دیابت حاملگی چیست؟ (بهترین راهکارهای مدیریت آن)
چگونه می‌توان از دیابت بارداری پیشگیری کرد؟ نشانه‌های آن چیست؟
یکی از مشکلات شایع در دوران بارداری، دیابت حاملگی است که به افزایش قند خون در زنان باردار اشاره دارد. حتی این عارضه ممکن است برای مادر و جنین بسیار خطرناک باشد. در این مطلب از مجله جوان ایرانی به طور کامل شرح می‌دهیم که دیابت حاملگی چیست، سپس نحوه تشخیص، پیشگیری و بهترین روش‌های درمانی را برای شما عزیزان شرح می‌دهیم.
دیابت حاملگی چیست؟
به طور کلی دیابت حاملگی نوعی اختلال در متابولیسم گلوکز است که در دوران بارداری تشخیص داده می‌شود. در واقع در چنین شرایطی لوزالمعده قادر به تولید انسولین کافی نیست، در نتیجه مادران دچار افزایش قند خون می‌شوند. شما مادر عزیز باید بدانید که تنها نیستید و افراد زیادی هر ساله با این موضوع درگیر هستند. به طور کلی دیابت بارداری به این معنا نیست که شما قبل از بارداری دیابت داشته‌اید و به این معنا نیست که پس از زایمان نیز حتماً به آن مبتلا خواهید شد. اگر به طور مؤثر آن را مدیریت کنید، به خوبی درمان می‌شود و پس از زایمان اثری از دیابت برای شما و فرزندتان باقی نمی‌ماند.
نحوه پیشگیری از دیابت حاملگی
شما عزیزان می‌توانید قبل از باردارشدن با تغییر سبک زندگی، از دیابت بارداری به خوبی پیشگیری کنید. در واقع اگر اضافه وزن دارید، سعی کنید با داشتن یک رژیم غذایی سالم و انجام فعالیت بدنی منظم آن را در محدوده نرمالی قرار دهید. البته اگر در حال حاضر باردار هستید، به هیچ وجه رژیم‌های سفت و سخت نگیرید. سعی نکنید وزن خودتان را به یک‌باره کاهش دهید. به طور کلی برای اینکه کودک شما سالم باشد، مقداری اضافه وزن در حاملگی نیاز است. حتماً با پزشک خودتان در مورد میزان وزنی که باید برای بارداری سالم اضافه کنید به طور کامل مشورت کنید.
البته شما عزیزان باید بدانید که هیچ راهکار مطمئنی برای پیشگیری از دیابت بارداری وجود ندارد، اما شما باید بدانید که هر چقدر عادت‌های سالم‌تری قبل از بارداری داشته باشید احتمال ابتلا به آن کاهش می‌یابد. حتی می‌توانید خطر ابتلای مجدد به دیابت نوع ۲ در آینده یا دیابت‌های بارداری را کاهش دهید.
مصرف غذاهای سالم
سعی کنید غذاهای پر فیبر، کم چربی و کم کالری مصرف کنید. حتماً قبل از بارداری، میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل را در برنامه روزانه خودتان قرار دهید. سعی کنید در طی روز تنوع غذایی داشته باشید تا بتوانید به اهداف خودتان برسید.
انجام فعالیت‌های بدنی قبل از بارداری
حتماً قبل از حاملگی سعی کنید از نظر بدنی فعال باشید و ورزش‌های مورد علاقه خودتان را انجام دهید تا در برابر ابتلا به دیابت بارداری به خوبی محافظت شوید. همچنین سعی کنید در بیشتر روزهای هفته حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت داشته باشید. همچنین می‌توانید هر روز یک پیاده‌روی سریع را در برنامه خودتان بگنجانید. همچنین شنا و دوچرخه سواری نیز پیشنهاد می‌شود. حتی می‌توانید فعالیت‌های کوتاه‌مدت داشته باشید. به عنوان مثال دورتر از فروشگاه پارک کنید و تا محل فروشگاه یا حتی محل کار خودتان کمی پیاده‌روی کنید.
رعایت وزن مناسب قبل از بارداری
حتماً سعی کنید با وزن مناسب، بارداری خودتان را آغاز کنید. اگر قصد بارداری دارید و دچار اضافه وزن هستید، قبل از آن وزن خودتان را در محدوده نرمال قرار دهید و روی عادات غذایی خودتان تمرکز کنید.
جلوگیری از افزایش سریع وزن در بارداری
هرچند در دوران بارداری داشتن افزایش وزن کاملاً طبیعی است، اما شما عزیزان باید بدانید که افزایش سریع وزن و بیش از حد، خطر ابتلا به دیابت بارداری را به مقدار زیادی افزایش می‌دهد.
رژیم غذایی افراد دیابتی چگونه است؟ بایدها و نبایدهای آن را در این مطلب بخوانید:
نحوه جلوگیری از دیابت نوع ۲
به طور کلی نیمی از زنان مبتلا به دیابت بارداری به دیابت نوع ۲ مبتلا می‌شوند. حتماً با پزشک خودتان در مورد چگونگی کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ مشورت کنید. هر چند وقت یکبار قند خون خودتان را چک کنید تا مطمئن شوید که در مسیر درست قرار گرفته‌اید.
معمولاً دیابت بارداری در حدود هفته بیست و چهارم بارداری ایجاد شده و احتمالاً در بین ۲۴ تا ۲۸ هفته حاملگی، آزمایش خواهید داد.
البته اگر شما مادر گرامی در خطر ابتلا به دیابت بارداری هستید، ممکن است پزشک زودتر آزمایش‌های تشخیصی را انجام دهد. همچنین اگر در اوایل بارداری قند خون شما بالاتر از حد طبیعی باشد، ممکن است دیابت بارداری نداشته باشید؛ اما در عوض مبتلا به دیابت نوع ۱ یا ۲ شده باشید.
در دوران بارداری حتماً با پزشک خودتان مشورت کنید تا برنامه متناسب با شرایط شما را در نظر بگیرد.
نحوه تشخیص دیابت بارداری چیست؟
به طور کلی هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که به طور مشخص ثابت کند که شما مبتلا به دیابت بارداری هستید. این بیماری تنها از طریق آزمایش خون تشخیص داده می‌شود. هرچند ممکن است زنانی که مبتلا به دیابت بارداری هستند، دچار تاری دید، خستگی، عفونت‌های مکرر، افزایش تشنگی، افزایش ادرار، حالت تهوع و استفراغ (نه حالت تهوع صبحگاهی) و همچنین کاهش وزن حتی با افزایش اشتها شوند. اما مهمترین نحوه تشخیص این بیماری این است که به پزشک مراجعه کرده و آزمایش خون برای شما تجویز کند.
نشانه‌های دیابت بارداری چیست؟
شما عزیزان باید بدانید که به طور معمول دیابت بارداری هیچ علامتی ندارد، اما گاهی اوقات ممکن است برخی از مادران دچار علائم خفیف شوند. به عنوان مثال تشنگی بیشتر از حد معمول یا دفع زیاد ادرار، یکی از علائم شایع این عارضه است.
همچنین خستگی مفرط، تاری دید و عفونت‌های مکرر مانند عفونت‌های ادراری و پوستی و همچنین افزایش وزن بیش از حد در دوران بارداری از دیگر نشانه‌های این عارضه است.
البته برای اینکه مطمئن شوید شما مبتلا به این بیماری شده‌اید یا خیر، باید آزمایش‌هایی که پزشک تجویز می‌کند را انجام دهید.
عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری چیست؟
در این بخش به بررسی عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری می‌پردازیم.
- اضافه وزن یا چاقی از مهمترین دلایل ابتلا به دیابت در دوران بارداری است.
- همچنین اگر در بارداری‌های قبلی دچار دیابت شده‌اید، احتمال داشتن دیابت در این بارداری نیز افزایش می‌یابد.
- یکی دیگر از مواردی که احتمال ابتلا به این دیابت را افزایش می‌دهد، عدم تحرک بدنی است.
- داشتن پیش دیابت نیز یکی دیگر از عوامل خطر ابتلا به این عارضه است.
- همچنین اگر یکی از اعضای نزدیک خانواده مبتلا به دیابت باشد، احتمال ابتلا به این بیماری در دوران بارداری افزایش پیدا می‌کند.
- همچنین اگر به سندروم تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستید، احتمال ابتلا به این بیماری در شما افزایش می‌یابد.
- یکی دیگر از مواردی که احتمال ابتلا به دیابت بارداری را افزایش می‌دهد، داشتن نوزادی با وزن بیش از ۴/۱ کیلوگرم است.
- همچنین معمولاً سیاه پوست‌ها، اسپانیایی‌ها، سرخ‌پوست‌های آمریکایی و آسیایی‌ها بیشتر مبتلا به این بیماری می‌شوند.
عوارض دیابت بارداری چیست؟
دقت کنید اگر مادران باردار دچار دیابت شوند و نتوانند این بیماری را مدیریت کنند، باعث می‌شود سطح قند خون آنها افزایش یابد. شما عزیزان باید بدانید که قند خون بالا ممکن است مشکلاتی را برای شما و کودکان ایجاد کند. حتی احتمال نیاز به عمل جراحی و سزارین نیز افزایش می‌یابد. در ادامه این بخش به بررسی عوارضی می‌پردازیم که ممکن است کودک شما را نیز تحت تأثیر قرار دهد. به طور کلی اگر دیابت بارداری دارید، باید بدانید که کودک شما ممکن است در معرض خطر ابتلا به مشکلاتی قرار گیرد که در ادامه آنها را شرح می‌دهیم.
وزن بیش از حد هنگام تولد
اگر سطح قند خون شما بالاتر از حد استاندارد باشد، نوزادانی با وزن زیاد متولد می‌شوند. در این صورت احتمال نیاز به سزارین شما افزایش می‌یابد.
زایمان زودرس یا نارس
به طور کلی قند خون بالا خطر زایمان زودرس و زایمان قبل از موعد مقرر را به مقدار زیادی افزایش می‌دهد. در برخی از موارد ممکن است زایمان زودرس برای شما توصیه شود، زیرا کودک شما از نظر حجم و اندازه بسیار بزرگ است.
مشکلات جدی تنفسی
یکی دیگر از خطرات دیابت بارداری مشکلات جدی تنفسی است به طور کلی نوزادانی که زود به دنیا می‌آیند ممکن است سندروم دیسترس تنفسی داشته باشند. در این صورت وضعیت تنفسی آنها بسیار دشوار می‌شود.
قند خون پایین یا هیپوگلیسمی
گاهی اوقات نوزادانی که مادران آنها دچار دیابت بارداری شده‌اند، پس از تولد قند خون پایینی دارند. این دوره‌های شدید هیپوگلیسمی ممکن است باعث ایجاد تشنج در این نوزادان شود. گاهی اوقات ممکن است نیاز باشد که گلوکز به اینگونه نوزادان تزریق شود تا سطح قند خون آنها به حالت عادی برگردد.
چاقی و دیابت نوع ۲
در مراحل بعدی زندگی خطر ابتلا به چاقی و دیابت نوع ۲ در کودکانی که مادران آنها دچار دیابت بارداری بوده‌اند، افزایش می‌یابد.
مرگ نوزاد
یکی دیگر از عوامل خطر دیابت حاملگی مرده‌‌زایی است که پس از تولد ایجاد می‌شود.
فشار خون بالا و پره اکلامپسی
مادرانی که مبتلا به دیابت بارداری هستند، خطر ابتلا به فشار خون بالا و همچنین پره اکلامپسی در آنها افزایش می‌یابد. در واقع فشار خون بالا می‌تواند زندگی شما و همچنین نوزادتان را تهدید کند.
احتمال ابتلا به دیابت در آینده
یکی دیگر از عوارض دیابت بارداری این است که ممکن است مادری که مبتلا به این بیماری شده، در بارداری‌های آینده مجدد مبتلا به آن شود. همچنین با افزایش سن خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ نیز برای چنین مادرانی افزایش می‌یابد.
تفاوت پیش دیابت و دیابت چیست؟ مهمترین اقدامات برای پیشگیری از آنها را در این مطلب بخوانید:
رژیم غذایی در مادران مبتلا به دیابت بارداری
در این بخش به بررسی رژیم غذایی در مبتلایان به دیابت بارداری می‌پردازیم.
پرهیز از کربوهیدرات‌های ساده
زنانی که مبتلا به قند خون بارداری هستند، باید غذاهایی که سرشار از کربوهیدرات‌های ساده هستند؛ مانند برنج و نان سفید را از برنامه غذایی خودشان حذف کنند، زیرا باعث افزایش ناگهانی قند خون می‌شود. در عوض می‌تواند از کربوهیدرات‌های پیچیده استفاده کنند که به آسانی هضم شود. منابع خوب اینگونه کربوهیدرات‌ها شامل غلات کامل مانند برنج قهوه‌ای، آرد و نان سبوس دار است. همچنین حبوبات مانند نخود، لوبیا، عدس و مواردی از این قبیل را می‌توانید در رژیم غذایی خودتان قرار دهید.
مصرف پروتئین
مادرانی که مبتلا به دیابت بارداری هستند، می‌توانند در طول روز بین ۲ تا ۳ وعده پروتئین در برنامه غذایی خودشان بگنجانند. منابع خوب سرشار از پروتئین شامل مرغ، بوقلمون، تخم مرغ، حبوبات، مغزها، گوشت کم چرب و ماهی است. البته دقت کنید که در مصرف ماهی نباید زیاده‌روی کنید، به ویژه ماهی‌های با جیوه بالا مانند ماهی تن را مصرف نکنید.
منابع غذایی سالم حاوی چربی
همچنین مادرانی که مبتلا به دیابت حاملگی هستند، باید منابع غذایی سالم حاوی چربی مانند امگا ۳ و چربی‌های غیراشباع را در رژیم غذایی خودشان بگنجانند. مواد غذایی که حاوی چربی‌های مفید هستند، شامل مغزهای خام و بدون نمک؛ مانند گردو و بادام است. همچنین روغن زیتون و آووکادو نیز برای اینگونه مادران مفید است.
راهکارهای مدیریت دیابت بارداری
شما می‌توانید فعالیت‌های زیادی را برای مدیریت بارداری در برنامه روزانه خودتان قرار دهید. به عنوان مثال حتماً قند خون خودتان را بررسی کنید تا مطمئن شوید که در محدوده نرمال قرار دارد. همچنین در طی روز فعال باشید و فعالیت خودتان را ادامه دهید، زیرا تمرینات ورزشی باعث می‌شود که قند خون شما کاهش یابد.
سعی کنید در مقادیر مناسب و همچنین در زمان‌های مناسب غذاهای سالم مصرف کنید. البته گاهی اوقات تغذیه سالم و فعال بودن برای کنترل قند خون شما کافی نیست. پزشک ممکن است متفورمین، انسولین یا سایر داروها را در برنامه روزانه شما بگنجاند.
نحوه پیگیری دیابت پس از زایمان
اگر شما مادر گرامی در دوران بارداری مبتلا به دیابت شده‌اید، نیاز است که پس از زایمان نیز پیگیر قند خون خودتان شوید. هرچند پس از زایمان اکثر زنانی که به دیابت مبتلا هستند بهبود می‌یابند و به وضعیت طبیعی قند خون باز می‌گردند، اما با این حال اینگونه افراد در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به دیابت نوع ۲ در آینده نسبت به افراد دیگر هستند. بنابراین شما باید آزمایش‌های منظم قند خون را در برنامه خودتان قرار دهید. همچنین حفظ سبک زندگی سالم پس از زایمان برای شما عزیزان توصیه می‌شود.
نقش ورزش در پیشگیری از دیابت حاملگی
احتمالاً این سؤال برای شما ایجاد شده که آیا ورزش هم در پیشگیری از دیابت حاملگی مؤثر است؟ پاسخ این است که بله ورزش نقش بسیار مهمی در پیشگیری از دیابت دارد. طی تحقیقات انجام شده توسط مجله جوان ایرانی، انجام فعالیت‌های بدنی منظم برای سلامت قلب در طول بارداری به شدت توصیه می‌شود. همچنین سعی کنید تمرینات هوازی معتدل مانند شنا، دوچرخه سواری ثابت، پیاده‌روی و یوگا را در برنامه خودتان بگنجانید. اینگونه تمرینات باعث می‌شود که حساسیت به انسولین افزایش یافته و در نتیجه به کنترل بهتر قند خون کمک زیادی می‌شود. همچنین تمرینات هوازی و مقاومتی به صورت ترکیبی باعث می‌شود که در پیشگیری و کنترل دیابت تأثیر زیادی بگذارد. البته سعی کنید قبل از شروع هر برنامه ورزشی با پزشک خود مشورت کنید.
ارتباط بین دیابت و ریزش مو چست؟ راه‌های پیشگیری و مدیریت آن را در این مطلب بخوانید:
سؤالات متداول در مورد دیابت بارداری
در این بخش به بررسی سؤالات متداول در مورد دیابت بارداری می‌پردازیم.
آیا مصرف ساقه طلایی برای دیابت بارداری مضر است؟
بله به دلیل اینکه بیسکویت، قند و چربی بالایی دارد، در نتیجه باعث افزایش وزن و مشکل در مدیریت قند خون شما می‌شود. بنابراین باید از مصرف هرگونه بیسکویت از جمله ساقه طلایی پرهیز کنید.
آیا نان سنگک برای دیابت بارداری مضر است یا مفید؟
به طور کلی یکی از بهترین نان‌ها برای افراد مبتلا به دیابت نان سنگک است. بنابراین مادران گرامی می‌توانند در دوران بارداری این نان را به میزان مناسب مصرف کنند.
آیا کشمش برای دیابت بارداری مضر است؟
بله به دلیل اینکه کشمش قند خون را بالا میبرد، برای دیابت بارداری مضر است.
آیا مادران باردار می‌توانند رب انار مصرف کنند یا خیر؟
به طور کلی مادران بارداری که مبتلا به دیابت هستند، باید در مصرف رب انار احتیاط کنند. در واقع مصرف بیش از حد آن برای اینگونه افراد توصیه نمی‌شود.
آیا مادرانی که مبتلا به دیابت بارداری هستند، نباید لبنیات مصرف کنند؟
به طور کلی مصرف شیر، ماست و لبنیات برای مادرانی که مبتلا به دیابت حاملگی هستند، مفید است و آنها می‌توانند در برنامه غذایی خودشان بگنجانند.
آیا دیابت بارداری به رژیم غذایی مرتبط است؟
هر چند رژیم غذایی نامناسب می‌تواند یک عامل مؤثر در ابتلا به دیابت بارداری باشد، اما به تنهایی نمی‌تواند باعث این بیماری شود. مهمترین دلایل این عارضه این است که هورمون‌های جفت توانایی بدن در استفاده از انسولین یا ساخت آن را مختل می‌کنند. از آنجایی که انسولین به بدن کمک می‌کند تا میزان مناسب گلوکز را در خون حفظ کند، در نتیجه ممکن است اینگونه مادران به دیابت مبتلا شوند.
سخن پایانی
شما عزیزان باید بدانید که دیابت حاملگی یک وضعیت قابل کنترل است و نیاز به مراقبت ویژه دارد. در نتیجه به هیچ وجه نباید از این موضوع نگران باشید. شما می‌توانید با رعایت رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و درمان‌هایی که پزشکان توصیه می‌کنند، این بیماری را در دوران بارداری مدیریت کرده و از بروز هرگونه عوارض جدی آن پیشگیری کنید. در صورت داشتن هرگونه عوامل خطری که در این مطلب به آن اشاره شد، قبل از بارداری با پزشک به طور کامل مشورت کنید تا خطر ابتلا به این عارضه در شما کاهش یابد. در این مطلب از مجله جوان ایرانی به طور کامل شرح دادیم دیابت حاملگی چیست و هر آنچه که باید در این مورد بدانید را برای شما بیان کردیم. اگر شما عزیزان نیز هرگونه تجربه‌ای در این مورد دارید، می‌توانید در انتهای مقاله بخش نظرات پیام خودتان را ثبت کنید.
منابع:
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/gestational-diabetes/symptoms-causes/syc-20355339
https://www.cdc.gov/diabetes/about/gestational-diabetes.html
https://diabetes.org/living-with-diabetes/pregnancy/gestational-diabetes
