ماشیح کیست؟ (بررسی مفهوم منجی در یهودیت)
ماشیح کیست؟ بررسی یکی از موضوعات محوری در اندیشه‌های دینی
آیا می‌دانید ماشیح کیست؟ در طول تاریخ، مفهوم ماشیح یکی از موضوعات محوری در اندیشه‌های دینی و آخرالزمانی است. این واژه ریشه در سنت‌های یهودی دارد، اما در مسیحیت نیز مفاهیمی مشابه با آن یافت می‌شود. ماشیح انسانی آسمانی و موجودی معجزه گراست. به او پسر انسان نیز می‌گویند زیرا به شکل انسان ظاهر می‌شود هرچند که سرشت وی آمیخته‌ای از خدا و انسان خواهد بود. در ادامه می‌خواهیم برداشت‌های مختلف از این شخصیت مهم را بررسی نماییم.
ریشه لغوی و مفهومی واژه ماشیح
واژه ماشیح (משיח) در زبان عبری به معنای ممسوح یا کسی که با روغن مقدس تدهین شده است را می‌دهد. در سنت یهودی، تدهین با روغن نماد تأیید الهی برای پادشاهان، کاهنان و پیامبران بوده است.
در زمان پادشاهی اسرائیل، شاهانی مانند داوود و سلیمان به‌عنوان ماشیح شناخته می‌شدند. زیرا آن‌ها با روغن مقدس تدهین شده و از سوی خداوند برگزیده شده بودند.
با سقوط پادشاهی و تبعید قوم اسرائیل، مفهوم ماشیح از یک پادشاه واقعی به شخصیتی آینده‌نگر و نجات‌بخش تغییر پیدا کرد.
ماشیح در آیین یهود
در یهودیت، ماشیح کسی است که در آینده خواهد آمد. تا حکومت عدل و صلح جهانی را برقرار کند. قوم یهود را از تبعید بازگرداند و معبد اورشلیم را بازسازی کند.
بر اساس منابعی همچون تلمود و میدرَش، ماشیح انسانی عادی، فرزند داوود و دارای تقوای کامل است که مأمور به اجرای اراده خدا در زمین خواهد شد. نشانه‌های ظهور ماشیح در این دین نیز شامل:
- بازگشت قوم یهود به سرزمین اسرائیل
- صلح جهانی
- بازسازی معبد سوم در اورشلیم
- گسترش دانش الهی در سراسر جهان
مسیحیت و ماشیح
مسیحیان باور دارند که عیسی ناصری همان ماشیح موعود در تورات است. در انجیل، عیسی به‌عنوان مسیح (کریستوس در یونانی) معرفی شده که به صلیب کشیده شد. سپس مرد و پس از سه روز برخاست.
یهودیان معتقدند که عیسی نتوانسته مأموریت‌های ماشیح را به پایان برساند؛ او نه پادشاه شد، نه معبد را بازسازی کرد و نه صلح جهانی برقرار ساخت. اما مسیحیان این اهداف را به بازگشت دوم مسیح در آخرالزمان موکول می‌کنند.
شخصیت عیسی به‌عنوان ماشیح، محور ایمان مسیحی است و بسیاری از مفاهیم نجات، رستگاری، گناه اولیه و زندگی جاودان بر همین مبنا شکل گرفته‌اند.
ماشیح در دیدگاه‌های مختلف
در قرن‌های اخیر، برخی اندیشمندان یهودی و مسیحی، ماشیح را نمادی از تحول درونی انسان یا عصر جدیدی از آگاهی جهانی تفسیر کرده‌اند.
در تاریخ، برخی شخصیت‌ها نظیر بارکوخبا یا حتی جنبش‌هایی مانند صهیونیسم با ویژگی‌های ماشیحانه معرفی شدند. امروزه نیز برخی رهبران دینی یا فکری با ویژگی‌های نجات‌بخش معرفی می‌شوند. باور به ماشیح در بسیاری از جوامع مذهبی، منجر به:
- حفظ امید در دوران سختی‌ها
- تحرک سیاسی – اجتماعی
- سوءاستفاده برخی مدعیان دروغین
مدعیان دروغین ماشیح
در طول تاریخ افرادی نظیر شبتای زوی و یعقوب فرانک به‌عنوان ماشیح ظهور کردند؛ اما بعداً دروغشان آشکار شد که این مسئله به بحران‌های جدی در جوامع یهودی منجر شد.
درحالی‌که یهودیت و مسیحیت درباره شخصیت ماشیح دیدگاه‌های متفاوتی دارند، حتی درون خود این ادیان نیز تفسیرهای گوناگونی از چگونگی ظهور، نقش و ویژگی‌های او وجود دارد.
در برخی موارد نیز، ماشیح‌باوری افراطی منجر به افراط‌گرایی دینی و حتی اقدامات خشونت‌بار شده که برخلاف روح عدالت‌طلبانه آن است.
