مضرات روزه گرفتن برای دیابتی ها + مادران شیرده و کبد چرب

مضرات روزه گرفتن چیست؟ یکی از مباحث کمتر پرداخته شده به روزه داری، مضرات آن است که شما می‌توانید با دانستن آن، مطالب و راهکارهایی که در این مقاله برای آنها داده‌ایم، یک برنامه حساب شده از ماه رمضان داشته باشید. پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید تا کم کم راجع به معایب و نکات مهم روزه داری برای افراد مختلف بپردازیم.

مضرات روزه گرفتن از نظر علمی و پزشکی

در کنار معنویات و تکلیفی که اسلام و خداوند بر مومنین در قبال روزه گرفتن نهاده است و بدون شک یکی از اجزای اصلی این دین الهی است، شبهات و سوالات بسیاری مطرح می‌شود که در این قسمت می‌خواهیم به یکی از مهم‌ترین آن یعنی “مضرات روزه گرفتن” بپردازیم. قرن‌هاست که مسلمانان این عمل را انجام می‌دهند. ابتدا از نظر علمی و پزشکی به این مسئله نگاه می‌کنیم.

• یکی از مهم‌ترین دیدگاه‌های مطرح شده که بایستی افراد به آن توجه کنند، این است که روزه گرفتن می‌تواند جاذب سریع مایعات باشد ولی در وزن و کاهش آن سهم قابل توجهی ندارد.
• توجه کنید که روزه گرفتن برای همه افراد یک امر بی‌خطر برای همه نیست بلکه افرادی که در این دسته قرار می‌گیرند، من جمله افراد سالخورده و یا افرادی که در سن زیر 18 سال هستند، دچار بیماری پس زمینه پزشکی (از جمله دیابت و فشار خون بالا) می‌باشند و یا دارو مصرف می‌کنند. روزه گرفتن برای افرادی که وزن کمی دارند، اختلالات تغذیه‌ای دارند یا باردار و یا جزو زنان شیرده هستند، توصیه نمی‌گردد و بایستی با مشورت پزشک و یا یک متخصص تغذیه این عمل را انجام دهید.

از جمله مضرات روزه گرفتن از دیدگاه پزشکی همچنین می‌توان گفت:

• کم آبی و یا به اصطلاح دهیتدراته شدن بدن: در این حالت است که مضرات روزه گرفتن سبب می‌شود تا بدن افرادی که روزه دار هستند، به شدت به کم آبی دچار شود و این می‌تواند در کنار کاهش مصرف فیبر در رژیم غذایی ماه رمضان، منجر شود تا بدن به یبوست دچار گردد.
• افت قند خون: یکید یگر از عوارض و مضرات روزه گرفتن در نظر پزشکان و از نظر علمی افت قند خون است که از دلایل آن بایستی به حذف و یا کاهش مصرف مواد غذایی، انجام فعالیت‌های بدنی به خصوص در هنگام روزه گرفتن و نیز عدم مصرف دوزهای دارو اشاره کرد. همچنین در این قسمت باید به علائمی که یک بیمار دیابتی می‌تواند با روزه گرفتن برای خودش ایجاد کند بایستی به تکرر ادرار، خستگی، تشنگی مفرط، تهوع و استفراغ، سردرد، لرزش، افزایش ضربان قلب و گرسنگی و نیز گیجی و کاهش هوشیاری اشاره نمود.
• سردرد: سردرد یکی از نشانه‌هایی است که می‌توان انتظار آن را به خصوص در اوایل دوران روزه داری انتظار داشت که در این حالت علت آن تا حد زیادی به تغییر عادت غذایی برمی‌گردد. برای جلوگیری از این مشکل می‌توانید بدن را برای آمادگی در تغییر وضعیت رژیم غذایی آماده کنید. این کار با کاهش حجم ناهار و نیز کمتر کردن مصرف نسکافه، چای و یا قهوه می‌تواند انجام شود.

مضرات روزه گرفتن برای بدن

به صورت کلی خودداری کردن از خوردن غذا و یا نوشیدن آب برای مدت بیش از ده ساعت و یا تغییر رژیم غذایی می‌تواند عوامل مهمی باشد که منجر می‌شود تا ضررهایی برای بدن افراد ایجاد گردد. از جمله این ضررها که می‌توان به نشانه‌هایی مانند کاهش عرق و گودی چشم‌ها، کاهش قابل توجه انرژی و نیز کاهش و غلیظ شدن ادرار، ضعف در ماهیچه‌های بدن و یا خشکی دهان، بی‌حالی و کاهش انعطاف پذیری پوست که اینها همه از موارد مضرات روزه گرفتن است که نباید از حد کنترل شده خارج شود. توجه کنید که این دسته از مضرات روزه گرفتن به صورت مقطعی است و بعد از روزه گرفتن برطرف می‌گردد. از دیگر مشکلات و مضرات روزه گرفتن برای بدن می‌توان گفت:

• سوء هاضمه: یکی دیگر از مواردی که می‌تواند در ماه مبارک رمضان برای شما ایجاد شود، مشکل سوء هاضمه است که در قسمت فوقانی شکم حس ناراحتی ایجاد می‌گردد. در این حالت است که ممکن است حتی در حالتی که یک وعده سبک هم میل کنید، احساس سیری در شما ایجاد شود. از جمله دلایلی که می‌تواند شما را به این مشکل دچار کند، می‌توان به سیگار کشیدن، پرخوری، استفاده از غذاهایی با بیش از چربی و ادویه، استفاده از کافئین در حد زیاد اشاره کرد. بنا به این دلایل بهتر است از مصرف غذاهای پر از ادویه به صورت بیش از حد جلوگیری شود و از سوی دیگر نیز با کاهش استرس و ورزش کردن، خوردن آب سرد در افطار، استفاده از غذاهای شور و پرچرب، صرف افطار با یک وعده سبک و اتخاذ یک فاصله 1 ساعته بعد از غذا برای نوشیدن مایعات، زمینه را برای کمتر کردن ابتلا به این بیماری آماده کنید.
• تغییر خلق و خو: یکی دیگر از مشکلاتی که می‌توان در این ماه در نظر داشت، مشکل تغییر آنها در خلق و خو است که می‌توان آن را ناشی از کم حوصلگی و نیز کاهش سطح انرژی در افراد دانست. در این خصوص بایستی علاوه بر پیشه کردن صبر، خواب مناسب و نیز تغذیه کافی را در هنگام افطار و سحر پیش بینی کنید تا رفته رفته از شدت آن بکاهید.
• گرفتگی عضلات: بنابه نظر متخصصین تغذیه، افراد در ماه رمضان می‌توانند به دلیل مصرف غذاهایی با کلسیم ناکافی، پتاسیم و منیزیم به مشکل گرفتگی عضلات دچار شوند که در این حالت شما می‌توانید با تغذیه مناسب در هنگام سحر و مصرف آب مناسب که کمبود آن یکی از علل این گرفتگی است، از این مشکل جلوگیری نمایید. از جمله مواد غذایی که حاوی منیزیم است می‌توان به اسفناج و غلات، انواع میوه و حبوبات و برای پتاسیم به موادی مانند جعفری، مغزدانه، ماهی، بوقلمون و گوشت مرغ اشاره نمود.

ماه رمضان و کرونا

یکی دیگر از مسائلی که در حوزه مضرات روزه گرفتن برای بدن مطرح می‌شود، تقارن آن با کرونا است که بایستی افراد حتما به این نکته توجه داشته باشند. همانطور که می‌دانید تغذیه نقش بسیاری مهمی در تقویت سیستم ایمنی بدن دارد و از سوی دیگر نیز سیستم ایمنی بدن است که عامل حفظ و بقای شما در مقابل هرنوع بیماری است. در این خصوص پزشکان و متخصصین حوزه تغذیه به این نکته اشاره می‌کنند که روزه گرفتن برای سیستم ایمنی بدن مضر نیست و در برخی موارد هم می‌تواند مفید باشد اما این جمله با یک شرط بیان شده است. این شرط به این شرح است که در ماه رمضان شما باید به یک تغذیه مناسب دسترسی داشته باشید و از سوی دیگر نیز فعالیت بدنی مناسب و کنترل شده‌ای را درنظر بگیرید. در سایت جوان ایرانی یک مقاله جامع برای تغذیه مناسب ماه رمضان نوشته‌ایم که پیشنهاد می‌کنیم حتما آن را مطالعه کنید:

تغذیه مناسب برای ماه رمضان: افطار + سحری

تغذیه مناسب در سحر و افطار

مضرات روزه گرفتن زیاد

از جمله مضراتی که می‌توان برای روزه گرفتن زیاد بیان کرد، بایستی گفت:

• کاهش وزن و انرژی: طبعا واضح است که به دلیل تغییر و محدود کردن زمان تغذیه و مقدار آن و در کنار این مورد، افزایش زمان گرسنه ماندن و تشنه شدن، این‌ها مواردی هستند که می‌تواند به کاهش وزن و انرژی در شما منجر شود. توجه کنید که در کاهش وزن ناشی از روزه گرفتن، نوع رژیم غذایی افراد بسیار مهم است و می‌تواند حتی به ثبات و افزایش وزن بدن منجر گردد که اینها مواردی هستند که بایستی به آن توجه کنید.
• تغییر در خلق و خو: همانطور که در قسمت قبل هم گفتیم و با توجه به تحقیقات انجام شده، بایستی بدانید که عملکرد شناختی در ماه رمضان و روزه گرفتن کمتر می‌شود. در برخی از افراد هم ممکن است مشکلاتی مانند تحریک پذیری و بی‌میلی، افزایش اضطراب سلسله وار مشکلات را در رفتار شما ایجاد کنند.
• سردرد: توجه کنید که دو علت اصلی یعنی کاهش مصرف آب و نیز کاهش گلوکز می‌توانند سبب آن شوند تا فرد به سردرد دچار شود. از سوی دیگر در افرادی که میگرن دارند، حملات این بیماری بیشتر می‌شود. اگر شما هم به این مشکل دچار هستید بایستی از یک پزشک برای وضعیت خود سوال کنید.
• گرما: روزه گرفتن سبب می‌شود تا همه افراد به خصوص کسانی که دارای مشاغل فیزیکی سخت هستند، دچار کاهش شدید آب بدن شوند. از سوی دیگر این مشکل می‌تواند در آنها باعث پایین آمدن برخی از پارامترها بیوشیمیایی گردد که به این موارد باید توجه کنید.

در انتها باید گفت برخی از بیماری‌ها و کسانی که به این مشکل دچار هستند، از جمله زخم معده و بیماری‌هایی که به کلیه مرتبط هستند، می‌تواند با روزه ناسازگار باشد.

مضرات روزه گرفتن بدون سحری

افطار و سحری دو عنصر مهم در تغذیه ماه رمضان شما است که به هیچ عنوان نباید آن را ترک کنید. همچنین لاغری از طریق عدم مصرف سحری یک خیال باطل و یک شیوه غیراستاندارد است که می‌تواند ضربات بدی به بدن شما وارد کند. از مضرات روزه گرفتن بدون سحری می‌توان گفت:

• آسیب کلیه‌ها: این مورد می‌تواند در کسانی که به صورت خانوادگی به سنگ کلیه دچار می‌شوند هم بیشتر باشد. اما علت این ضرر وارد شده به بدن، عدم مصرف آب و مایعات دیگر است. هر فرد بایستی در یک روز کامل، در حدود 2 – 2.5 لیتر آب را مصرف نماید و این باعث می‌شود تا کلیه‌ها از مواد و زائدات آن تخلیه شود. عدم مصرف این مقدار آب در روز و کاهش آن می‌تواند به تدریج مشکل سنگ کلیه را پدید آورد.
• غیرفعال شدن پروسه دفع سموم در بدن: مورد دیگر آن است که ادرار به عنوان یکی از راهکارهای دفع مواد زائدی از جمله اورات، سولفات یا نتریت و غیره، در اثر روزه گرفتن برای مدت طولانی می‌تواند کاهش یابد و سبب ماندن این مواد در بدن شده که به سیستم ایمنی و کبد شما آسیب خواهد زد.
• کاهش قابل توجه تمرکز: تمرکز و پایداری شما در اثر وعده سحری است که در طول روز باقی می‌ماند و اگر این وعده غذایی را هم حذف کنید، منجر می‌شود تا انرژی باقی نماند. فقدان انرژی سبب می‌شود تا گرسنگی و تشنگی فعالیت‌های شما را کاهش داده و از کیفیت و دقت کار شما زده شود.

آیا روزه بدون نماز صبح قبول است؟

هرچند این سوال به مضرات روزه گرفتن مربوط نمی‌شود اما از آنجایی که بسیاری از مردم دچار این شبهه شده‌اند باید پاسخ داده شود:

• توجه کنید که واجبات و موارد بطلان روزه به صورت احصاء شده است و موارد خاصی هستند. با توجه به این جمله باید بدانید که قضا شدن نماز صبح ربطی به باطل شدن روزه ندارد. همچنین فرقی نمی‌کند چه نمازی (ظهر، عصر یا شب و عشاء) باشد.

همچنین به این نکته نیز اشاره شده است که ترک نماز هم موجب بطلان روزه نیست. با توجه به اینکه ترک از روی عمد این کار یک گناه بزرگ می‌باشد ولی جزو مبطلات روزه بیان نشده است.

مضرات روزه گرفتن برای دیابتی ها

در ادامه بررسی مضرات روزه گرفتن، دسته‌های مختلفی از افراد هستند که باید دقت بیشتری داشته باشند، از جمله افراد دیابتی. محض اطلاع در مورد مضرات روزه گرفتن برای این افراد باید گفت:

• در حالت معمولی قند خون افراد در ابتدای روزهای رمضان کمتر می‌شود اما این پدیده در افراد دیابتی نوسانات بیشتری دارد.
• افت قند خون: مهم‌ترین عارضه و مضرات روزه گرفتن برای دیابتی‌ها همین مورد است. در این حالت میزان کاهش یا نوسان قند خون برای افرادی که از داروهایی مانند انسولین استفاده می‌کنند زیاد است. روزه گرفتن می‌تواند منجر به عدم کنترل قند خون در افراد شود و بایستی بیمار با پزشک مشورت نماید.
• غلظت خون: مورد دیگری که در دسته مضرات روزه گرفتن بیان شده است را می‌توان مشکلاتی مانند غلظت خون دانست که در اثر تشنگی در زمان طولانی ایجاد خواهد شد. این مشکل همچنین باعث می‌شود تا لخته‌های خونی منجر به مشکلاتی مانند بسته شدن رگ‌های مغز و قلب گردند. کم آبی پیشروند عامل دیگری از مضرات روزه برای افراد دیابتی است که می‌تواند خطر کم آبی را متوجه آنها کند.
  • خطرات بی آبی: خود مشکل بی آبی می‌تواند عوارضی مانند سنکوپ کردن، لختگی خون که می‌تواند در رگ‌های چشم رخ داده و منجر به نابینایی هم بشود، سکته‌های قلبی داشته باشد.
• برای کسانی که نیاز دارند تا در طول روز از داروهای کاهش دهنده مقدار گلوکز استفاده کنند، توصیه می‌شود روزه نگیرند یا اولویت نظر پزشک را در نظر داشته باشند.
• روزه داری می‌تواند مصرف غذاهای با کربوهیدارت را زیادتر کند که این مناسب افراد دیابتی نیست.
• تنها افرادی که بتوانند از طریق کنترل مرتب و منظم قند خون، درنظر گرفتن یک رژیم غذایی مناسب و مصرف داروها در سرموقع، می‌توانند برای روزه گرفتن اقدام کنند. تشخیص توانایی روزه گرفتن بر عهده فرد است.

مضرات روزه گرفتن برای دیسک کمر

یکی دیگر از سوالاتی که در مورد روزه داری برای کسانی که دیسک کمر دارند، مطرح می‌شود این است که آیا روزه می‌تواند وضعیت را وخیم‌تر کند یا خیر؟ در این خصوص نظر پزشکان به شرح زیر است:

• روزه داری منعی برای دیسک کمر نیست و در حالتی که منجر به افزایش درد ستون فقرات نشود، مانعی ندارد. از سوی دیگر کم آبی بدن با کم آبی دیسک متفاوت است. بنابراین در صورتی که مشکل یا بیماری خاص دیگری در این افراد وجود ندارد، قادر خواهند بود تا روزه بگیرند. توصیه شده است در وعده بین افطار و سحر از 4 – 6 لیوان آب غافل نباشید.

برای جلوگیری از مشکلاتی که پیرامون کاهش آب دیسک کمر ممکن است ایجاد شود، توصیه شده تا علاوه بر نوشیدن مایعات، از سبزیجات و فیبر آنها، تنظیم زمان درست مصرف داروها و مشورت با پزشک بهره ببرند.

مضرات روزه گرفتن برای کبد چرب

ابتدا این نکته را بیان کنیم که از نظر پزشکان، روزه گرفتن در کسانی که به کبد چرب دچار هستند، عیبی ندارد اما به شرطها. این شرط بیان می‌کند در صورتی که روزه دار بتواند با مدیریت برنامه غذایی خود در افطار و سحر، از افزایش وزن جلوگیری کند و کاهش وزن را در پیش بگیرد، این می‌تواند بی ضرر بوده و به عنوان یک راهکار مکمل درمانی مفید نیز برای کبد چرب به کار گرفته شود. بنابراین این دسته از افراد بایستی از خوردن موادی مانند تنقلات و یا غذاهایی که کالری زیادی دارند، منع شوند.

تنها موردی که در رابطه با مضرات روزه گرفتن برای کبد چرب می‌توان بیان کرد، آن است که اگر روند روزه گرفتن شما به سمت چاق تر شدنتان پیش برود، این وضعیت همانند سایر کارهایی که منجر به چاقی می‌شود، برای کبد چرب خطرناک خواهد بود.

مضرات روزه گرفتن در دوران شیردهی

شیردهی، یکی از خاطره‌ انگیزترین و مهم‌ترین دوره‌هایی است که هر مادر و کودکان دارند. این وضعیت سبب شده است تا نگرانی‌هایی برای زنان شیرده ایجاد شود که در ادامه به آن می‌پردازیم. مادران می‌توانند بسته به وضعیتی که ممکن است تجربه کنند و یا دارند، از انجام عمل روزه مرخص باشند:

• در دوره 6 ماهه اول کودکی، با توجه به اینکه شیر اصلی‌ترین غذای کودکان است، مادر نباید روزه بگیرد تا شیر کافی داشته باشد.
• هرچند بیان شده است بدن مادر توانایی شیردهی کافی با وجود عدم تغذیه در روز را دارد، اگر روزه گرفتن منجر به گرسنگی، اختلال وزن یا آسیب به نوزاد شود، می‌توان آن را انجام نداد.
• و غیره.

اما از مضرات روزه گرفتن برای خانم‌های شیرده باید گفت:

• مشکلات روزه را می‌توان در برخی موارد، ایجاد حالاتی مانند ضعف، بی‌حالی و یا سرگیجه و سردرد دانست که منجر خواهد شد تا مادران شیرده نتوانند روزه را بگیرند.
• ایجاد مشکلاتی در کودکان که نشان از ضعف او خواهد بود و مادر بایستی به این نکات توجه کند. از جمله کاهش میزان خیش شدن پوشک، عدم رضایت کودک پس از شیر خوردن، کاهش وزن، ناآرامی.
• کاهش وزن که در اثر تغییرات برنامه غذایی در زنان ایجاد می‌شود. بنابراین با توجه به این مورد و وضعیت مادر بایستی حتما تغذیه در افطار و سحر از جمله فراهم شدن لبنیات و انواع گوشت برای او درنظر گرفته شوند.

نحوه روزه طولانی مدت

روزه داری یکی از کارهای متفاوت و جالبی است که در فرهنگ‌ها و ادیان مختلف به آن اشاره شده است و در سراسر جهان وجود دارد. در دین اسلام هم این مورد به صورت واجب در آمده است اما ممکن است در برخی از سال‌ها رمضان با طول روز بیشتری همراه باشد. به خصوص وقتی که رمضان مقارن با اول تیر یا انقلاب تابستانی همراه شود (اوایل خرداد و تیر روزهای بلند سال را داریم). شما می‌توانید راهکارهای زیر را برای داشتن یک دوره طولانی مدت روزه داری در پیش بگیرید:

• فیبرها: برای آنکه بتوانید روزه طولانی مدتی را در پیش داشته باشید، لازم است از فیبرها غافل نشوید. فیبرها در موادی مانند میوه‌ها و سبزیجات، غلات سبوس دار هستند. این دسته از مواد غذایی می‌توانند با جذب آب فراوان و از سوی دیگر جذب این آب در بدن به آهستگی، در دوره‌های طولانی مدت برای کاهش حس تشنگی مناسب باشند. همچنین جالب است بدانید با کاهش حرکت مواد غذایی در روده، می‌تواند منجر به کاهش حس گرسنگی در طول روز گردد.

انواع غذاهای فیبردار که باید در رژیم غذایی قرار دهید را در این مقاله بخوانید:

لیست غذاهای فیبردار

• غذاهای کم چرب: یکی از عوامل تشنگی زیادی که ممکن است در طول روز به آن برخورد کنید، خوردن غذاهای پرچرب است که در وعده سحر مشکلات مختلفی را ایجاد می‌کند.
• عدم شب زنده داری: یکی از اشتباهاتی که ممکن است برای روزه داران رخ دهد، شب زنده داری و ریزه خواری است تا زمانی که به وعده سحر برسند. این مورد باعث مضرات روزه گرفتن نظیر چاقی و مشکلات گوارشی خواهد شد.
• عدم فعالیت‌های اضافی: در کنار مضرات روزه گرفتن که بیان شد، برای تاب آوری بیشتر بایستی مانع از ایجاد معضل کم آبی با خروج آب از بدن (انجام کارهایی مانند تعریق و تنفس زیاد و صحبت کردن) شد. از سوی دیگر فعالیت‌هایی که سطوح انرژی شما را به شدت کاهش می‌دهند نیز تا حد امکان کاهش یابد.
• توصیه‌های دیگر: شما می‌توانید از توصیه‌های دیگر در این خصوص مانند کمتر کردن (متعادل سازی) حجم غذا سحری، جلوگیری از خوردن مواد با ادویه و نمک زیاد، غذاهای سرخ کرده، مصرف مواد پروتئینی و لبنی مانند گوشت، ماهی، جلوگیری از مصرف کاکائوها، چای و قهوه، فراهم کردن 5 دسته غذایی اصلی در برنامه غذایی رمضان از جمله میوه و سبزیجات، نان و غلات، شیر و لبنیات، گوشت و تخم مرغ و نیز حبوبات، تغذیه مناسب را به عنوان مهم‌ترین عامل پایداری شما در غلبه بر گرسنگی و تشنگی داشته باشید.

در انتها این نکته قابل ذکر است که در این مقاله ممکن است در رابطه با مضرات روزه گرفتن مطالبی نیز بیان نشده باشد؛ از این رو اگر افراد دچار مشکل و یا بیماری زمینه‌ای خاصی هستند، بایستی حتما از یک متخصص تغذیه و یا پزشک متخصص در زمینه بیماری خود مشورت بگیرند تا تمام عوارض جانبی ناشی از تغییر وضعیت سبک و استایل زندگی در ماه رمضان برای فرد مورد بررسی قرار گیرد.