علت تشنج در کودکان (بهترین درمان آن)
چرا کودکان دچار تشنج میشوند؟ علائم آن چیست؟
یکی از اختلالات شایع در کودکان، تشنج است که نگرانیهای زیادی را برای والدین ایجاد میکند. در واقع هنگامی که فعالیتهای الکتریکی غیرطبیعی در مغز ایجاد میشود، باعث بروز حرکات غیرارادی، تغییرات رفتاری و از دست دادن هوشیاری خواهد شد. در این مطلب از مجله جوان ایرانی به علت تشنج کودکان پرداخته و عوامل خطر، نحوه تشخیص و روشهای درمانی آن را به طور کامل شرح میدهیم.
علت تشنج در کودکان چیست؟
علت تشنج در هر کودکی متفاوت، متنوع و پیچیده است. در ادامه به دلایل اصلی بروز آن میپردازیم.
تب بالا
تشنج ناشی از تب بالا یا تشنج تبدار در کودکان و خردسالان بسیار شایع است. این وضعیت معمولاً به دلیل عفونتهایی مانند عفونت گوش، آنفولانزا یا سرماخوردگی ایجاد میشود.
بیماری صرع
بیماری صرع، یک اختلال مزمن است که باعث ایجاد تشنجهای مکرر در افراد میشود. البته این بیماری ممکن است ژنتیکی باشد یا به دلیل آسیبهای مغزی ایجاد شود.
عفونتهای مغزی
هر نوع عفونت مغزی مانند مننژیت یا آنسفالیت باعث ایجاد التهاب مغز شده و منجر به تشنج میشود.
نقایص مادرزادی
برخی از ناهنجاریهای مغزی، در دوران جنینی شکل گرفته که باعث بروز تشنج در کودکان خواهد شد.
اختلالات متابولیک
هرگونه اختلالات مربوط به قند خون و سدیم، باعث ایجاد تشنج در بیماران میشود.
ژنتیک و وراثت
برخی از انواع تشنجها، ممکن است ژنتیکی بوده و توسط والدین به فرزندان منتقل شود.
کمبود اکسیژن
کمبود اکسیژن یا نرسیدن اکسیژن کافی به مغز به خصوص در دوران نوزادی، ممکن است باعث ایجاد تشنج در نوزادان شود.
مسمومیت یا مصرف مواد
مصرف برخی از داروها یا تماس با مواد سمی مانند سرب باعث مختل شدن فعالیت مغز شده و منجر به تشنج میشود
ضربه مغزی
یکی دیگر از دلایلی که باعث بروز تشنج میشود، ضربه مغزی و آسیب به سر است. این نوع آسیبها میتواند فعالیت الکتریکی مغز را مختل کرده و منجر به تشنج شود.
مقابله با ترس از تاریکی در کودکان چگونه است؟ علت آن را در این مطلب بخوایند:
مقابله با ترس از تاریکی در کودکان
علائم تشنج در کودکان چیست؟
به طور کلی نشانههای تشنج در کودکان به نوع آن بستگی دارد. پزشکان معمولاً برای تشخیص برخی از تشنجها به علائمی مانند لرزش یا از دست دادن موقت هوشیاری توجه میکنند. البته شما باید بدانید که گاهی تشنجها آنقدر خفیف هستند که ممکن است اصلاً آن را به عنوان تشنج تشخیص ندهید. به عنوان مثال یک توهم بصری در نظر بگیرید، حتی برخی از موارد تشنج اصلاً علائم ظاهری ندارد.
اما شایعترین علائم آن را در ادامه بیان میکنیم:
- افتادن یا زمین خوردن ناگهانی
- تغییرات در رنگ پوست یا تنفس
- اسپاسم عضلانی
- از دست دادن هوشیاری
- سقوط ناگهانی بدون دلیل
- خوابآلودگی و تحریکپذیری شدید
- تغییرات در بینایی گفتار یا هر دو
- از دست دادن کنترل روده یا مثانه
- مشکلات تنفسی
- خیره شدن و بیحرکتی
- حرکات غیرارادی و تکراری در بدن
عوامل بروز تشنج چیست؟
برخی از عوامل احتمال ایجاد تشنج در کودکان را افزایش میدهد که در ادامه آنها را شرح میدهیم.
- تولد زودرس یا وزن کم هنگام تولد
- وجود اختلالات مغزی یا عصبی
- سابقه آسیبهای شدید به سر
- سابقه خانوادگی صرع یا تشنج
نحوه تشخیص تشنج در کودکان
پزشکان برای تشخیص تشنج، روشهایی که در ادامه شرح داده میشود را استفاده میکنند.
شرح حال و معاینه بالینی
معمولاً پزشکان ابتدا درباره جزئیات حمله تشنج، سابقه پزشکی کودکان و خانواده آنها کمی اطلاعات جمعآوری میکند.
نوار مغزی
سپس توسط نوارهای مغزی، فعالیتهای الکتریکی مغز را ثبت کرده، نوع و محل تشنج را به خوبی مشخص میکنند.
تصویربرداری مغزی
همچنین پزشکان برای تشخیص تشنج، از تصویربرداریهایی مانند ام آر آی یا سی تی اسکن استفاده کرده تا هرگونه ناهنجاریهای ساختاری مغز را به خوبی شناسایی کنند.
آزمایش خون
پزشکان سطح قند خون و الکترولیتها را در کودکان بررسی کرده، همچنین وجود عفونت در بدن آنها را مورد آزمایش قرار میدهند تا تشخیص دقیقتری داشته باشند.
خطرات تشنج در کودکان چیست؟
هرچند ممکن است تشنج بسیار دردناک و اذیت کننده به نظر برسد، اما اغلب اوقات باعث ایجاد هیچ نوع دردی نمیشود. البته قبول داریم تشنج ممکن است برای کودکان و اطرافیانشان کمی ترسناک باشد. به طور کلی در تشنجهای جزئی ساده کودک ممکن است احساس وحشت ناگهانی و شدید داشته باشد، اگر تشنج کمی پیچیده شود، در این صورت کودکان کنترلی بر اعمال خود را ندارند. آنها حتی ممکن است کارهای نامناسب یا عجیب و غریب انجام دهند که حتی باعث ناراحتی اطرافیان شود.
همچنین ممکن است کودکان در حین تشنج، بر روی زمین افتاده، با وسایل اطراف خودشان برخورد کرده و دچار آسیب شوند. اما شما عزیزان باید بدانید که خود تشنج به تنهایی معمولاً مضر نیست.
ضرورت مراجعه به پزشک هنگام تشنج
اگر کودک شما دچار تشنج شده، حتماً به پزشک مراجعه کنید. تشخیص صحیح و زودهنگام این وضعیت، به علائم کودک شما بستگی دارد. البته هنگامی که به متخصص مغز و اعصاب مراجعه میکنید، شما باید بدانید که پزشک ممکن است از شما بپرسد که در ادامه این سؤالات را بیان میکنیم.
- تشنج در چه ساعتی ایجاد شده و متوقف خواهد شد؟
- تشنج کودک شما دقیقاً از کجای بدن او شروع میشود؟ پاها، چشمها، دستها یا بازوها؟
- آیا تشنج فقط در یک قسمت از بدن کودک باقی مانده یا به نواحی دیگر نیز منتقل میشود؟
- هنگام تشنج کودک شما چه علائمی دارد؟
- به نظر شما چه اتفاقی باعث تشنج کودکتان شده است؟
- آیا کودک شما قبل از شروع تشنج رفتارهای غیرعادی دارد؟
- آیا در روزهای پایانی تغییری در دفعات یا نوع فعالیت تشنج کودکان احساس کردهاید؟
انواع تشنج در کودکان چیست؟
اگر با انواع تشنج و علائم آن آشنا باشید، در این صورت شما به عنوان والدین میتوانید در صورت بروز هرگونه علائمی از این اختلال، اقدامات سریع انجام داده و از عوارض بیشتر آن جلوگیری کنید. هرچند تشنج نوزادان و کودکان انواع مختلفی دارد، اما در ادامه این مطلب ۶ گروه اصلی آن را به طور کامل بیان میکنیم.
تشنج کانونی در کودکان
تشنج کانونی در کودکان به دلیل مشکلی در ناحیه خاصی از مغز ایجاد شده و معمولاً کمتر از یک دقیقه طول میکشد. در این حالت کودکان دچار انقباضات عضلانی میشوند.
تشنج عمومی در کودکان
رایجترین نوع تشنج که هر دو نیمکره مغز را درگیر میکند، تشنج عمومی در کودکان است. این نوع تشنج زیر گروههای مختلفی دارد، از جمله: تشنج پتیمال، تشنج غائب، تشنج اتونیک، تشنج تونیک و تشنج تونیک – کلونیک عمومی یا گرندمال که هر کدام از این تشنجها نشانههای خاص خودشان را دارند و دلایل ایجاد آن نیز بسیار متفاوت است.
اسپاسم شیرخوارگی
هرچند این نوع تشنج بسیار نادر است، اما برخی از کودکان در سال اول زندگی دچار آن میشوند. همچنین ممکن است به دلیل اینکه این نوع اختلال چندین ثانیه طول نکشد، والدین نگران نشوند، اما شما باید بدانید که این نوع تشنج در طول روز چندین بار ایجاد شده و شما در صورت هرگونه علائمی باید به پزشک مشورت کنید.
صرع پایدار در کودکان
یکی دیگر از انواع تشنج کودکان، صرع پایدار است که حتی ممکن است بیش از ۳۰ دقیقه ادامه داشته باشد. این نوع تشنج یک وضعیت حاد و جدی شناخته میشود و گاهی اوقات نیاز به بستری در بیمارستان برای بهبود وجود دارد.
تشنج تبدار کودکان
این نوع تشنج که معمولاً با انقباضات عضلانی همراه هست، در ۶ ماه تا ۵ سال اول زندگی در نوزادان شایع است. البته شما عزیزان باید بدانید که این نوع تشنج تبدار بین کودکان بسیار شایع است. شما باید در صورتی که کودک دچار تب شد، از داروهای ضد تب استفاده کرده یا اینکه تب او را با پاشوره آب ولرم پایین آورید.
تشنج میوکلونیک
کودکان ممکن است چندین بار در طول روز دچار این نوع تشنج شوند. در این اختلال، انقباضات ناگهانی رخ داده و برخی از عضلات بدن دچار این نوع انقباضات خواهند شد.
علائم دیابت در کودکان چیست؟ نحوه مدیریت آن را به طور کامل در این مطلب بخوانید:
نحوه پیشگیری از تشنج در کودکان
احتمالاً این سؤال برای شما ایجاد شده که چگونه میتوانید از ایجاد تشنج جلوگیری کنید؟ در ادامه این مطلب از مجله جوان ایرانی به برخی از راهکارهای مؤثر برای جلوگیری از انواع تشنجها در کودکان میپردازیم.
مصرف منظم داروها
اگر پزشک برای شما داروهای ضدتشنج تجویز کرده، حتماً طبق تجویز پزشک و سر وقت مصرف کنید. اگر حتی یک دزد دارو را فراموش کردهاید، با پزشکتان مشورت کنید. شما باید بدانید که عدم مصرف داروها ممکن است، باعث ایجاد تشنجها و علائم جدیدی شود.
خواب کافی و باکیفیت
از آنجایی که کمبود خواب باعث ایجاد تشنج میشود، در نتیجه شما به عنوان والدین باید برنامه خواب کودکتان را به خوبی تنظیم کنید. محیط خواب آرامی برای آنها در نظر بگیرید و سعی کنید شبها زود به رختخواب بروید تا فرزندتان شما را به عنوان الگو قرار داده و آنها نیز سر وقت بخوابند. خواب ناکافی باعث ایجاد استرس و تشنجهای مکرر خواهد شد.
تغذیه مناسب
یکی دیگر از راهکارهای مؤثر برای پیشگیری از تشنج در کودکان، تغذیه مناسب است. شما باید بدانید که کودکتان وعدهها و میانوعدههای غذایی مغذی دریافت میکند و هیچوقت اجازه ندهید که او گرسنه بماند. زیرا باعث ایجاد افت قند خون و ایجاد تشنج خواهد شد.
ورزش منظم
حتماً فرزندان خودتان را تشویق به انجام فعالیتهای ورزشی کنید تا سلامت عمومی آنها به خوبی حفظ شود. شما باید بدانید که فعالیت بدنی منظم باعث کاهش استرس شده و در نتیجه احتمال ایجاد تشنج کاهش مییابد.
مشاوره پزشکی
درصورتیکه کودک شما، نشانههایی از تشنج دارد، حتماً به متخصص مراجعه کنید و وضعیت سلامت کودکتان را تحت نظر قرار دهید. همچنین به راهکارهایی که پزشکان ارائه میدهند، به طور کامل عمل کنید تا باعث ایجاد باعث جلوگیری از ایجاد تشنجهای مکرر در فرزندتان شوید.
مدیریت تب
به ویژه کودکانی که زیر ۵ سال هستند، ممکن است تب شدید در آنها باعث ایجاد تشنج شود. در این صورت شما باید سریع به پزشک مراجعه کنید یا اینکه فرزند خودتان را پاشوره کرده و از داروهای ضد تب استفاده کنید تا از بروز تشنج جلوگیری شود.
اجتناب از الکل و مواد مخدر
شما به عنوان والدین باید از الکل و مواد مخدر دوری کنید تا الگوی فرزندتان قرار بگیرید. الکل و مواد مخدر بر روی سلامت مغز تأثیر منفی گذاشته و در نتیجه باعث ایجاد تشنج میشود. برخی از کودکان هنگامی که به سن نوجوانی میرسند، به این مواد روی میآورند. اما شما باید آنها را از قبل با خطرات احتمالی مواد مخدر آشنا کرده باشید.
درمان تشنج در کودکان چگونه است؟
به طور خلاصه درمان تشنج در کودکان و نوزادان معمولاً به علت زمینهای آن بستگی دارد. برخی از کودکان نیاز دارند که برای کنترل تشنج خودشان از داروهای ضدتشنج استفاده کنند.
سؤالات متداول در مورد تشنج کودکان
در این بخش به بررسی سؤالات متداول در مورد تشنج در کودکان میپردازیم.
در هنگام تشنج چه اتفاقی برای مغز کودکان رخ میدهد؟
به طور کلی از آنجایی که مغز از میلیاردها سلول عصبی به نام نورون تشکیل شده که این نورونها با همدیگر ارتباط برقرار میکنند. تشنج دقیقاً زمانی ایجاد میشود که تعداد زیادی از سلولها، همزمان بار الکتریکی ارسال کنند. در واقع این مورد باعث حرکات غیرطبیعی و شدید الکتریسیته بر مغز کودکان غلبه شده و در نتیجه منجر به تشنج آنها میشود. این وضعیت حتی ممکن است باعث از دست رفتن هوشیاری، رفتارهای عجیب غریب و اسپاسم عضلانی یا علائم دیگر شود.
آیا دلایل تشنج کودکان مشابه همدیگر است؟
به طور کلی تمامی کودکان قادر به تشنج هستند، اما هنوز تحقیقات کاملی صورت نگرفته که چرا برخی از کودکان بعد از حوادثی مانند ضربه به سر دچار تشنج میشوند. در حالی که بسیاری دیگر با همان اتفاق هیچ بیماری برایشان ایجاد نخواهد شد. بنابراین دلایل تشنج در کودکان مشابه همدیگر نیست. البته عوامل ژنتیکی، هورمونی، کمبود خواب و سایر عوامل بر آستانه تشنج آن کودک تأثیر میگذارد. اما شما عزیزان باید بدانید که بیشتر تشنجها در دوران کودکی علت مشخصی ندارد.
اگر کودک دچار تشنج شود چه کاری باید انجام دهیم؟
در صورتی که کودک شما دچار تشنج شد، آرام باشید و در کنار فرزندتان باقی بمانید. همچنین اجسامی که ممکن است به کودک شما آسیب برساند را از آنها دور کنید. یک وسیله یا بالشت نرم زیر سر فرزندتان قرار دهید. سعی کنید کودک را به پهلو بغلتانید. به آرامی لباس تنگ آنها را درآورده و با لباس گشاد تعویض کنید. زمان شروع تشنج را یادداشت کرده و آماده باشید تا داروی تشنج را بر اثر بر اساس برنامه از پیش تعیین شده به آنها بدهید. اگر تشنج به مدت ۵ دقیقه یا بیشتر طول کشید، به کودکان دارو ندهید و با اورژانس تماس بگیرید.
در طی این مدت هیچ چیزی در دهان کودکتان قرار ندهید. سعی نکنید کودک خودتان را از هرگونه حرکتی منع کنید. این مورد باعث آسیبرساندن به فرزندتان میشود. اگر کودک شما کاملاً هوشیار نیست، به هیچ وجه مایعات یا دارو را از طریق دهان به او ندهید. آرامش خودتان را حفظ کنید و مطمئن باشید که حال فرزندتان خوب میشود. اکثر تشنجها معمولاً در عرض چند دقیقه خود به خود متوقف خواهند شد. اگر پزشک شما دارویی را برای تشنجهای ۵ دقیقه یا بیشتر تجویز کرده، باید بدانید آن دارو کجاست و چگونه به فرزندتان بدهید. این داروها را به هیچ وجه در معرض نور خورشید قرار ندهید.
چه نوع تشنجهایی اورژانسی است؟
شما باید بدانید که اکثر تشنجها حالت اورژانسی ندارند، اما گاهی اوقات نیاز است که با اورژانس تماس بگیرید. این موارد را در ادامه این مطلب از مجله جوان ایرانی شرح میدهیم:
- اگر کودکتان مبتلا به تشنجی شده که بیشتر از حد معمول طول کشیده است.
- همچنین اگر کودک شما در مدتزمان کوتاه بیش از یک تشنج دارد.
- پس از تشنج در بازه زمانی معمول به حالت عادی باز نمیگردد. البته شما باید بدانید که خوابآلود بودن مشکلی ندارد.
- اگر پس از پایان تشنج به طور طبیعی نفس نمیکشد.
- اگر کودک شما در آب تشنج کرده است.
- همچنین اگر در حین تشنج آسیبی به کودکتان رسیده باید با اورژانس تماس بگیرید.
امکان تشنج بدون از دست دادن هوشیاری وجود دارد؟
بله ممکن است تشنج بدون از دست دادن هوشیاری رخ دهد. از آنجایی که این بیماری نتیجه فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز است که میتواند به یک ناحیه کوچک مغز محدود شود یا در هر دو طرف مغز نیز عمومیت پیدا کند، در نتیجه علائم آن از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است. حتی تشنج ممکن است بدون از دست دادن هوشیاری ایجاد شود.
آیا تشنج کودکان عوارض دائمی دارد؟
تشنج عوارض دائمی ندارد و ممکن است کودک شما حتی به طور طبیعی بهبود یافته و کاملاً خوب شود. اما باز هم بستگی به علت و نوع تشنج دارد. گاهی اوقات ممکن است نیاز به پیگیری و درمان طولانیمدت پیدا کنید. به طور کلی انواع تشنجها در کودکان عوارض مختلفی دارد. بنابراین در صورت بروز این وضعیت حتماً به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص زودهنگام صورت گرفته و درمان کودک شما سریعتر آغاز شود.
چگونه با پرخاشگری کودکان برخورد کنیم؟ علائم آن چیست؟
نحوه برخورد با پرخاشگری کودکان
نظرات مردم در مورد تشنج در کودکان
در این بخش، نظرات مردم در مورد تشنج در کودکان را شرح میدهیم.
♦ یکی از افراد پیام داده که پسرم چند روز است که سرفههای خشکی دارد و گاهی اوقات تب میکند. امشب علائم عجیب غریبی از خودش نشان داد. از خواب بیدار شد بشکن زد و همچنین گریه کرد. ترس من از این است که از علائم تشنج باشد. قصد دارم که او را به پزشک متخصص مغز و اعصاب ببرم.
♦ فرد دیگری پیام داده که پسرم دو سال شربت والپروات را مصرف میکرد. هم اکنون ۵ ماه است که قطع کرده، اما امشب در خواب هذیان میگفت. نگران این هستم که نکند مجدد تشنج کرده باشد.
یکی دیگر از افراد پیام داده که من یک نوزاد ۵ ماهه دارم. یک شب در اثر گریههای زیاد از خواب بیدار شد. کمی دست و پاهایش را چنگ میزد. بعد از چند ثانیه بیحال و بیرمق شد و دوباره به حالت عادی برگشت. پزشک معتقد است که کودک شما تشنج کرده است. آزمایشهای مختلفی را برای او نوشت؛ اما مشکلی نداشت. هم اکنون بعد از ۴ ماه مجدد همین اتفاق برایش ایجاد شد. نمیدانم در اثر تشنج است یا خیر. البته پزشک توصیه کرده که به هیچ عنوان در نزد کودکتان بحث نکنید، حتی با مهربانی با همدیگر صحبت کنید و فرزند خودتان را از هیچ چیزی نترسانید. ما هم به دستورات پزشک عمل میکنیم، اما کودک همچنان نوزاد من این وضعیت را دارد.
♦ فرد دیگری پیام داده که من یک فرزند بیشتر ندارم. دختر من ۱۸ ماهش است. دو شب است که تب شدید دارد و دکتر برای او شیاف تجویز کرده است، اما مدام میلرزد. حتی دندانهایش به هم میخورد. نمیدانم این مورد از علائم تشنج است یا خیر. بچه اول من هست و هیچ تجربهای ندارم. اما قصد داریم به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنیم.
♦ فرد دیگری پیام داده که دختر من روزی چندین بار، چشمهایش را برای چند ثانیه محکم فشار میدهد. هر چقدر او را صدا میکنیم، هیچ واکنشی ندارد، سپس حالش خوب میشود. واقعاً دیگر نمیدانیم چه کاری باید انجام دهیم.
سخن پایانی
تشنج کودکان موضوعی است که والدین و اطرافیان باید به آن توجه ویژهای داشته باشند. شناخت علائم این نوع اختلال و علت دقیق ایجاد آن، به تشخیص دقیق و درمان مناسب آن کمک زیادی میکند. شما به عنوان والدین در صورت بروز هرگونه نشانهای از تشنج باید فوراً به پزشک مراجعه کنید و اطلاعات کاملی در مورد فرزندتان را به متخصص ارائه دهید. اگر پیگیری منظم و مناسب داشته باشید، مطمئن باشید که بسیاری از کودکان مبتلا به تشنج، زندگی سالم و پرباری را خواهند داشت. اگر شما عزیزان نیز هرگونه تجربهای دارید، میتوانید در انتهای مقاله بخش نظرات پیام خود را با ما و سایر مخاطبان جوان ایرانی در میان بگذارید.
منابع:
https://www.childrenshospital.org/conditions/seizures
https://www.epilepsy.com/parents-and-caregivers/kids/causes-epilepsy-childhood
https://www.webmd.com/epilepsy/epilepsy-in-children
https://www.cincinnatichildrens.org/health/s/seizures
https://www.epilepsy.com/parents-and-caregivers/kids/causes-epilepsy-childhood
