رفلاکس معده چیست + راهکارهای درمان با قرص و جراحی

رفلاکس معده چیست؟ در این مقاله می‌خواهیم به معرفی و بررسی مشکل رفلاکس معده در حالت‌های مختلف برای بزرگسالان، کودکان، در حالت کرونا، افراد باردار و غیره بپردازیم. سپس در مورد راهکارهای درمان و داروها، نوع عمل‌های جراحی و راهکارهای درمان سنتی آن صحبت می‌کنیم.

رفلاکس معده چیست؟

رفلاکس معده، یکی از بیماری‌های مزمن برای دستگاه گوارش است که با عنوان “ترش کردن” نیز شناخته می‌شود. این مشکل ناشی از بازگشت اسید معده به مری بوده و به همین خاطر منجر به یکسری عوارض می‌شود. بیماری دارای نشانه‌های مختلفی است که به عنوان مثال می‌توان به سوزش سردل، بوی بد دهان و غیره اشاره کرد. بنا به آمارها، در حدود یک پنجم از جمعیت ایران دارای این مشکل حداقل هفته‌ای 2 بار هستند.

نام‌های دیگری که برای این نوع مشکل در زبان فارسی وجود دارند، شامل بازگشت اسید به مری، رفلاکس گاستروازوفاژیال و نیز واشاریدگی معده‌ای مروی است. بیماری رفلاکس معده یک مشکل ناخودآگاه است. اگر شما در بعضی زمان‌ها در قسمت قفسه سینه و یا گلوی خود دچار سوزش شده باشید، احتمالا دارای این مشکل هستید.

از نظر فیزیکی، رفلاکس معده زمانی رخ می‌دهد که دریچه اسفنکتر در میان مری و معده به خوبی عمل نکند. در این حالت است که اسید معده به مری بازگردانده شده و منجر به ایجاد ریفلاکس معده خواهد شد. به طور معمول کسانی که دچار اضافه وزن هستند، بیشتر دچار این مشکل می‌شوند. همچنین لازم است افراد، رفتارها و شیوه‌های تعیین رژیم غذایی خود را به درستی تصحیح نموده و از طریق آن مشکلات ریفلاکس معده را ریشه یابی و کامل از بین ببرند.

رفلاکس معده به انگلیسی

رفلاکس معده در زبان انگلیسی معادل عبارت Gastroesophageal reflux که با عنوان اختصاری GERD تعیین می‌شود. نام دیگری که برای این بیماری بیان شده است همچنین عبارت است از: gastro-oesophageal reflux disease (GORD).

یکی از مهم‌ترین نکاتی که در رابطه با این بیماری وجود دارد، رفتارها و برخی عادات ما می‌باشند که می‌توانند منجر به ایجاد چنین بیماری گردند. در این حالت می‌توان به برخی از آنها از جمله فتق هیاتال، سیگار کشیدن، عوارض ناشی از مصرف مدام داروها، بارداری و غیره اشاره کرد. همچنین برخی دیگر از داروها و موادی که می‌توانند منجر به طولانی شدن روند رفلاکس معده گردند، عبارتند از بنزودیازپین ها، داروهای ضد افسردگی، مسدود کننده‌های کانال کلسیم، NSAIDها و نیز داروهای آسم.

برای تشخیص این بیماری ممکن است در حالات ساده تنها نشانه‌های ظاهری کفایت کند اما در مواردی که پیشرفت هایی ایجاد شده است، لازم است برخی اقدامات اعم از پایش PH مری (مانومتری مری)، گاستروسکوپی، بررسی دستگاه گوارش فوقانی و غیره صورت گیرد.

علائم رفلاکس معده

بازگشت اسید معده به مری عاملی است که منجر به ایجاد برخی علائم رفلاکس معده خواهد شد. برخی از این علائم درون بدن فرد رخ داده و برخی دیگر به صورت ظاهری دیده می‌شود. در این حالت می‌توان به انواع رویدادها اشاره کرد که عبارتند از:

• خوردگی دندان‌ها،
• دیسفاژی،
• نارسایی،
• درد در قفسه سینه،
• سوزش سردل،
• ادینووفاژی،
• درد قفسه سینه غیر قلبی،
• سرفه مزمن،
• لارنژیت که عامل آن رفلاکس یا آسم است،
• گرفتگی صدا.

همچنین یکی دیگر از علائمی که برای رفلاکس در معده وجود دارد، رخ دادن آن در تایم‌های خاصی است از جمله زمان‌هایی که بعد از خوردن غذا و یا در ساعت‌هایی پیش از خوابیدن.

مخاطبین عزیز به این نکته توجه کنند، اگر مراقبت‌های لازم برای درمان این بیماری صورت نگیرد، ممکن است مشکلات و بیماری‌های زمینه‌ای مختلفی برای افراد ایجاد گردد. بنابراین می‌بایست سهل انگاری در درمان و جلوگیری از علائم ریفلاکس معده منجر به مشکلات پیچیده‌تر از جمله بروز سرطان نشود. بیماری‌هایی که ممکن است با طولانی مدت شدن این مشکل به وجود آیند، شامل تنگی مری، ازوفاژیت، مری بارت هستند. بهترین راهکاری که می‌توان پیشنهاد کرد، مراجعه به یک متخصص گوارش است که می‌تواند به سرعت و فورا مشکل را تشخیص داده و درمان نماید. نمونه‌ای علائم این بیماری را می‌توانید در تصویر زیر مشاهده کنید.

آیا رفلاکس معده خطرناک است؟

رفلاکس معده به عنوان 2امین مشکل گوارشی شناخته می‌شود که در بسیاری از افراد دیده شده است. از همین رو بهتر است حتما به آن توجه کنید. علائمی که می‌تواند دراین رابطه خطرناک باشد، می‌توان گفت:

• احساس سیری به حدی که فرد نتواند بعد از ساعت‌ها غذا نخوردن، همچنان احساس سیری داشته باشد.
• در مواردی که رفلاکس معده از چند روز بیشتر طول بکشد. در این حالت همواره عواملی از جمله تهوع، استفراغ، بروز خلط ممکن است رخ دهد.
• یکی دیگر از مواردی که می‌تواند نشان دهنده علائم خطرناک این بیماری باشد، از جمله گلودرد، سکسکه‌های طولانی مدت و غیره است. این موارد به حدی رخ می‌دهند که می‌تواند منجر به تحت تاثیر قرار دادن تمام عملکرد بدن شود.
• مورد دیگری که می‌توان از جمله نشانه‌های خطرناک این بیماری در نظر گرفت، تنگی نفس است. در این حالت اسید می‌تواند در بازگشت به مری، دریچه های تنفسی را مسدود کند و تنفس فرد دچار اختلال خواهد شد. در حالتی که این نشانه طولانی مدت باشد، می‌تواند منجر به صدماتی بر فرد شود.
• در حالتی که رفلاکس در معده با سوزش در این قسمت همراه باشد، به حدی که منجر به سرایت درد در قسمت قفسه سینه شود، در دراز مدت بهتر است حتما از این علائم پیشگیری کنید.

مورد دیگری که در این بخش باید به آن اشاره کرد، مری بارت است. در این حالت باید گفت مری بارت، که یک قسمت عضلانی برای انتقال غذا و بزاق از دهان به معده است، تغییر کرده و بخشی از پوشش داخلی آن با نوعی بافت مشابه در رود جایگزین می‌گردد. مشکلی که این حالت ایجاد خواهد کرد، افزایش 35 الی 125 برابری احتمال ابتلا به سرطان مری است. در صورتی که به این مشکل دچار شوید، بایستی تحت نظر پزشک عمل‌های آندوسکوپی و نیز بیوپسی را انجام دهید که می‌تواند برای تشخیص روندتبدیل سلول‌های پیش سرطانی به سرطانی مفید باشد.

رفلاکس معده نوزاد

رفلاکس معده همچنین در کودکان نیز رخمی‌دهد. در این حالت شمامی‌توانید آن را با عنوان رفلاکس اسید معده مشاهده کنید. در این حالت محتوای معده بعد از یک مدت کوتاه بازگشته و ممکن است خطرناک باشد. این بیماری در کودکان با بزرگتر شدن آنها بیشتر می‌شود. با این حال باید توجه کنید که کم کم این مشکل به تدریج برطرف خواهد شد و در صورتی که حالت غیر طبیعی به خود بگیرد یا بعد از 18 ماهگی همچنان ادامه داشته باشد، لازم است تا نزد متخصص بازبینی گردد.

در صورتی که کودک دچار مشکل بدغذایی شده به صورتی که مری یا گلو را تحریک کند، این مسئله‌ای همان رفلاکس معده نوزاد است. همچنین در حالتی که علائم زیر را مشاهده کنید، می‌توان گفت لازم است به پزشک مراجعه شود. از جمله این علائم به موارد زیر اشاره کنیم که به شرح زیر می‌‌باشند:

• وزن کودک زیاد نشود،
• در صورتی که در هنگام تف کردن، موادی به رنگ قهوه‌ای یا خون همراه شود،
• در صورتی که مشکلات تنفسی ایجاد شوند،
• استفراغ در سن 6 ماهگی یا در سن بالاتر شروع شود،
• در صورتی که مایع زرد رنگی تف شود،
• در صورتی که تف کردن با شدت بالا باشد، به حدی که محتویات معده از دهان او خارج گردد. در این حالت می‌توان گفت استفراغ پرتابه‌ای رخ می‌دهد،

این نوع علائم می‌توانند نشان دهنده شرایط جدی‌تری باشند. در این صورت ممکن است مشکل از نوع GERD بوده و رفلاکس معده بر جدا خارجی مری آسیب زننده باشد. تنگی پیلور یک نوع شرایط نادر است که از دیگر خطرات رایج برای رفلاکس معده کودکان می‌باشد. در این حالت دریچه باریک بین معده و روده کوچک مانع از انتقال محتویات معده به روده کوچک می‌گردد.

رفلاکس معده و سرفه

یکی از عوارضی که برای این بیماری ذکر شده است، سرقه کردن می‌باشد. در این حالت لازماست بدانید رفلاکس معده می‌تواند منجر به سرفه و نیز شدیدتری شدن آن گردد. از آنجایی که سرفه یک عمل بازگرداین است که با بالا آمدن اسیداز لوله مری انجام می‌شود، این بیماری نیز می‌تواند منجر به سرفه شود. در حالتی دیگر با حرکت رفلاکس معده درون لوله مری، قطرات ریزی از اسید معده بر روی تارهای صوتی در گلو باقی می‌ماند که منجر به رفلاکس حنجره و حلق یا LPR می‌گردد. این نوع رفلاکس می‌تواند منجر به سرفه شده و عمل سرفه در حقیقت مانند یک عمل حفظاتی در برابر آن انجام می‌گردد.

همچنین لازم است بدانید سرفه خشک یکی از نشانه‌های این نوع بیماری است. این نوع سرفه‌ها معمولا در هنگام خواب دیده می‌شوند. علت آن نیز بازگشت بیشتر اسید در شب است. همچنین بعد از خوردن غذا نیز این نوع سرفه‌ها در اثر بازگشت آن از معده بیشتر می‌شود.

رفلاکس معده و تنگی نفس

تنگی نفس را می‌توان از جمله مهم‌ترین و بدترین خطرات رفلاکس معده دانست که احتمال ابتلا به بیماری‌های تنفسی و نیز آسم و برونکواسپاسم در بیماران را افزایش می‌دهد. در این حالت با بازگشت محتویات معده به مری، اسید‌های معده وارد مجاری هوا شده و منجر به تحریک و تورم می‌شوند. در همین حالت است که مشکلات تنفسی ایجاد می‌گردد.

مشکل رفلاکس معده و نیز تنگی نفس از جمله مشکلات دو طرفه‌ای هستند که در زمان حمله آسم و در زمان وقوع رفلاکس در معده نشانه‌های آن دیده می‌شود. در زمان حمله آسم، مجاری هوا سفت می‌شود و در این حالت به مری ممکن است فشار ایجاد شود. این فشار خود منجر به سوزش سر دل و ریفلاکس شده و این دو با هم تعامل دارند. همچنین بهتر است بدانید که احتمال ابتلا به این بیماری پس از حمله آسم به دلایلی از جمله استرس، افزایش سن، خوابیدن و غذا خوردن بیشتر است.

رفلاکس معده و گوش درد

رفلاکس معده با یکی از علائم خود یعنی درد در گوش همراه است. همچنین موارد دیگر در این زمینه شامل خارش گوش، ترشح از مجاری گوش و نیز ایجاد حالت انسداد در گوش می‌باشد. در رابطه با گوش درد و تاثیری که ریفلاکس معده بر آن دارد، لازم است توجه کنید که این حالت می‌تواند منجر به لوزه سوم و غدد لنفاوی کوچک تاثیر گذار باشد. در این صورت در لوزه سوم، مایع در سینوس‌ها و نیز گوش تجمع یافته و منجر می‌شود تا عفونت و درد گوش رخ دهد.

از دیگر مشکلاتی که به همراه رفلاکس معده قابل مشاهده است، می‌توان به وزوز گوش اشاره کرد که یک نوع صدای خارجی را در گوش شما ایجاد می‌کند. این بیماری می‌تواند منجر به رسیدن اسید معده در  گوش میانی شده و می‌تواند کاهش شنوایی و نیز ایجاد وزوز را به همراه داشته باشد. به همین خاطر ممکن است برخی از پزشک‌ها این نشانه را بررسی کرده و داروهایی را برای رفع آن تجویز کنند. لوله‌های استاش در گوش میانی منجر می‌شوند تا فشار در این ناحیه تنظیم شده و نیز مایع از گوش تخلیه شود. در کسانی که رفلاکس معده و یا نوع خاموش آن را دارند، لوله‌ها در گوش با اسید معده همراه شده و اسیدیته آن می‌تواند به طور کامل ساختار این ناحیه را در معرض آسیب برساند. اختلال در گوش میانی و کاهش شنوایی در آزمایشات مختلف بر روی موش‌هایی که این نوع بیماری را دارند نیز مشاهده شده است با این حال در تحقیقات انسانی چنین چیزی تاکنون مشاهده نشده است.

دارچین و رفلاکس معده

دارچین را از محبوب‌ترین ادویه‌ها در جهان می‌دانیم که به عنوان یک درمان برای رفلاکس معده درنظر می‌گیرند. این ماده ترکیبات گیاهی پلی فنول داشته و خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی دارد. این ماده همچنین دارای سینامیک اسید و سینامالدئید بوده و انواع مختلفی از فلاونوئیدها را دارد. تا به امروز تحقیقی برای تشدید کردن مشکل معده توسط این ماده گزارش نشده است. با این حال مصرف زیاد آن ممکن است وضعیت را در این دسته از افراد بدتر کند. همچنین مدرک معتبری برای این قرار داده نشده است که این ماده بتواند رفلاکس معده را درمان نماید.

در برخی از افراد، که علائم تحریک براساس هر فرد متفاوت است، گزارش شده است که هنگام مصرف ادویه‌های معروف مانند دارچین دل درد ایجاد می‌شود. در مجموع باید به این جمله اشاره کرد که دارچین می‌تواند منجر به تحریک و سوزش سر دل شود.

رفلاکس معده در خواب

همانطور که گفتیم، رفلاکس معده می‌تواند در هنگام خواب نیز رخ دهد. در این حالت ابتدا راجع به ارتباط رفلاکس با خواب باید گفت این مشکل می‌تواند تا 60 درصد بر روی خواب افراد تاثیر گذار باشد. علائم افراد بر اثر دراز کشیدن و خوابیدن دچار تشدید شده و منجر به وقفه‌های خواب شبانه می‌گردد که می‌تواند منجر به سوزش سردل و دل درد شود.

یکی دیگر از مشکلاتی که در خواب بر اثر رفلاکس ایجاد می‌شود، آپنه است که در این صورت باید گفت رفلاکس می‌تواند راه هوایی و توانایی تنفس را تحت تاثیر خود قرار داده و منجر به آپنه‌های بیشتر شود. همچنین باید گفت افرادی که به مشکل آپنه دچار هستند، علائم بیشتری از رفلاکس را مشاهده می‌کنند. برای رفع این مشکلات بهتر است به پزشک مراجعه کرده و با تشخیص و ریشه یابی دقیق مشکل، اقدام به درمان آن نمایید.

ریفلاکس معده در بارداری

رفلاکس معده در بارداری چگونه است؟ در پاسخ به این سوال باید گفت رفلاکس معده می‌تواند در بارداری یک مشکل بسیار مهم تلقی شود. در این صورت باید بدانید سوزش معده در بارداری می‌توند به هورمون‌های جنین آسیب زده و با توجه به فشاری که این قضیه و نیز رشد رحم و جنین در بدن رخ می‌دهد، به شکم فشار وارد کند. سوزش معده در بارداری پس از زایمان برطرف می‌گردد.

از جمله مواد غذایی که می‌تواند در این دوره منجر به سوزش سردل شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد که عبارتند از:

• شکلات (کاکائو)،
• غذاهای چرب،
• الکل،
• نعنا،
• نوشیدنی‌های کافئین دار اعم از قهوه، نوشیدنی‌های بدون الکل،

در این مقاله راجع به کورتاژ رحم بخوانید.

از جمله راهکارهای درمانی که برای این مشکل می‌توان درنظر گرفت باید به موارد زیر اشاره کرد:

• بالا آوردن سرتخت: بهتر است به اندازه 10 – 20 سانتی‌متر سر تخت بالا آورده شود. بهتر است این ابر به گونه‌ای باشد که به اندازه کافی سفت بوده و برای نیم تنه بالایی یک تکیه گاه باشد.
• دراز کشیدن بر روی پهلوی چپ: در این حالت یکی دیگر از راهکارها آن است که زنان در هنگام شب بر روی پهلوی چپ خود تکیه کنند که در این صورت این کار منجر می‌شود تا رفلاکس اسید کمتر شود.
• خم نشدن: بهتر است پس از خوردن غذا خم نشده و از انجام فعالیت‌های این چنینی جلوگیری شود.

از دیگر کارها می‌توان به سیگار نکشیدن، خم شدن به صورت صحیح، مصرف شیر و ماست و نیز عدم پوشیدن لباس تنگ اشاره کرد.

ریفلاکس معده در بزرگسالان

هرچند رفلاکس در معده در کودکان به کرات دیده می‌شود اما این پدیده در کهنسالان کمتر است ولی در صورت وجود نشانه‌های خاص، لازم است به پزشک مراجعه شود. در صورتی که رفلاکس معده برای بزرگسالان به مدت بیشتری دیده شود، در این حالت لازم است بدانید این مشکل می‌تواند نشانه‌ای از سرطان باشد. با این حال بهتر است حتما به پزشک مراجعه کنید. از جمله علائمی که می‌توان راجع به نشانه های ریفلاکس معده در بزرگسالی مشاهده کرد، باید به موارد زیر پرداخت:

• بی اشتهایی، سوزش سر معده،
• تهوع، ترش کردن،
• احساس کلافگی و آشفتگی،
• احساس تلخی و طعم گس در دهان،
• مشکل در فرو دادن لقمه‌های غذا،
• بروز اختلال در خواب،
• خستگی و بی‌حالی،
• احساس سیری ناخوشایند،
• مشکل در فرو دادن و بلعیدن لقمه‌های غذا،
• مشکل در نوشیدن مایعات و نیز بلع،
• احساس وجود توده و سنگینی در معده یا ناحیه شکم،
• حساس کلافگی و آشفتگی.

آیا رفلاکس معده قابل درمان است؟

یکی از سوالات مهم در مورد این مشکل، قابل درمان بودن آن است که در این حالت باید به میزان پیشرفت این مشکل اشاره کرد. در این حالت راه‌حل‌هایی وجود دارند که می‌توانید بدون نیاز به داروهای شیمیایی و با طب سنتی، داروهای خانگی و راه‌حل های مرتبط با آن، اقدام به کنترل این مشکل کنید. با این حال ممکن است در برخی از افراد این مشکل به حدی سریع باشد که با مراجعه به پزشک، داروهای معده و گوارش به سرعت تجویز شوند. از جمله این داروها می‌توان به امپرازول، پنتوپرازول، رانیتیدین، لانسوپرازول اشاره کرد.

در انتها راه حل درمانی دیگری که برای رفلاکس معده وجود دارد، جراحی است که در این حالت زمانی که بیماری تا حد بسیار بدی پیش رفته باشد، توصیه می‌گردد.

رفلاکس معده کرونا

آیا رفلاکس معده با کرونا ارتباطی دارد؟ در این رابطه سوالات مختلفی مطرح می‌شود که در پاسخ باید گفت هرچند مشکلات گوارشی، بخشی از علائم بیماری کرونا هستند اما این رفلاکس معده در این حالت می‌تواند کمتر رخ داده با این حال احتمال آن وجود دارد. نشانه رفلاکس معده و ترش کردن آن در برخی از افرادی که دچار کرونا شده‌اند، دیده شده است. از سوی دیگر کرونا، رفلاکس و نیز آسم نیز می‌توانند مرتبط با هم باشند.

درمان رفلاکس معده در کرونا

تاخیر در درمان رفلاکس معده در کرونا می‌تواند صدمات بیشتری را به ارگان‌های داخلی بدن وارد کند. از این رو است که حتما می‌بایست متخصصین کرونا برای درمان آن اقدام کنند. چراکه رفلاکس معده می‌تواند به تدریج در قسمت گلو نیز آثار بدی را ایجاد کند که باعث می‌شود تا مشکلات حاصل از کرونا وخیم‌تر گردند.

درمان رفلاکس شدید معده

همانطور که گفتیم، رفلاکس در حالت شدید با جراحی و دارو درمانی همراه است. هرچند در بیشتر موارد داروها برای پیشگیری از این مشکل و تسکین علائم رفلاکس معده موثر هستند اما جراحی نیز لازم است. در این صورت باید گفت جراحی برای رفلاکس معده خود به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. رایج‌ترین نوع جراحی برای این مشکل را می‌توان مدل فوندوپلیکیشن دانست که با عنوان Fundoplication شناخته می‌شود. در این حالت می‌تواند فتق هیاتال را در صورت وجود درمان نماید. شما می‌توانید این جراحی را در قسمت انتهایی در مری انجام دهید که منجر به تقویت اسفنکتر مری خواهد شد. با انجام این یک دریچه یکطرفه شده و می‌تواند در جلوگیری از رفلاکس معده موثر باشد. در انجام این عمل یا یک برش بزرگ در قسمت فوقانی شکم ایجاد شده یا با چند برش کوچک این کار انجام می‌گردد. در حالتی که چند برش کوچک رخ دهد، جراحی با عنوان لاپاراسکوپی شناخته می‌شود.

درمان دارویی ریفلاکس

اولین توصیه پزشکان در درمان رفلاکس معده، تغییر در شیوه زندگی است. با این حال اگر این راه‌حل نتیجه ندهد، می‌توان اقدام به دارو درمانی کرد که می‌تواند برای خنثی کردن اسیدهای معده یا کاهش آنها مفید باشد.

از جمله داروهای موثر در درمانان این مشکل می‌توان به داروی امپرازول و نیز داروهایی مانند لانسوپرازول، پنتوپرازول و نیز رابپرازول اشاره کرد. از دیگر داروهایی که می‌توانند برای این مشکل مفید باشند همچنین می‌توان گفت:

به این نکته توجه کنید که پیش از عمل جراحی، نباید داروهایی از جمله آسپرینی و رقیق کننده های خونی و نیز داروهایی برای ضد التهاب مصرف شود.

داروهای ضد اسید معده کدامند؟

استفاده از داورهای ضد اسید و کاهنده آن یکی از راه‌حل های درمانی است. در این رابطه می‌توان به برخی از موارد اعم از امپرازول (Prilosec)، لنزوپرازول (Prevacid)، اسموپرازول (Nexium)، پنتوپرازول  (Protonix) یا داروهایی که برای مهار پمپ پروتون (Proton Pump Inhibitors) به کار می‌روند اشاره کرد.

قرص رفلاکس معده

همانطور که در قسمت قبل گفتیم، استفاده از داروهایی مانند امپرازول و نیز داروهای ضد اسید معده برای درمان رفلاکس معده توصیه می‌گردد.

درمان رفلاکس معده طب سنتی

در رابطه با دستورالعمل‌هایی که در مورد درمان طب سنتی رفلاکس معده بیان شده است می‌توان به نکات زیر اشاره کرد:

• کمتر کردن وزن،
• استفاده از رژیم غذایی ضد رفلاکس،
• استفاده از بادام خام و خوردن آن،
• استفاده از آلوئه ورا به مقدار 60 میلی لیتر شرب غیر فرآوری شده از آن،
• استفاده از آب گرم و آبلیموی تازه پیش از صبحانه که میتواند 20 دقیقه قبل آن بوده و در حالت معده خالی باشد،
• استفاده از جوش شیرین در نصف فنجان آب،
• استفاده از سرکه سیب به مقدار 1-2 قاشق چایخوری.