غلبه بر ترس از مدرسه در کودکان (علت مدرسه‌گریزی)

ترس از مدرسه یکی از مشکلات شایع و رایج است که بسیاری از کودکان با آن مواجه می‌شوند. شما عزیزان باید بدانید که عدم درمان به موقع ممکن است به مشکلات جدی‌تری منجر شود. این نوع ترس‌ها ممکن است به دلایل مختلفی مانند ترس از تنش‌ها و استرس‌های مدرسه، ترس از شکست و ناکامی، ترس از همسالان و معلمان و همچنین جدایی از خانواده ایجاد شود. به این موضوع باید توجه ویژه‌ای داشته باشید، زیرا می‌تواند برای کودکان و خانواده‌هایشان منجر به مشکلات روانی و اجتماعی زیادی شود. در این مطلب از مجله جوان ایرانی به بررسی علل و عوامل ترس از مدرسه در کودکان پرداخته و راهکارهایی را برای مقابله با آن ارائه می‌دهیم.

راهکارهای مقابله با ترس از مدرسه

برای مقابله با ترس از مدرسه، بهترین راهکارها را در ادامه بررسی می‌کنیم.

ایجاد امنیت و اعتماد

اگر برای کودکان خودتان امنیت و اعتماد ایجاد کنید، در نتیجه ترس آنها به مرور زمان از بین می‌رود. ‌در واقع والدین و مربیان باید به کودکان خودشان اطمینان دهند که محیط مدرسه و دوستان کاملاً امن است و به آن‌ها بگویید که نگرانی از این بابت نداشته باشند.

تقویت مهارت‌های اجتماعی

به کودکان خودتان نحوه برقراری ارتباط با همسالان و معلمان را بیاموزید و مهارت‌های اجتماعی آن‌ها را تقویت کنید. در این صورت به مرور زمان بهبود قابل توجهی در رفتار آن‌ها خواهید دید و از ترس کودکان شما کاسته می‌شود.

پشتیبانی و حمایت

از کودکان خودتان در هر حالی حمایت کنید. شما باید به این‌گونه کودکانی که از مدرسه رفتن هراس دارند، اعتماد داشته و آنها را در مواجهه با ترس‌هایشان به خوبی حمایت کنید.

ارتباط مناسب با معلمان

یکی دیگر از راهکارهای مقابله با ترس از مدرسه در کودکان، ارتباط مؤثر و صمیمی با معلمان است. اگر معلمان به کودکان احترام بگذارند و حمایت‌های لازم را ارائه دهند، در نتیجه احساس امنیت و اعتماد در آن‌ها ایجاد کرده و به کاهش ترس از مدرسه کمک زیادی می‌کنند.

کنترل کردن خواب کودک

یکی دیگر از مواردی که باعث کاهش استرس مدرسه در کودکان شده و به منظم‌تر شدن برنامه روزمره آن‌ها کمک زیادی می‌کند، ساعت خواب و بیداری کودکان است. سعی کنید چند روز قبل از شروع مدرسه، ساعت خواب کودک خودتان را طبق برنامه مدارس تنظیم کنید تا آنها روحیه بهتری داشته باشند.

محدود کردن بازی‌های کامپیوتری

به هیچ وجه نباید بازی‌های کامپیوتری بخشی از برنامه روزانه فرزندتان باشد. این نوع بازی‌ها را به عنوان یک جایزه برای کودکان در نظر بگیرید، زیرا اگر پای بازی‌های کامپیوتری بنشینند، علاقه آن‌ها به مدرسه رفتن کاهش می‌یابد و در نتیجه معاشرت کودکان با هم سن و سالان خودش نیز بسیار کمتر می‌شود. این مورد بر توانایی برقراری کودک شما با دیگران تأثیر منفی می‌گذارد‌.

صحبت کردن با مشاور مدرسه

اگر فرزند شما از مدرسه رفتن می‌ترسد، حتماً با مشاوره مدرسه صحبت کنید و از او مشورت بخواهید‌ مشورت کردن با روانشناس کودک باعث می‌شود که نه تنها می‌توانید شرایط را به بهترین شکل ممکن مدیریت کنید، بلکه استرس فرزند شما به مقدار زیادی کاهش می‌یابد. حتی در این صورت آن مشاور می‌داند که باید حواسش به فرزند شما باشد.

برخورد مناسب با کودک

سعی کنید در هر شرایطی برخورد مناسب با کودکان داشته باشید و از سرزنش، مقایسه و هرگونه تحقیر آن‌ها پرهیز کنید. روابط خانوادگی خودتان را تحت نظر قرار داده و ایرادات آن را اصلاح کنید. به هیچ وجه کودک شما نباید این احساس رو داشته باشد که برای خوشحالی پدر یا مادرش به مدرسه می‌رود. بلکه او با باید برای کسب دانش و بالا رفتن علم خودش مدرسه را انتخاب کند. به هیچ وجه فرزند خودتان را به دلیل ترسی که از مدرسه رفتن دارند، تنبیه نکنید. مثلاً نگویید که من به معلم می‌گویم که تو وحشت زیادی داری. بلکه کودک خودتان را برای مدرسه رفتن تشویق کنید و ساعت‌هایی که در خانه مانده و از مدرسه غیبت کردن، اجازه بازی و تماشای تلویزیون به آن‌ها ندهید.

منتقل نکردن اضطراب خودتان

به طور کلی کودکانی که والدین آنها افسرده مضطرب و خجالتی است، یا دچار سایر بیماری‌های سلامت روان هستند، از مدرسه رفتن هراس دارند. سعی کنید مراقب رفتار خودتان در نزد کودکان باشید و این‌گونه احساسات منفی را منتقل نکنید. به هیچ وجه در مورد مسیر که فرزند شما به مدرسه می‌رود، غذاهایی که می‌خورد، نوع مدرسه و مواردی از این قبیل ابراز نگرانی نکنید و وسواس بیش از حد به خرج ندهید. اگر شما آرامش داشته باشید، این آرامش به فرزند شما منتقل می‌شود و از میزان ترس آن‌ها به مقدار زیادی کاسته می‌شود.

تقویت ذهن و جسم فرزند انسان

به ویژه برای کودکانی که کلاس اول می‌روند، نوشتن و آموختن اطلاعات بسیار سخت است. برخی از کودکان بسیار ضعیف هستند و توانایی یادگیری در آنها کاهش می‌یابد. برای این‌گونه کودک‌ها در منزل بازی‌هایی را برنامه‌ریزی کنید تا از نظر جسمی و ذهنی، قوی شوند. به عنوان مثال می‌توانید بازی با شن و خمیر بازی، نقاشی کردن و هر نوع بازی‌هایی که به هماهنگی ذهن و دست آن‌ها کمک کند را تدارک ببینید. در این صورت اعتماد به نفس فرزند شما افزایش می‌یابد. در نتیجه ترس از مدرسه کاهش می‌یابد.

آشنایی کودکان با مدرسه

کودکانی که قبل از ورود به مدرسه با محیط آن آشنایی کافی ندارند، معمولاً استرس بیشتری نسبت به آن دسته از کودکانی دارند که پیش از شروع مدرسه حتی هنگام ثبت نام توسط والدینشان به مدرسه رفتند و با فضای آن آشنایی کافی دارند. والدین باید سعی کنند که قبل از شروع تحصیل، فرزند خودشان را به مدرسه ببرند تا با فضای داخلی آن آشنا شده و همچنین مربی و ناظم مدرسه را به کودکان معرفی کنید تا خیال او را بابت اینکه مدرسه هیچ ترسی ندارد و محیط امنی برای شما است، راحت کنید. همچنین اجازه بدهید که فرزندتان کمی در مدرسه راه برود و با فضای آن آشنا شود.

صادق بودن با کودکان

به هیچ وجه به کودک خودتان در مورد مدرسه دروغ نگویید. ‌از همان روز اول مدرسه و نحوه ترک کودکتان در مدرسه، صادق باشید. زیرا اگر به دانش آموزان دروغ بگویید، نسبت به شما و محیط اطرافش بی‌‌اعتماد خواهد شد و دچار هرگونه احساس ناامنی در مدرسه می‌شود. بنابراین در مورد هر اتفاقی که در روز اول قرار است ایجاد شود با کودکان صحبت کنید. البته به کودک خودتان اطمینان دهید که حتماً به مدرسه بر خواهید گشت و روز اول مدرسه نیز زودتر از آن ساعتی که به کودکتان قول داده‌اید، به مدرسه بروید. توصیه ما این است که فقط هفته اول فرزند خودتان را به مدرسه ببرید و بیاورید.

چگونه بر احساس ناامنی غلبه کنیم؟ عواقب و علت عدم امنیت آن را در این مطلب بخوانید:

غلبه بر احساس ناامنی در زندگی

عدم سرزنش فرزندتان

به هیچ وجه فرزندتان را سرزنش نکنید که چرا از مدرسه می‌ترسد. مثلاً هیچ‌وقت به او نگویید که بقیه از مدرسه نمی‌ترسند، اما فقط تو این‌گونه ترس‌ها را داری. جملاتی از این قبیل باعث ایجاد اضطراب بیشتر فرزندتان خواهد شد. به جای سرزنش کودکان با آن‌ها در مورد هرگونه احساسی که دارند، صحبت کنید و بگویید که دیگران نیز این مشکلات را داشته‌اند، اما با مدیریت صحیح آن را از سر گذرانده‌اند. بنابراین شما هم می‌توانید با ترس از مدرسه مقابله کنید. همچنین هرگونه اقدامات عملی که می‌توانید برای آن‌ها انجام دهید را در اولویت روزانه قرار دهید.

توضیح دادن برنامه کودک

به کودک خودتان با جزئیات کامل برنامه روزانه مدرسه‌اش را توضیح دهید. فرزندتان باید بداند که چه کلاس‌هایی دارد. چه خوراکی‌هایی قرار است در مدرسه میل کند. برنامه کلاسی او چیست، چه کسی و چه ساعتی او را به مدرسه می‌برد، موقع برگشت چه کسی به دنبالش خواهد آمد و هر آنچه که احساس می‌کنید برای فرزندتان ناشناخته است به طور کامل به او توضیح دهید تا از استرس و اضطراب فرزندتان برای مدرسه رفتن کاهش دهید.

آموزش احساس استقلال به کودک

برای اینکه با ترس از مدرسه در کودکان مقابله کنید، نیاز است که حس استقلال را به خوبی تقویت کنید. البته برای این مورد نیاز است که توانایی‌های کودک خودتان را پرورش دهید. همچنین می‌توانید او را در یکی از کلاس‌های هنری، ورزشی و هر آنچه که به آن علاقه دارد، ثبت نام کنید تا برای چندین ساعت از والدین خودش دور بماند. در این صورت می‌تواند به این نوع جدایی عادت کند و ترس از مدرسه در او کاهش یابد. به دلیل اینکه کودکان به مادر وابستگی بیشتری دارند، بهتر است که گاهی پدر، فرزندش را به مدرسه ببرد تا این نوع وابستگی به مادر کاهش یابد و آنها دچار اضطراب جدایی نشوند. به او کارهایی مانند دستشویی رفتن را به خوبی آموزش دهید تا زمانی که از شما دور هستند، دچار احساس ناامنی نشوند.

علائم ترس از مدرسه چیست؟

علائم ترس از مدرسه بسته به هر کودک می‌تواند کاملاً متفاوت باشد. رایج‌ترین نشانه‌های اجتناب و امتناع از مدرسه، زمانی است که کودکان هیچ‌گونه تمایلی به حضور در مدرسه ندارند، این‌گونه نشانه‌ها را در ادامه با هم بررسی می‌کنیم.

علائم فیزیکی

به طور کلی کودکانی که از مدرسه اجتناب می‌کنند، به خصوص قبل از شروع مدرسه از علائم جسمانی زیادی شکایت دارند. این نشانه‌ها می‌تواند شامل حالت تهوع، اسهال، خستگی، سرگیجه، سردرد و درد معده باشد. البته این‌گونه علائم فیزیکی ممکن است توسط کودکان واقعی نباشد و آن‌ها در این زمینه اغراق کنند تا والدین خودشان را مجبور کنند که از مدرسه غیبت کنند. آن‌ها می‌گویند اگر در منزل بمانند بهتر می‌شوند.

علائم عاطفی

معمولاً کودکانی که از مدرسه اجتناب می‌کنند یا دچار هرگونه ترس شدید از مدرسه هستند، ممکن است گاهی گریه کنند، فریاد بزنند یا عصبانی شوند و تهدید به خودزنی خودشان کنند.

رفتارهای اجتنابی

برخی از کودکانی که از مدرسه اجتناب می‌کنند، ممکن است رفتارهای اجتنابی نشان دهند. به عنوان مثال در اعتراض به مدرسه رفتن به زمین بیفتند یا تمایل به ترک خانه نداشته باشند.

درمان افسردگی کودکان در خانه چیست؟ نشانه‌های آن را در این مطلب بخوانید:

درمان افسردگی کودکان در خانه

علت ترس از مدرسه چیست؟

ترس از مدرسه می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که در ادامه آن‌ها را به طور کامل شرح می‌دهیم.

اضطراب و جدایی از خانواده

برخی از کودکان به دلیل اینکه هنگام رفتن به مدرسه از خانواده‌هایشان جدا می‌شوند، دچار ترس زیادی شده و حتی اینگونه وحشت باعث می‌شود که از مدرسه رفتن به طور کامل اجتناب کنند. در واقع برخی از کودکان اضطراب جدایی شدیدی را تجربه می‌کنند، حتی ممکن است ترس شدیدی داشته باشند. حتی ممکن است زمانی که بیرون از خانه هستند، اتفاق وحشتناکی برای والدینشان ایجاد شود. به همین دلیل هرچی بیشتر در مدرسه حضور داشته باشند، اضطراب آن‌ها تشدید می‌شود.

ترس از شکست و ناکامی

برخی از کودکان به دلیل اینکه ممکن است در مدرسه دچار هرگونه شکست و ناکامی شوند، در نتیجه قصد دارند که مدام از مدرسه فرار کنند. این نوع ترس‌ها ممکن است ناشی از حوادث قبلی مانند تهدیدهای همسایه و قلدری آن‌ها باشد. حتی کودکانی که نگران کسب نمرات بد یا عدم موفقیت در آزمون‌های آینده هستند، دچار این نوع ترس‌ها می‌شوند.

ترس از تنش‌ها و استرس‌های مدرسه

برخی از کودکان به دلیل اینکه در مدرسه دچار تنش و استرس‌های زیادی می‌شوند، در نتیجه از مدرسه رفتن اجتناب می‌کنند. ولی اگر دانش آموزی در مدرسه احساس امنیت نمی‌کند، باید به مدیر مدرسه اطلاع داده شود. کارکنان و مراقبان آن‌جا باید به کودکان این اطمینان را دهند که هیچ اتفاقی برایشان نمی‌افتد.

ترس از همسالان

برخی از کودکان از تعامل با همسالان خودشان می‌ترسند و در نتیجه این مورد باعث می‌شود که از مدرسه رفتن وحشت داشته باشند.

ترس از معلمان

برخی از کودکان در کنار معلمان، احساس ناامنی کرده و از حضور در مدرسه می‌ترسند. این مورد یکی دیگر از دلایلی است که ممکن است کودکان از رفتن به مدرسه به طور کامل اجتناب کنند.

فعالیت‌های سرگرم کننده خارج از مدرسه

این فعالیت‌های سرگرم‌کننده خارج از مدرسه، باعث ترس کودکان از مدرسه نمی‌شود. این‌گونه دانش آموزان به دلیل شرکت و فعالیت‌های لذت بخش خارج از مدرسه، ممکن است تمایل به حضور در کلاس‌ها نداشته باشند.

برخی از بیماری‌های سلامت روان

کودکانی که مبتلا به غیبت مزمن در مدرسه هستند، ممکن است دچار اختلال افسردگی باشند که بر توانایی آن‌ها برای حضور در مدرسه تأثیر می‌گذارد. همچنین این کودکان ممکن است مبتلا به اوتیسم، اختلال نقص توجه یا بیش فعالی باشند. معمولاً دانش آموزان مبتلا به ADHD بر مدیریت وظایف، تنظیمات احساسات و تمرکز روی کارشان دچار مشکل هستند. اگر این گونه دانش آموزان بتوانند این شرایط زمینه‌ای را مدیریت کنند، به کاهش اجتناب از مدرسه آن‌ها کمک زیادی می‌شود.

تجربیات تروماتیک

برخی از کودکان که در گذشته در حین رویدادهای آسیب‌زا، سوءاستفاده، قلدری، تیراندازی در مدرسه و مواردی از این قبیل را تجربه کرده‌اند، دچار فوبیای مدرسه می‌شوند. در واقع این گونه کودکان به دلیل چنین آسیب‌هایی، ممکن است ارتباط منفی با آن محیط داشته و از رفتن به مدرسه خودداری کنند. در نتیجه هیچ تمایلی به رفتن به مدرسه ندارند.

شرایط سخت زندگی

یکی دیگر از دلایلی که باعث ایجاد ترس کودکان از مدرسه می‌شود، مشکلات خانوادگی است. در واقع حتی بیماری شدیدِ یکی از والدین، اختلافات آن‌ها یا هر عاملی که توجه کودک شما را به خودش جلب کرده، باعث استرس و اضطراب شدید در آن‌ها می‌شود. در نتیجه این‌گونه کودکان و نوجوانان دچار فوبیای مدرسه می‌شوند.

حتی برخی از اتفاقات، حوادث یا آسیب‌های شدید روحی روانی در خانواده نیز آن‌ها را دچار این‌گونه ترس‌ها می‌کند. اتفاقات جدید زندگی نیز مانند تغییر محل زندگی، تغییر مدرسه موردعلاقه دانش آموزان و مواردی از این قبیل، باعث مدرسه‌گریزی کودکان می‌شود.

چگونه با پرخاشگری کودکان برخورد کنیم؟ علائم آن چیست؟

نحوه برخورد با پرخاشگری کودکان

زمان مراجعه به پزشک

هرچند ممکن است سعی کنید به تنهایی ترس از مدرسه و تحصیل کودکان را مدیریت کنید، اما اگر مدرسه گریزی فرزندتان بیش از یک هفته طول کشید و این رفتارها در او تکرار شد، حتماً به مشاوره مراجعه کنید. سؤالاتی که باید از روانشناس بپرسید، را در ادامه شرح می‌دهیم.

• از روانشناس یا روانپزشک سؤال کنید که مهم‌ترین دلیل اجتناب از مدرسه برای کودک من چیست؟
• آیا فرزند من دچار بیماری‌های سلامت روان شده است؟
• چند جلسه دیگر باید به شما مراجعه کنیم؟
• چگونه می‌توانم به فرزندم کمک کنم تا بر فوبیای مدرسه غلبه کند.

سخن پایانی

ترس از مدرسه در کودکان یکی از مشکلات پیچیده است که نیازمند توجه به درمان به موقع و مناسب دارد. اگر علت‌های اصلی این نوع ترس‌ها را شناسایی کنید، به والدین و معلمان کمک زیادی می‌شود تا راهکارهای مؤثری برای کاهش آن ارائه دهند. به کودکان نیز کمک می‌شود تا تجربه مثبت از تحصیل خودشان داشته باشند. فراموش نکنید که برای درمان این مشکل باید راهکارهای مختلفی مانند ایجاد اعتماد و امنیت، تقویت مهارت‌های اجتماعی، مشاوره روان‌شناختی، پشتیبانی و حمایت، ارتباط مناسب با معلمان و مواردی از این قبیل استفاده کرد. اگر شما عزیزان نیز هرگونه تجربه‌ای در این مورد دارید، می‌توانید پیام خودتان را در بخش نظرات با ما و سایر مخاطبان جوان ایرانی در میان بگذارید.

منابع:

https://www.mcleanhospital.org/essential/school-refusal

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/23982-scolionophobia-fear-of-school

https://www.healthychildren.org/English/health-issues/conditions/emotional-problems/Pages/School-Avoidance.aspx

https://theocdandanxietycenter.com/school-phobia-treatment/

https://healthcare.utah.edu/the-scope/kids-zone/all/2024/08/how-help-your-child-school-phobia

https://www.youngminds.org.uk/parent/parents-a-z-mental-health-guide/school-anxiety-and-refusal/