تفاوت اسپات و فیوچرز: کدام یک سود بیشتری دارد؟

تا حالا شده توی بازارهای مالی یه اصطلاحاتی مثل “اسپات” و “فیوچرز” بشنوید و یه کم گیج بشید؟ خب، حق هم دارید! دنیای خرید و فروش دارایی‌ها یه عالمه مفهوم داره که دونستنشون خیلی کمک می‌کنه. فرض کنید می‌خواید همین الان یه چیزی رو بخرید و همون لحظه تحویل بگیرید، یا اینکه یه قراردادی ببندید برای یه خرید و فروش توی آینده. این دقیقاً همون تفاوت اسپات و فیوچرزه. به زبون ساده‌تر، توی معاملات اسپات، همه چی فوری و نقدیه، ولی توی فیوچرز، یه جور قول و قراره برای یه معامله در آینده. حالا چرا دونستن این تفاوت‌ها مهمه؟ چون می‌تونه حسابی روی تصمیم‌های سرمایه‌گذاریتون تاثیر بذاره و کمک کنه هوشمندانه‌تر عمل کنید. توی این مقاله می‌خوایم با هم تفاوت‌های اصلی این دو تا مدل معامله رو بررسی کنیم تا دیگه هیچ ابهامی براتون باقی نمونه و بتونید با خیال راحت‌تر توی بازارهای مالی فعالیت کنید.

تفاوت اسپات و فیوچرز در یک نگاه

ویژگی	معاملات اسپات (Spot)	معاملات فیوچرز (Futures)
زمان معامله	انجام و تسویه فوری یا در کوتاه‌ترین زمان ممکن.	انجام معامله بر اساس قرارداد برای آینده.
تحویل دارایی	تحویل دارایی بلافاصله پس از انجام معامله.	تحویل دارایی در تاریخ مشخص در آینده (تاریخ انقضا).
مالکیت	مالکیت فوری دارایی پس از انجام معامله منتقل می‌شود.	تعهد به خرید یا فروش دارایی در تاریخ انقضا وجود دارد.
اهرم	معمولاً اهرم کم یا بدون اهرم.	معمولاً اهرم بالا.
هدف اصلی	خرید و فروش نقدی برای نیازهای فعلی یا سرمایه‌گذاری.	سفته بازی بر روی قیمت‌های آینده و پوشش ریسک.
نوع بازار	بازارهای نقدی.	بازارهای مشتقه (قراردادهای آتی).

تعریف معاملات اسپات و فیوچرز

در دنیای پویای بازارهای مالی، دو نوع اصلی از معاملات وجود دارد که فعالان این حوزه باید با آن‌ها آشنا باشند: معاملات اسپات و معاملات فیوچرز.

معاملات اسپات

معاملات اسپات (Spot Transactions) به خرید و فروش دارایی‌های مالی با قیمت فعلی بازار و تحویل فوری یا در کوتاه‌ترین زمان ممکن اشاره دارد. در این نوع معاملات، هدف، تبادل آنی دارایی است و پس از انجام معامله، مالکیت دارایی به سرعت به خریدار منتقل می‌شود. بازارهایی مانند فارکس، بازار سهام نقدی و صرافی‌های ارز دیجیتال، نمونه‌هایی از بسترهای معاملات اسپات هستند.

معاملات فیوچرز

در مقابل، معاملات فیوچرز (Futures Transactions) بر مبنای قراردادهایی انجام می‌شوند که به موجب آن، طرفین متعهد می‌شوند یک دارایی مشخص را در یک تاریخ معین در آینده و با قیمتی که از پیش تعیین شده است، معامله کنند. برخلاف معاملات اسپات که بر تحویل فوری تمرکز دارند، معاملات فیوچرز نگاهی به آینده دارند و هدف اصلی در آن‌ها معمولاً کسب سود از نوسانات قیمت در طول زمان یا پوشش ریسک تغییرات قیمت‌های آتی است.

قراردادهای فیوچرز معمولاً برای دارایی‌هایی مانند کالاها، شاخص‌های سهام و ارزهای دیجیتال منعقد می‌شوند و اغلب با استفاده از اهرم (Leverage) انجام می‌گیرند که می‌تواند پتانسیل سود و زیان را به طور قابل توجهی افزایش دهد. این تفاوت اساسی در زمان تحویل، هدف و سازوکار، معاملات اسپات و فیوچرز را از یکدیگر متمایز می‌سازد.

1. زمان اجرا و تسویه

یکی از مهم‌ترین جنبه‌های تفاوت اسپات و فیوچرز، زمان اجرای معامله و تسویه آن است. در معاملات اسپات، خرید و فروش دارایی به صورت فوری انجام می‌شود و تسویه آن نیز معمولاً در کوتاه‌ترین زمان ممکن (معمولاً چند روز کاری یا حتی آنی در برخی بازارها مانند ارزهای دیجیتال) صورت می‌گیرد؛ به عبارت دیگر، شما بلافاصله پس از انجام معامله، دارایی مورد نظر را دریافت می‌کنید یا پول آن به حسابتان واریز می‌شود. در مقابل، معاملات فیوچرز بر اساس قراردادهایی انجام می‌شوند که برای یک تاریخ مشخص در آینده تعیین شده‌اند؛ بنابراین، اجرای واقعی معامله و تحویل دارایی (در صورت وجود) در آن تاریخ آتی صورت می‌گیرد.

2. مالکیت دارایی

در معاملات اسپات، هنگامی که شما یک دارایی را خریداری می‌کنید، به صورت فوری مالک آن می‌شوید. این مالکیت شامل تمام حقوق و مزایای مربوط به آن دارایی می‌شود. به عنوان مثال، اگر سهامی را در بازار اسپات بخرید، سهام به نام شما ثبت شده و شما سهامدار آن شرکت محسوب می‌شوید؛ اما در معاملات فیوچرز، شما در واقع یک قرارداد برای خرید یا فروش دارایی در آینده را معامله می‌کنید. هدف اصلی در اینجا معمولاً مالکیت فیزیکی دارایی نیست، بلکه کسب سود از تغییرات قیمت آن دارایی در طول دوره قرارداد است. این تفاوت اسپات و فیوچرز در مفهوم مالکیت بسیار حائز اهمیت است.

3. اهرم

یکی دیگر از جنبه‌های مهم تفاوت اسپات و فیوچرز، میزان اهرمی است که در این معاملات استفاده می‌شود. در معاملات اسپات، معمولاً از اهرم کم یا اصلاً اهرمی استفاده نمی‌شود. شما برای خرید یک دارایی، باید تمام مبلغ آن را به صورت نقدی پرداخت کنید؛ اما در معاملات فیوچرز، به طور معمول از اهرم بالا استفاده می‌شود. این بدان معناست که شما می‌توانید با پرداخت بخش کوچکی از ارزش کل قرارداد (به عنوان مارجین)، حجم بسیار بزرگتری از دارایی را معامله کنید. اهرم می‌تواند سود شما را چند برابر کند، اما در عین حال ریسک ضرر را نیز به شدت افزایش می‌دهد.

4. هدف اصلی

هدف اصلی از انجام معاملات اسپات، معمولاً خرید و فروش نقدی دارایی‌ها برای نیازهای فعلی یا سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت است. به عنوان مثال، یک شرکت ممکن است برای پرداخت هزینه‌های بین‌المللی خود نیاز به خرید ارز خارجی به صورت اسپات داشته باشد. در مقابل، هدف اصلی در معاملات فیوچرز اغلب سفته بازی بر روی قیمت‌های آینده دارایی‌ها و یا پوشش ریسک نوسانات قیمت است. برای مثال، یک کشاورز ممکن است برای تضمین قیمت محصول خود در زمان برداشت، قرارداد آتی فروش آن را منعقد کند. این تفاوت اسپات و فیوچرز در اهداف معامله‌گران، استراتژی‌های متفاوتی را می‌طلبد.

5. نوع بازارها

معاملات اسپات در بازارهای نقدی (Cash Markets) انجام می‌شوند. این بازارها جایی هستند که دارایی‌ها به صورت مستقیم و با قیمت فعلی معامله می‌شوند. مثال‌هایی از این بازارها شامل بورس‌های اوراق بهادار برای سهام، صرافی‌های ارزهای خارجی و بازارهای خرده‌فروشی کالاها هستند. در مقابل، معاملات فیوچرز در بازارهای مشتقه (Derivatives Markets) انجام می‌شوند. در این بازارها، ابزارهای مالی (مانند قراردادهای فیوچرز) معامله می‌شوند که ارزش آن‌ها از یک دارایی پایه دیگر مشتق شده است. بورس‌های کالایی و برخی از صرافی‌های ارز دیجیتال که معاملات آتی ارائه می‌دهند، نمونه‌هایی از این بازارها هستند. این تفاوت اسپات و فیوچرز در ساختار بازارها نیز قابل توجه است.

6. اندازه قرارداد

در معاملات اسپات، معمولاً اندازه قرارداد انعطاف‌پذیر است و شما می‌توانید به هر مقداری که می‌خواهید دارایی مورد نظر را خرید یا فروش کنید (البته ممکن است حداقل‌هایی وجود داشته باشد)؛ اما در معاملات فیوچرز، اندازه قراردادها استاندارد شده است. به عنوان مثال، یک قرارداد آتی نفت خام ممکن است شامل 1000 بشکه نفت باشد. این استانداردسازی به منظور افزایش نقدشوندگی و تسهیل معاملات در بازار فیوچرز انجام می‌شود. این تفاوت اسپات و فیوچرز در انعطاف‌پذیری حجم معاملات می‌تواند برای معامله‌گران مختلف اهمیت داشته باشد.

7. هزینه‌ها

هزینه‌های معاملات اسپات معمولاً شامل کارمزد (Commission) است که به بروکر یا صرافی پرداخت می‌شود. در برخی موارد، ممکن است هزینه‌های دیگری مانند اسپرد (تفاوت بین قیمت خرید و فروش) نیز وجود داشته باشد. در معاملات فیوچرز، هزینه‌ها معمولاً شامل مارجین (Margin) اولیه و نگهداری (به عنوان وثیقه برای باز نگه داشتن قرارداد) و همچنین کارمزد برای انجام معامله است. این تفاوت اسپات و فیوچرز در ساختار هزینه‌ها می‌تواند بر سودآوری نهایی معاملات تاثیر بگذارد.

8. سودآوری

پتانسیل سودآوری در هر دو نوع معامله وجود دارد، اما نحوه کسب سود متفاوت است. در معاملات اسپات، سود معمولاً از افزایش قیمت دارایی در طول زمان به دست می‌آید. شما دارایی را با قیمت پایین‌تر می‌خرید و با قیمت بالاتر می‌فروشید. در معاملات فیوچرز، سود می‌تواند هم از افزایش و هم از کاهش قیمت دارایی به دست آید. معامله‌گران می‌توانند با پیش‌بینی درست جهت حرکت قیمت، در موقعیت خرید (Long) یا فروش (Short) قرار بگیرند و از تغییرات قیمت سود کسب کنند. همچنین، استفاده از اهرم در معاملات فیوچرز می‌تواند پتانسیل سودآوری را به طور قابل توجهی افزایش دهد. این تفاوت اسپات و فیوچرز در منابع سودآوری، استراتژی‌های معاملاتی متفاوتی را به وجود می‌آورد.

9. ریسک

هر دو نوع معامله در بازارهای مالی با ریسک همراه هستند، اما میزان و نوع ریسک‌ها می‌تواند متفاوت باشد. در معاملات اسپات، ریسک اصلی معمولاً ریسک کاهش قیمت دارایی است. اگر قیمت دارایی پس از خرید کاهش یابد، شما ممکن است متحمل ضرر شوید. در معاملات فیوچرز، ریسک می‌تواند بسیار بالاتر باشد، به ویژه به دلیل استفاده از اهرم. اهرم می‌تواند نه تنها سود شما را چند برابر کند، بلکه زیان شما را نیز به همان نسبت افزایش دهد. همچنین، ریسک‌های مربوط به تاریخ انقضا و مارجین کال نیز در معاملات فیوچرز وجود دارد. درک این تفاوت اسپات و فیوچرز در میزان و نوع ریسک برای هر معامله‌گر ضروری است.

مزایا و معایب معاملات اسپات و فیوچرز

ویژگی	معاملات اسپات (Spot)	معاملات فیوچرز (Futures)
مزایا	– سادگی و سهولت درک برای مبتدیان.   – مالکیت مستقیم دارایی. – شفافیت قیمت‌گذاری بر اساس عرضه و تقاضای فعلی.   – ریسک نسبتاً کمتر در مقایسه با فیوچرز (البته ریسک ذاتی بازار وجود دارد).	– امکان استفاده از اهرم بالا برای کسب سود بیشتر با سرمایه کمتر. – امکان کسب سود از هر دو جهت افزایش و کاهش قیمت (با موقعیت‌های خرید و فروش). – ابزاری مناسب برای پوشش ریسک نوسانات قیمت برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان. – نقدشوندگی بالا در برخی از بازارهای فیوچرز.
معایب	– عدم امکان استفاده از اهرم بالا برای کسب سود بیشتر با سرمایه کم. – محدودیت در کسب سود از کاهش قیمت (مگر با روش‌های پیچیده‌تر مانند فروش استقراضی).	– ریسک بسیار بالا به دلیل استفاده از اهرم که می‌تواند منجر به زیان‌های سنگین شود. – پیچیدگی بیشتر درک و معامله در مقایسه با معاملات اسپات. – نیاز به درک مفهوم مارجین و احتمال کال مارجین. – وجود تاریخ انقضا برای قراردادها که نیازمند مدیریت موقعیت‌ها است. – پتانسیل ضرر نامحدود در برخی از معاملات فیوچرز (بسته به نوع قرارداد و موقعیت).

چه زمانی از معاملات اسپات یا فیوچرز استفاده کنیم؟

تصمیم‌گیری در مورد استفاده از معاملات اسپات یا فیوچرز بستگی زیادی به اهداف، استراتژی و میزان ریسک‌پذیری شما دارد. برای درک بهتر این موضوع و تفاوت اسپات و فیوچرز در کاربرد، معاملات اسپات معمولاً زمانی مناسب هستند که شما قصد خرید یا فروش فوری یک دارایی را دارید و به دنبال مالکیت مستقیم آن هستید.

سرمایه‌گذاران بلندمدت، معامله‌گران مبتدی و کسانی که ریسک‌پذیری کمتری دارند، اغلب معاملات اسپات را ترجیح می‌دهند. از طرف دیگر، معاملات فیوچرز زمانی جذاب‌تر می‌شوند که شما به دنبال استفاده از اهرم برای کسب سود بیشتر از نوسانات قیمت هستید، قصد پوشش ریسک دارایی‌های خود را دارید یا می‌خواهید از هر دو جهت افزایش و کاهش قیمت سود کسب کنید.

معامله‌گران حرفه‌ای و کسانی که تجربه بیشتری در بازارهای مالی دارند و ریسک بالاتری را می‌پذیرند، ممکن است معاملات فیوچرز را انتخاب کنند. در نهایت، این تفاوت اسپات و فیوچرز در ماهیت و ابزارها، تعیین‌کننده انتخاب نهایی شما خواهد بود.

سخن پایانی

در پایان، درک تفاوت اسپات و فیوچرز برای هر فعال بازار مالی ضروری است. معاملات اسپات برای معاملات فوری و مالکیت مستقیم مناسب‌ترند، در حالی که فیوچرز ابزاری قدرتمند برای سفته‌بازی و پوشش ریسک با اهرم بالا ارائه می‌دهند. انتخاب بین این دو بستگی به اهداف، تجربه و میزان ریسک‌پذیری شما دارد. امیدواریم این مقاله به شما در درک بهتر این تفاوت‌ها کمک کرده باشد.