آیا میدانید قرارداد کرسنت چیست؟ آیا میدانید چه مشکلات و پیامدهایی داشته است؟ کرسنت یک مناقشه بسیار طولانی و پیچیده بوده و مربوط به قراردادی است که در سال 2001 در دوره ریاستجمهوری محمد خاتمی بین دولت ایران و کرسنت پترولیوم امضا شد. در این بررسی اجمالی، به طور خلاصه بررسی خواهیم کرد که اختلاف بر سر چه چیزی بوده و نتیجه نهایی چه بوده است.
پیشینه تاریخی کرسنت
اختلاف کرسنت بر سر قرارداد گازی بین شرکت ملی نفت ایران و کرسنت پترولیوم بود. شرکت مذکور که در سال 1971 تأسیس شد، اولین و بزرگترین شرکت خصوصی بالادستی نفت در خاورمیانه است. همچنین مؤسس و بزرگترین سهامدار دانا گاز، اولین و بزرگترین شرکت سهامی بخش خصوصی گاز طبیعی در خاورمیانه است.
مذاکرات اولیه در سال 1997 آغاز شد و در نهایت به توافق مشترک در سال 2001 منجر شد. در آن توافق شد که خط لوله ای برای انتقال گاز ایران از میدان نفت و گاز سلمان که بخشی از آن با امارات متحده عربی است به کرسنت طی 25 سال ساخته شود و طبق این قرارداد، قرار بود روزانه 500 میلیون فوت مکعب گاز به امارات صادر شود.
در آن زمان کرسنت پترولیوم مستقر در شارجه در مورد قیمت خرید ثابت با شرکت ملی نفت ایران مذاکره کرد. برای هفت سال اول توافق، قیمت حدود 18 دلار در هر بشکه بود و برای 18 سال بعد، قیمت به 40 دلار در هر بشکه افزایش مییابد.
پیامدهای حقوقی و سیاسی
با وجود یک سری مشکلات شرکت ملی نفت ایران با فشار دیوان محاسبات کشور مجبور به تخلف و عدم اجرای تعهدات خود در برابر شرکت کرسنت شد.
در میان اختلافات داخلی، بهجای لغو قرارداد با طرف اماراتی، صرفاً عمل به تعهداتی که شرکت ملی نفت عهدهدار بود، کنار گذاشته شد.
دلیل اصلی در زمان ریاستجمهوری احمدینژاد که باعث شد جلوی اجرای قرارداد کرسنت گرفته شود، اعتراض به قیمت تعیین شده گاز صادراتی از میدان سلمان به امارات بود.
تا جایی که درخواستها و تماسهای شرکت کرسنت هم جواب داده نمیشد؛ سپس شرکت کرسنت از انجام نشدن تعهد شرکت ملی نفت ایران بر اساس مفاد قرارداد به اتاق داوری بینالمللی پاریس شکایت کرد.
اولین درخواست غرامت شرکت کرسنت از ایران، دریافت ۶۰۷ میلیون دلار بود که این مبلغ طی گذشت نزدیک به ۲۰ سال، تاکنون به ۱۸ میلیارد دلار رسیده است.
در همان ابتدا ایران میتوانست موضوع را با کرسنت مطرح کند و اگر مخالفت کردند، شکایت خود را به داوری بینالمللی ارجاع دهد و خواستار تعیین قیمت منصفانه باشد. اما متأسفانه با کنار گذاشتن و جواب ندادن، ایران تاکنون در معرض پرداخت تا ۱۸ میلیارد دلار جریمه غرامت قرار گرفته است.
حکم دادگاه
در اردیبهشت ۱۴۰۳، شرکت کرسنت موفق به دریافت حکمی از دادگاه ایالات متحده شد که بر اساس آن، باید مبلغی به ارزش دو میلیارد و ۷۵۰ میلیون دلار از داراییهای شرکت ملی نفت در قلمروی ایالات متحده توقیف شود. شرکت ملی نفت ایران در جلسات دادگاه که در نیویورک برگزار شد، حاضر نشده بود.
در این میان کرسنت چندین شکایت و پرونده مطرح کرده و این حکم در یکی از آنها صادر شده است و بر اساس آن میتواند، غرامت ۱۴ میلیارددلاری و سود متعلق به آن را از داراییهای شرکت ملی نفت ایران در خارج از کشور مصادره کند.
بهغیراز آمریکا، شرکت کرسنت تاکنون موفق به گرفتن اجرای حکم مصادره اموال شرکت ملی نفت ایران در کشورهای بریتانیا، امارات متحده عربی، هلند و یونان شده است.
یک ماه قبل از صدور این حکم، دادگاه تجاری لندن حکم داد که یک ملک در این شهر که از زمان محمدرضا شاه متعلق به شرکت ملی نفت ایران بوده، باید بهعنوان بخشی از بدهی، به کرسنت داده شود.
در واقع کرسنت برای رسیدن به هدفش در کشورهای مختلف به دنبال اموال شرکت ملی نفت ایران میگردد و با مراجعه به دادگاه مورد نظر، خواهان دریافت غرامت میشود.
شرکت کرسنت در ژنو به دیوان داوری تجاری برای دریافت ۳۲ میلیارد دلار خسارت دیگر مربوط به قرارداد ۲۵ساله با ایران رجوع کرده که این بحث هنوز در حال بررسی است.
مشکلات و پیامدهای قرارداد کرسنت
- قیمت ثابت بشکه پایین بود. وجود قیمت ثابت در قرارداد نفت و گاز، احتمال تبانی و فساد در توافق را افزایش میدهد. در زمان امضای قرارداد، قیمت گاز در بازار جهانی کمتر از 24 دلار در هر بشکه نبود.
- اتهامات جدی درباره فساد مالی و رشوهگیری در فرایند امضای قرارداد مطرح است. برخی از مقامات ایرانی متهم به دریافت رشوه برای انعقاد این قرارداد شدند.
- قرارداد بهصورت غیرشفاف و بدون مشورت با نهادهای نظارتی داخلی به امضا رسیده است.
- ایران بهخاطر عدم اجرای قرارداد و محکومیتهای حقوقی، با خسارات مالی بزرگی روبهرو شد.
- این موضوع در روابط ایران با برخی کشورها تأثیر گذاشت و باعث بیاعتمادی شد.
پرونده همچنان در حال بررسی است و تلاشهایی برای کاهش خسارات وارده به ایران در حال پیگیری و انجام است.