ریان ابن شبیب کیست؟ (بررسی روایات مختلف)

امروز آمده‌ایم که بررسی نماییم و ببینیم ریان ابن شبیب کیست؟ او جزو تاریخ‌نگاران و محدثان برجسته اهل مذهب شیعه است. در واقع نخستین دست‌اندرکارانی بود که تجربیات و شهادت‌های مرتبط با کربلا و قیام عاشورا را در کتب تاریخی ثبت کرد. از معروف‌ترین روایات ریان، آنچه از امام رضا (علیه‌السلام) به مناسبت آغاز ماه محرم نقل شده، است.

از ریان بن شبیب چه می‌دانید؟

ریان بن شبیب که به ابن شبیب و خال المتعصم مشهور است، یکی از اصحاب علی بن موسی‌الرضا و محمدتقی بوده که علاوه بر جایگاه اجتماعی به‌خاطر قرابت فامیلی با مأمون و معتصم نزد علمای علم رجال موردتوجه قرار گرفته است. 

ریان در شهر قم اقامت داشت و در آنجا به نقل حدیث مشغول بوده است. او از محدثان مورد وثوق شیعه و اصحاب امام رضا (ع) و امام جواد (ع) بود.

محدثان قم  از  ریان بن شبیب روایت‌های گوناگون نقل کرده‌اند. مشهورترین روایت ریان، روایت معروف وی از امام رضا (ع) درباره محرم و عاشورا بود که فضل و ثواب عزاداری و گریه برای امام حسین (ع) در این زمان را روایت می‌کند.

روایت امام رضا از ریان ابن شبیب

در این روایت، ریان بن شبیب این گونه شرح می‌کند: روز اول ماه محرم، به خدمت حضرت علی بن موسی‌الرضا علیه‌السلام رسیدم. حضرت از من پرسید:

آیا امروز روزه‌داری؟ من پاسخ دادم: نه، ای پسر رسول‌الله، امروز روزه نیستم. حضرت ادامه دادند: امروز روزی بود که زکریا به خداوند گفت: پروردگارا، به من فرزندی پاکیزه عطا کن، تو دعاهای بندگانت را می‌شنوی.

خداوند دعای او را مستجاب کرد و در حینی که زکریا در محراب قرار داشت، ملائکه او را ندا دادند که خدا یحیی را به او مژده می‌دهد. ازاین‌رو، هر کس امروز را با روزه آغاز کند و سپس دعا کند، دعای او مستجاب خواهد شد، همانند دعای زکریا که مستجاب شد.

حرمت محرم از روایت ابن شبیب

حضرت بعد از آن به من فرمودند: ای پسر شبیب! ماه محرم در زمان جاهلیت، ماهی بود که مردم آن را مقدس می‌دانستند و از انجام قتل و جنگ در این ماه خودداری می‌کردند.

اما این امت، حرمت این ماه را نادیده گرفته، حرمت پیامبر خدا را نشناخته و در این ماه با خانواده پیامبر، علیهم‌السلام، جنگ کرده و زنان و کودکان ایشان را اسیر گرفته و اموال آن‌ها را غارت نموده‌اند. به همین دلیل، خداوند این اعمال را آمرزش نخواهد کرد.

حضرت ادامه دادند: ای پسر شبیب، اگر می‌خواهی برای امام حسین (علیه‌السلام) گریه کنی، گریه کن که او را ذبح و به همراه هجده نفر از اهل‌بیتشان، شهید کردند و هیچ‌کس از آن‌ها به یکدیگر شبیه نبود.

در جای دیگری، ریان از امام هشتم نقل می‌کند که فرمودند: پدرم از جدش به من خبر داد که زمانی که جدم حسین (علیه‌السلام) را شهید کردند، خون و خاک سرخ از آسمان بارید.

اگر برای امام حسین (علیه‌السلام) گریه می‌کنی، تا آب چشمت بر رخت جاری شود، خداوند همه گناهانت را بخشایش خواهد کرد، چه کوچک و چه بزرگ.

کسب جایگاه بهشت

ای پسر شبیب، اگر می‌خواهی در عالم باقیات، در بهشت سکنی یابی و در کنار رسول خدا و ائمه طاهرین (علیه‌السلام) باشی، لعنت بر قاتلین حسین (علیه‌السلام) بفرست. اگر می‌خواهی مثل ثواب شهدای کربلا داشته باشی، هر زمان که به مصیبت‌ها و تلخی‌هایی که بر حضرت حسین (علیه‌السلام) گریه کن.

زیارت امام حسین (ع)

در این ادامه، نویسنده ریان بن شبیب دربارة اهمیت زیارت امام حسین (علیه‌السلام) و نیز تأثیرات مختلف آن بر زندگی انسان‌ها سخن می‌گوید.

ای پسر شبیب! اگر به دنبال دیدار با خداوند و طلب آمرزش گناهان خود هستی و می‌خواهی درحالی‌که بی‌گناه هستی، پیشروی خدا حاضر شوی، زیارت امام حسین (علیه‌السلام) را بخوان.

زیرا با زیارت او، تأثیرات معنوی و روحانی بزرگی به دست می‌آوری و در برابر خداوند به‌عنوان یک شفیع قرار می‌گیری. اگر می‌خواهی در عالم آخرت بهشت را پیش از دیگران وارد شوی و در حضور پیامبر خدا و ائمه طاهرین (علیه‌السلام) قرارگیری، همچون اهل بهشت خوشبخت شوی، قاتلان حسین (علیه‌السلام) را ملعون بخوان. زیرا این عمل نشان از پایبندی به اصول‌دینی و عدالت است و از تأثیرات بزرگی بر رونق جامعه اسلامی برخوردار خواهد بود.

سخن آخر

به پایان محتوا ریان ابن شبیب کیست؟ رسیدیم و بیایید تا بر اساس دستور پیامبر و ائمه طاهرین (علیه‌السلام)، با گریه و اشک خود، در هر زمانی که احادیث واقعه عاشورا را به یاد می‌آوریم، بگوییم:

یا لیتنی کنت معکم فافوز فوزا عظیما. با این عمل، علاوه بر این که به امام حسین (علیه‌السلام) ارادت نشان می‌دهیم، در انتشار مفاهیم اخلاقی و انسانیت نیز نقش خواهیم داشت.

به یادآوری‌های او، به دلیل وقوع این فاجعه تاریخی و رویدادهای کربلا، هیچ‌گاه فراموش نخواهد شد و همواره اتفاق تازه‌ای در درونمان ایجاد می‌شود تا به پیروی از ارزش‌ها و عدالت تشویق شویم.

این مقاله از افکار او، نشانگر تلاش فراوان برای حفظ و انتقال آموزه‌های انسانی اسلامی است. او تأکید دارد که با زیارت امام حسین (علیه‌السلام)، انسان‌ها نه‌تنها می‌توانند ارتباط خود با دین و خداوند تقویت کنند، بلکه نقش فعال در ایجاد عدالت اجتماعی و ارتقا اخلاق در جامعه را نیز ایفا نمایند.