تورنیکه چیست؟ مزایا و معایب استفاده از رگ‌بند
آشنایی کامل با تورنیکه و نحوه استفاده از آن
تورنیکه یک ابزار حیاتی برای کنترل خونریزی‌های شدید است که جان افراد را حتی در شرایط بحرانی نجات می‌دهد. این وسیله که به دور بازو یا پا بسته می‌شود، با اعمال فشاری که وارد می‌کند باعث می‌شود که جریان خون به طور موقت متوقف شود. البته شما عزیزان باید از این وسیله به دقت و آگاهی کامل استفاده کنید، زیرا هرگونه استفاده نادرست از آن، باعث آسیب‌های جدی به بافت‌ها و اعصاب شما می‌شود. استفاده از این وسیله به قرن‌ها قبل باز می‌گردد، جایی که بندهای پارچه‌ای برای کنترل خونریزی در میدان‌های نبرد استفاده می‌شد. به مرور زمان تورنیکت به شکل مدرن‌تر توسعه یافت و در جراحی‌ها و علم پزشکی نیز مورد استفاده قرار گرفت. در این مطلب از مجله جوان ایرانی به طور کامل شرح می‌دهیم تورنیکه چیست و کاربرد آن را به طور کامل بیان می‌کنیم.
تورنیکه چیست؟
تورنیکه یا تورنیکت وسیله‌ای‌ست که معمولاً از لاستیک، پارچه یا نایلون ساخته شده و می‌توان آن را محکم دور پا یا بازو پیچید تا خونریزی متوقف شود. البته در موارد شدید می‌توان این وسیله را در اطراف بدن نیز محکم قرار داد. در حالت ایده‌آل باید توسط افراد آموزش‌دیده استفاده شود. شما باید بدانید هرگونه تأخیر در مراقبت از این‌گونه افراد، ممکن است تهدیدکننده زندگی باشد. بنابراین بسیار مهم است که بدانید تورنیکه چیست و چگونه باید از آن استفاده کنید تا بتوانید در جای درست جان یک نفر را نجات دهید.
بررسی مفاهیم تورنیکه و تورنیکت
تورنیکه (Tourniquet) و تورنیکت (Tourniquet) در واقع یک مفهوم هستند و هیچ تفاوتی بین آنها وجود ندارد. هر دو اصطلاح، به یک وسیله پزشکی اشاره می‌کنند که باعث توقف خونریزی شدید در اندام‌های بدن (معمولاً دست یا پا) می‌شود. این وسیله بر روی رگ‌های خونی، فشار اعمال کرده تا جریان خون را به طور موقت قطع کند. در این صورت از خونریزی بیش از حد جلوگیری می‌شود.
تفاوت در تلفظ یا نوشتار آن ممکن است به دلیل تفاوت در زبان‌ها یا لهجه‌های مختلف باشد. در زبان فارسی، هر دو شکل “تورنیکه” و “تورنیکت” استفاده می‌شوند، اما همان‌طور که ذکر کردیم هر دو به یک مفهوم اشاره دارند.
زمان استفاده از تورنیکه
شما عزیزان باید بدانید که برای خونریزی‌هایی که تهدیدکننده زندگی است، در بازو یا پا از یک تورنیکه استفاده می‌شود. اگر این وسیله در دسترس نیست، سعی کنید از فشار مستقیم استفاده کنید. انواع مختلفی از این وسیله موجود است که همه آنها با اعمال فشار، کار می‌کنند.
نحوه اعمال تورنیکه چگونه است؟
ابتدا اگر دستکش دارید آن را بپوشید. البته شما باید بدانید که برای خونریزی‌هایی که تهدیدکننده زندگی است و دستکش ندارید، فوراً باید اقدام به مراقبت از آن فرد کنید. البته مراقب باشید که پس از انجام این حرکات حتماً دست‌های خودتان را به طور کامل بشویید. دقت کنید ممکن است فرد بیش از یک جای زخم داشته باشد. سعی کنید آن خونریزی که تهدیدکننده زندگی آن فرد شده را پیدا کنید و ابتدا از آن مراقبت کنید. از قراردادن تورنیکه دقیقاً در بالای زخم یا روی آن جلوگیری کنید. بلکه با کمی فاصله آن را قرار دهید. به فرد هشدار دهید که سفت کردن آن ممکن است کمی دردناک باشد، اما به کنترل خونریزی شما کمک زیادی می‌کند. برخی از این‌گونه وسایل امکاناتی دارند که به شما اجازه می‌دهند آن را تا میزان مشخصی محکم کنید. در هر صورت این وسیله را در جای مناسب قرار داده و آن را سفت و محکم کنید. اگر از این وسیله استفاده کردید؛ اما خونریزی متوقف نشد، سعی کنید از تورنیکت دوم استفاده کنید. وسیله دومی را کمی بالاتر از اولی و نزدیک به قلب قرار دهید. پس از استفاده، آن را به هیچ وجه شل نکنید یا آن را خارج نکنید این کار باید توسط یک متخصص یا فردی که آموزش دیده انجام شود.
آماده باش در مواقع اضطراری
به طور کلی آموزش کمک‌های اولیه، مهارت مهمی است که باعث می‌شود در مواقع اضطراری جان انسان‌ها را نجات دهد. شما عزیزان باید بدانید که هرگونه حوادث و صدمات ممکن است به صورت غیرمنتظره اتفاق بیفتد. بنابراین نیاز است که چگونگی واکنش سریع را آموزش ببینید تا بتوانید به فرد آسیب‌دیده کمک کنید. به طور کلی چه در خانه چه در محل کار یا در اجتماع، دانستن نحوه استفاده از تورنیکه و همچنین سایر تکنیک‌های کمک‌های اولیه، کمک می‌کند تا بتوانید به افراد کمک کنید. هرچند داشتن این وسیله همراه خودتان یا در منزل بسیار عالی است، اما دانستن نحوه استفاده از آن، از اهمیت ویژه برخوردار است.
نحوه استفاده صحیح از تورنیکه
شما عزیزان بهتر است قبل از استفاده از این وسیله آموزش کافی ببینید، زیرا نیاز به دقت و آگاهی دارد. در ادامه این بخش مراحل استفاده صحیح از تورنیکت را به طور کامل شرح می‌دهیم.
تشخیص نیاز به تورنیکه
اولین قدم برای استفاده از این وسیله این است که بررسی کنید آیا نیاز به استفاده از آن وجود دارد یا خیر. به طور کلی اگر خونریزی آن‌قدر شدید باشد و با فشار مستقیم کنترل نشود، استفاده از آن کاملاً ضروری‌ست.
انتخاب محل مناسب
شما عزیزان باید بدانید که این وسیله را باید ۵ یا ۷ سانتی‌متر بالاتر از زخم قرار دهید. از قرار دادن تورنیکه دقیقاً روی زخم یا بالای آن به شدت پرهیز کنید.
اعمال فشار
تورنیکه را به حدی محکم ببندید تا جریان خون کاملاً قطع شود و نگران قطع عضو نیز نباشید، زیرا بستن این وسیله به مدت یک الی دو ساعت تا آن فرد به بیمارستان برسد مشکلی ایجاد نمی‌کند. در صورتی که تورنیکه از جنس پارچه است، از یک میله یا چوب برای سفت کردن آن نیز استفاده کنید.
ثبت زمان
سعی کنید زمان استفاده از این وسیله را یادداشت کنید، زیرا شما باید بدانید که استفاده طولانی‌مدت از آن باعث آسیب به بافت‌های بدن می‌شود.
انتقال به مرکز درمانی
پس از اینکه از تورنیکت استفاده کردید، هرچه سریع‌تر فرد مصدوم را به نزدیک‌ترین مرکز درمانی منتقل کنید.
مزایا و معایب استفاده از تورنیکت
در این بخش به بررسی مزایا و معایب استفاده از این وسیله می‌پردازیم.
√ مزایای تورنیکت شامل کنترل سریع خونریزی، نجات جان و استفاده آسان از آن است. در واقع استفاده از این وسیله باعث می‌شود که به سرعت خونریزی شدید را کنترل کرده و از شوک ناشی از خونریزی به خوبی جلوگیری کنید. در عین حال استفاده نسبتاً آسانی دارد. هرچند نیاز به مهارت خاصی ندارد، اما قبل از آن باید آموزش کافی را دریافت کنید.
√ از جمله معایب استفاده از تورنیکه می‌توان به خطر آسیب بافت‌ها و عدم امکان استفاده در برخی نواحی اشاره کرد. در واقع شما عزیزان باید بدانید که استفاده طولانی مدت از این وسیله باعث آسیب به اعصاب، عضلات و بافت‌ها می‌شود. بنابراین باید با دقت زمان‌بندی شود تا از عوارض جانبی آن به خوبی جلوگیری شود همچنین این وسیله برای کنترل خونریزی در نواحی مانند گردن یا شکم مناسب نیست. شما باید بدانید که اگر از تورنیکه برای مدت طولانی استفاده کنید، حتی ممکن است باعث مرگ بافت‌ها یا نکروز شود. همچنین فشار بیش از حد باعث آسیب به اعصاب و از دست دادن احساس در آن اندام می‌شود.
کاربردهای تورنیکه چیست؟
تورنیکه یا تورنیکت در زمینه‌های مختلفی استفاده می‌شود که در ادامه مهمترین کاربردهای آن را به طور کامل شرح می‌دهیم.
کاربرد تورنیکه در ورزش و بدنسازی
در برخی از ورزش‌ها و همچنین تمرینات بدنسازی، از این وسیله برای افزایش جریان خون موقت عضلات به خوبی استفاده می‌شود. ورزشکاران برای افزایش حجم عضلات و بهبود عملکردهای ورزشی از آن استفاده می‌کنند. البته شما باید بدانید که استفاده از تورنیکه باید در ورزش تحت نظارت مربی انجام شود تا از عوارض جانبی آن به خوبی جلوگیری شود.
کاربرد تورنیکه در پزشکی
در پزشکی مدرن این وسیله به عنوان یک ابزار استاندارد در شرایط اضطراری و هرگونه جراحی‌ها استفاده می‌شود. پیشرفت‌های اخیری که در طراحی این وسیله انجام شده، باعث می‌شود که استفاده از آنها ساده‌تر و ایمن‌تر شود. طی تحقیقات انجام شده توسط مجله جوان ایرانی قرار است تورنیکه‌های هوشمند طراحی شود تا بتواند هرگونه فشار را به طور خودکار تنظیم کرده و خطرات استفاده نادرست از آن به خوبی کاهش یابد.
کاربرد تورنیکت در شرایط اضطراری
از این وسیله در تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع یا هرگونه حوادثی که باعث ایجاد خونریزی شود، مورد استفاده قرار می‌گیرد. تورنیکت می‌تواند به عنوان یک ابزار نجات‌بخش استفاده شود، اما استفاده سریع و بهینه از آن می‌تواند از شوک ناشی از خونریزی و حتی مرگ افراد جلوگیری کند.
کاربرد تورنیکه در میدان‌های نبرد
یکی دیگر از کاربردهای این وسیله در میدان‌های نبرد برای کنترل خونریزی‌های شدید، ناشی از زخم‌های گلوله یا ترکش است. استفاده سریع و صحیح از آن باعث می‌شود که جان سربازان نجات پیدا کرده و حتی از خونریزی‌های بیش از حد به خوبی جلوگیری شود.
کاربرد تورنیکه در آزمایشگاه‌ها
همچنین از تورنیکه در آزمایشگاه‌ها و مراکز درمانی برای انسداد عروق و تجمع خون در رگ‌های وریدی استفاده فراوانی می‌شود. در واقع این روش باعث می‌شود که سیاهرگ‌ها واضح‌تر و قابل‌دسترسی شوند.
اشتباهات رایج هنگام استفاده از تورنیکه
اگر نحوه استفاده از این وسیله را به خوبی ندانید، ممکن است اشتباهات زیادی را مرتکب شوید. شما عزیزان باید بدانید که در شرایط اضطراری ممکن است به امکانات لازم دسترسی نداشته باشید، همچنین تمرکز کافی را از دست بدهید. بنابراین قبل از استفاده از آن آموزش کافی را ببینید تا در چنین مواقعی دچار استرس نشوید. در ادامه این بخش چند نمونه از اشتباهات احتمالی که ممکن است هنگام بستن تورنیکه مرتکب شوید را شرح می‌دهیم.
دیر اقدام‌کردن
اگر می‌خواهید تورنیکه برای آن فرد مؤثر واقع شود، باید هرچه سریع‌تر خونریزی شدید را قطع کنید. شما عزیزان باید بدانید که اگر فرد مجروح، خون زیادی را از دست دهد ممکن است دچار شوک یا حتی مرگ ناگهانی شود.
شل بستن تورنیکت
اگر تورنیکت را شل ببندید به هیچ وجه مؤثر نیست، زیرا جریان خون شریانی را قطع نمی‌کند.
بستن طولانی
یکی دیگر از اشتباهاتی که ممکن است افراد مرتکب شوند این است که رگ‌بند یا به اصطلاح تورنیکت را به مدت طولانی استفاده کنند. درصورتی‌که شما باید بدانید نباید بیشتر از دو ساعت از این وسیله استفاده کنید. اگر مدت بیشتری اجازه دهید روی اندام‌های شما باقی بماند، باعث می‌شود روی ماهیچه‌ها، اعصاب و رگ‌های خونی شما آسیب‌های دائمی وارد شود.
نبستن تورنیکت دوم
یکی دیگر از اشتباهاتی که ممکن است افراد مرتکب شوند این است وقتی برای بار اول مهار خونریزی شدید کافی نیست، از تورنیکت دوم استفاده نمی‌کنند. در صورتی که شما عزیزان باید بدانید اگر یک تورنیکت برای آن فرد کافی نبود، به ویژه اگر فرد مصدوم دست‌های بزرگی دارد، باید از تورنیکه دوم نیز استفاده کند.
آمپول هپارین چیست؟ نحوه تزریق آن چگونه است؟ در این مطلب بیشتر بخوانید:
سؤالات متداول در مورد تورنیکه
در این بخش به بررسی سؤالات متداول در مورد استفاده از تورنیکه می‌پردازیم.
اگر خونریزی متوقف نشد، چه کاری باید انجام دهیم؟
اگر یک تورنیکه را روی فرد مصدوم اعمال کردید، اما خونریزی متوقف نشد، سعی کنید کمی آن را بچرخانید. اگر باز هم خونریزی متوقف نشد، حتی اگر تورنیکت اول کارایی ندارد، به هیچ وجه آن را خارج نکنید. بلکه تورنیکت دوم را اعمال کنید تا خونریزی متوقف شود.
آیا می‌توان از تورنیکت برای آسیب‌های سر استفاده کرد؟
شما عزیزان باید بدانید که تورنیکت‌ها فقط برای آسیب‌های اندام در نظر گرفته شده‌اند و نمی‌توانید از آن برای آسیب‌های سر، شکم یا تنه استفاده کنید. در چنین شرایطی نیاز است که با پارچه، فشار مستقیم وارد کنید تا خونریزی متوقف شود و کمک‌های اضطراری از راه برسد.
بهترین راه برای جلوگیری از هرگونه اشتباه در استفاده از تورنیکه چیست؟
بهترین راهکار برای جلوگیری از اشتباهات احتمالی، اطلاع از زمان و نحوه استفاده صحیح از این وسیله است.
سخن پایانی
تورنیکه وسیله‌ای است که از عبور خون در اندام‌ها به خوبی جلوگیری کرده و خونریزی را متوقف می‌کند. در نتیجه پس از آن عمل جراحی بسیار آسان می‌شود. استفاده از این وسیله جهانی است؛ اما اختلافات زیادی در مورد آن وجود دارد. حتی برخی از پزشکان استفاده از آن را در مواقع خاصی خطرناک می‌دانند. در این مطلب از مجله جوان ایرانی به طور کامل شرح دادیم که تورنیکه چیست و هرآنچه که باید در مورد آن بدانید را بیان کردیم. اگر شما عزیزان نیز هرگونه تجربه‌ای در این مورد دارید می‌توانید در انتهای مقاله بخش نظرات، پیام خودتان را ثبت کنید.
منابع:
https://www.verywellhealth.com/how-to-use-a-tourniquet-1298298
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4353220/
https://www.sciencedirect.com/topics/agricultural-and-biological-sciences/tourniquet
https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms/def/tourniquet
