حرکتی شدید دارند در معرض خطر هستند‌. زمانی که سن فرد بیش از ۷۰ سال است و بیمار می شود احتمال ایجاد زخم وجود دارد، چون معمولاً در این دوران پوست شکننده‌تر شده و فرد دارای مشکلات حرکتی است.

اگر فرد دارای بی‌اختیاری ادرار و یا مدفوع وجود باشد نیز احتمال درگیری بیمار با زخم وجود دارد.

در ادامه به برخی از عوامل خطر این نوع زخم‌ها به طور خلاصه می‌پردازیم. در صورتیکه فرد دچار شرایط زیر باشد احتمال زخم فشاری و یا زخم بستر در او بیشتر می‌شود:

• بیهوش بودن
• در بستر بودن
• ناتوانی در احساس درد
• عدم حرکت
• تغذیه نامناسب
• سو تغذیه
• مبتلا به دیابت
• آترواسکلروز
• نارسایی قلبی
• نارسایی کلیه
• بیماری پارکینسون
• اسکلروز چندگانه
• مشکلات گردش خون
• سن بالا

اگر فرد دارای این مشکلات باشد و چرخانده نشود بیشتر در معرض خطر قرار می‌گیرد. درواقع اگر بین پوست و تخت اصطکاک ایجاد شود، باعث ایجاد زخم می‌شود. به ویژه اگر پوست مرطوب باشد فرد در معرض خطر بیشتری قرار می‌گیرد.

عوارض زخم بستر

• گاهی زخم بستر بسیار طول می‌کشد تا بهبود یابد، مثلاً روزها، ماه‌ها و حتی سال‌ها ممکن است ادامه داشته باشد.
• حتی این نوع زخم‌ها احتمال دارد عفونی شده و در بدن شما پخش شود. همچنین باعث ضربان قلب سریع و ضعف عمومی بدن می‌شود.
• اگر زخم بستر درمان نشود ممکن است فرد مبتلا به سلولیت شود. سلولیت نوعی عفونت باکتریایی است که تا عمیق‌ترین سطح پوست نفوذ کرده و حتی تهدیدکننده زندگی است.
• اگر مبتلا به عفونت شوید این نوع عفونت ممکن است به استخوان، مفاصل و همچنین به غضروف‌ها هم برسد.
• البته گاهی اوقات و در موارد خیلی نادر ممکن است زخم بستر منجر به سپسیس شود.

آیا می‌دانید علائم بیماری ام اس چیست؟ در این مقاله به طور کامل بخوانید:

علائم بیماری ام اس چیست؟

جلوگیری از زخم بستر

شما همراهان گرامی مجله جوان ایرانی باید بدانید که بهترین راه این است که از ایجاد این نوع زخم‌ها پیشگیری کرده و یا درمان زودهنگام داشته باشید. درست است که پیشگیری از زخم بستر یا زخم فشاری کار سختی است. اینکه بیمار را بلند کنید، بچرخانید، او را تمیز نگه دارید و به طور کلی از او مراقبت کنید نیاز به توجه ویژه دارد. ولی مطمئن باشید ارزش دارد، چون زمانی که فرد مبتلا به زخم شود، نیاز به مراقبت‌های بسیار بیشتر دارد و حتی گاهی باید به پزشک مراجعه کنید.

√ یکی از کارهای مهمی که شما عزیزان باید انجام دهید چرخاندن بیمار هر ۲ ساعت یک‌بار است، البته حالت ایده‌آل هر ۱ ساعت یک‌بار است. این چرخاندن باعث می‌شود فشار از روی نواحی مختلف برداشته شود و به مدت طولانی فشار وارد نشود. البته دقت کنید نیاز نیست ساعت بگذارید و شب بیدار شوید. اگر بیمار شما در شب بیدار شد که موقعیت بسیار خوبی است تا او را بچرخانید، در غیر این صورت اجازه دهید راحت بخوابد. باید بیمار را به راست و چپ بچرخانید و همچنین به پشت هم مدتی بخوابد. برای یادآوری اینکه بیمار را باید به کدام سمت بخوابانید، می‌توانید از یک دستبند نخی استفاده کنید.

در ادامه مواردی را بررسی می‌کنیم که با انجام آن‌ها می‌توانید از ایجاد زخم و یا بدتر شدن اوضاع پیشگیری کنید:

• از رطوبت اجتناب کنید: رطوبت ناشی از عرق، مدفوع و ادرار به پوست آسیب می‌رساند. اگر بیمار مدام عرق می‌کند، باید مکرر لباس‌های او را عوض کنید. همچنین اگر بی‌اختیاری ادرار و احیاناً مدفوع دارد باید به‌محض کثیف شدن پوشک او را عوض کنید و حتماً هر ۲ ساعت یک‌بار پوشک بیمار را چک کنید.
• باید هر روز پوست بدن را بررسی کنید که میزان قرمزی آن بدتر نشده و یا به استخوان سرایت نکرده باشد.
• هر ۲ ساعت یک بار کلاً موقعیت بیمار را تغییر دهید. روی ویلچر صاف بنشیند و سپس هر ۱۵ دقیقه وضعیت خودش را تغییر دهد.
• در روی تخت و یا ویلچر بالشتک نرم قرار دهید تا فشار کمتری به پوست بدن وارد شود.
• حتی زمانی که در رختخواب هستید برای بهبود گردش خون تمرینات ورزشی انجام دهید و تحرک داشته باشید.
• پوست را بسیار تمیز و خشک نگه دارید و به طور کلی مراقبت کنید تا عفونت نکند.
• اگر امکان حرکت دارید حتماً ورزش کنید و چندین بار در طی روز پیاده‌روی داشته باشید و یا حرکات کششی انجام دهید.
• تغذیه خوب داشته باشید. طی تحقیقات انجام شده توسط مجله جوان ایرانی هرچقدر هم که خوب از زخم مراقبت کنید ولی مایعات، مواد معدنی، ویتامین و پروتئین کافی به بدن نرسد زخم بستر بهبود پیدا نمی‌کند. بنابراین مراقب تغذیه روزانه فرد مبتلا باشید.
• سیگار را ترک کنید و از استعمال هرگونه دود اجتناب کنید.
• از صابون‌های معطر به هیچ وجه استفاده نکنید، زیرا باعث خشکی بیش از حد پوست شما می‌شود.
• هنگامی‌که در رختخواب دراز کشیدید ملحفه‌ها باید پارچه‌ی نخی و یا ابریشمی باشد، همچنین ملحفه را کاملاً صاف کنید و چین‌ و چروک نداشته باشد. همچنین از لباس‌هایی که دارای دکمه و یا زیپ هستند همچنین درز ضخیم دارند اجتناب کنید.
• روتین پاک‌سازی پوست را روزانه و به طور مرتب انجام دهید و خشک کنید.
• از لباس‌هایی که تنگ هستند به شدت اجتناب کنید، سعی کنید لباس‌های نخی و آزاد بپوشید.
• اگر مسن هستید با پوست خود به آرامی برخورد کنید و به مراقب خود بگویید هر روز سر تا پای شما را چک کند.
• هر روز از کرم‌های مرطوب‌کننده و محافظ پوست استفاده کنید. نواحی کشاله ران و زیر سینه را حتماً تمیز و خشک نگه دارید.
• دقت کنید هر روز حمام و یا دوش نگیرید چون پوست شما را خشک تر می‌کند.
• اگر اضافه وزن دارید حتماً از فیزیوتراپیست و یا پزشک خود بخواهید که ویلچر شما را بررسی کند تا تحمل وزن شما را داشته باشد و یا به شما فشاری وارد نشود.

مراجعه به پزشک

همان‌طور که می‌دانید بدن انسان مدام در حال حرکت است. ما حتی هنگام خواب یا در حال تماشای تلویزیون و یا پشت میز تحرک داریم. اما در برخی از مواقع به خصوص در سالمندان، این حرکات متوقف می‌شود. همین‌که بدن بدون حرکت باشد جریان خون کاهش یافته و به پوست آسیب می‌رسد و همان‌طور که گفتیم فرد دچار زخم بستر می‌شود. اگر این زخم‌ها شدید باشد باید به پزشک مراجعه کنید. حتماً قبل از مراجعه به پزشک، سؤالاتی که می‌خواهید بپرسید را یادداشت کنید‌.

هنگام مراجعه به پزشک این موارد را در نظر داشته باشید:

• از درمان‌های زخم بستر اطلاع داشته باشید و بدانید که مثلاً آن درمان خاص چه نوع کمکی به شما می‌کند و همچنین چه عوارضی دارد.
• از پزشک بپرسید چه روش‌های درمانی برای شما وجود دارد.
• هر آزمایش و یا دارویی که تجویز می‌شود، علت آن را بپرسید و در جریان قرار بگیرید.
• به پزشک بگویید اگر سؤالی برایتان پیش آمد چگونه می‌توانید با او ارتباط داشته باشید.
• برای ملاقات بعدی تاریخ و زمان آن را یادداشت کنید.

پزشک ممکن است این سؤالات را از شما بپرسد:

• اولین بار چه زمانی مبتلا به زخم بستر شدید؟
• آیا قبلاً هم تجربه این نوع زخم را داشته‌اید؟
• در گذشته با چه نوع درمانی خوب شدید؟
• چگونه موقعیت خود را تغییر می‌دهید؟
• غذای شماچیست و چقدر مایعات در طی روز مصرف می‌کنید؟

دقت کنید به محض شدت گرفتن و ترشح زخم، چرکی شدن، عفونت، تب، تورم، افزایش قرمزی و احساس گرما در مناطقی از پوست حتماً به پزشک مراجعه کنید. درواقع اگر علائم هشداردهنده زخم بستر داشتید ابتدا موقعیت خودتان را تغییر دهید، اگر بهبود نیافتید حتماً نزد پزشک بروید تا از راهنمایی‌های او استفاده کنید.

با درمان سوزش ادرار در کودکان، زنان + مردان در این مقاله آشنا شوید:

درمان سوزش ادرار

درمان زخم بستر

اگرچه زخم‌ها قابل درمان هستند ولی شما باید بدانید این طور نیست که همیشه خوب شوید. همراهان سایت جوان ایرانی دقت داشته باشید این نوع زخم‌ها را اگر درمان نکنید و در مناطقی ایجاد شود که فشار در آنجا زیاد است ممکن است حتی منجر به قطع عضو شود.

• پس از اینکه شدت بیماری شما مشخص شد، پزشک تصمیم می‌گیرد که چه نوع درمانی برای شما مناسب است.
• ابتدا پزشک تا حد ممکن فشار روی ناحیه آسیب دیده را از بین می‌برد. چون هیچ‌گونه فشاری نباید روی نواحی زخم وارد شود.
• توسط گاز یا سایر پانسمان‌های مخصوص از زخم محافظت کنید. در واقع در مراحل اولیه زخم بستر می‌توانید از پانسمان‌هایی از جنس پلی اورتان یا پانسمان‌های فیلم استفاده کنید.
• زخم را بسیار تمیز نگه دارید، اگر زخم‌ها سطحی باشند و بدانید که در مراحل اولیه هستند، احتمالاً در خانه درمان می‌شوند ولی اگر شدیدتر شد حتماً به پزشک مراجعه کنید. اگر زخم‌ها جزئی هستند با آب و صابون ملایم شستشو دهید. زخم‌های باز را با محلول‌های نمکی بشوئید.
• اگر به طور مرتب وضعیت بدن را تغییر دهید زخم‌ها می‌توانند زودتر بهبود پیدا کنند و حتی از ایجاد زخم‌های جدید نیز پیشگیری می‌شود.

• پزشک تغذیه مفید پر از ویتامین و پروتئین را تجویز می‌کند.
• بافت آسیب دیده، عفونی یا مرده را بر می‌دارد. به ناحیه زخم بافت سالم پیوند می‌زند.
• پزشک برای تسکین و یا کاهش ناراحتی از دارو استفاده کرده و همچنین کرم‌های حاوی آنتی بیوتیک، آنتی بیوتیک‌های خوراکی و داخل وریدی تجویز می‌کند.

• استفاده از کرم‌های موضعی: دقت کنید کرم‌های ضد باکتری با عفونت مبارزه کرده و از پوست آسیب دیده محافظت می‌کند‌.
• گاهی به جراحی نیاز است: برداشتن بافت مرده، تمیز کردن زخم و بستن لبه‌های زخم تا حد زیادی امکان پذیر است. حتی جراح ممکن است بافتی از پوست سالم را بردارد و زخم را ترمیم کند.
• نواحی مبتلا به زخم را باید مدام روغن بمالید و ماساژ دهید و تا زمانی که خوب نشده ادامه دهید.
• از ویلچر تخصصی استفاده کنید. بعضی از ویلچرها کج می‌شوند و می‌توانند فشار را کم کنند. کوسن یا بالشتک مخصوص کاهش فشار را روی ویلچر قرار دهید.
• ارتفاع تخت خود را خوب تنظیم کنید. قسمت بالای سر را بیش از ۳۰ درجه بالا نبرید.
• رژیم غذایی سرشار از مواد معدنی، آهن، روی، ویتامین A و ویتامین C داشته باشید و آب زیادی بنوشید.

نکته پایانی:

شما عزیزان باید زخم بستر را جدی بگیرید و در صدد بهبود آن باشید. همچنین می‌توانید فرد سالمند را به آسایشگاه یا خانه سالمندان ببرید. آنجا پرستارانی هستند که به فرد مبتلا کمک می‌کنند تا به بهبودی برسد. ولی باید در نظر داشته باشید زمانی که فرد سالمند و مریض به آسایشگاه می‌رود حتماً زمانی را اختصاص دهید تا او را ببینید و به او روحیه بدهید تا دلتنگ شما نشود.

هرگونه سؤال و یا پیشنهادی دارید در انتهای مقاله ثبت کنید، تیم پزشکی جوان ایرانی در اسرع وقت پاسخگوی شما خواهند بود‌.