عواقب وابستگی والدین به فرزندان (راهکارهای مدیریت آن)

وابستگی والدین به فرزندان یکی از موضوعات پیچیده و حساس در روانشناسی خانواده است که می‌تواند تأثیر عمیقی بر رشد فردی و روابط خانوادگی داشته باشد. این نوع وابستگی به شکل‌های مختلفی بروز کرده و عواقب متفاوتی دارد. در این مطلب از مجله جوان ایرانی به بررسی عواقب وابستگی والدین به فرزندان پرداخته و راهکارهایی را برای مدیریت آن ارائه می‌دهیم.

عواقب وابستگی والدین به فرزندان چیست؟

به طور کلی وابستگی والدین به فرزندان به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن پدر و مادر به طور غیرمعمول به فرزندان خود متکی هستند. این نوع وابستگی‌ها ممکن است ناشی از عوامل مختلفی مانند نیاز به تأیید و محبت، ترس از تنهایی و ترس از عدم توانایی در مدیریت زندگی مستقل باشد. در این بخش عواقب وابستگی والدین به فرزندان را به طور کامل شرح می‌دهیم.

تأثیرات روانی بر والدین

وابستگی بیش از حد والدین به فرزندان باعث ایجاد مشکلات روانی جدی برای آنها می‌شود. این مشکلات شامل افسردگی، استرس، اضطراب و کاهش اعتماد به نفس است. به طور کلی والدینی که بیش از حد به فرزندان خودشان وابسته هستند، ممکن است تصور کنند بدون حضور فرزندانشان به هیچ وجه نمی‌توانند به زندگی خودشان ادامه دهند.

تأثیرات روانی بر فرزندان

اگر والدین به فرزندان وابسته شوند، نه تنها تأثیرات روانی منفی برای خودشان دارد، بلکه بر روان فرزندان نیز تأثیرات منفی می‌گذارد. در این صورت ممکن است فرزندان احساس فشار و استرس بیشتری کنند و نتوانند در زندگی به طور مستقل تصمیم‌گیری مناسبی داشته باشند. در نتیجه اعتماد به نفس آنها کاهش یافته و احساس مسئولیت ناپذیری در آنها افزایش می‌یابد.

تأثیر بر روابط خانوادگی

وابستگی والدین به فرزندان باعث ایجاد تنش و اختلافات زیادی در خانواده می‌شود. در این صورت فرزندان ممکن است نتوانند به طور آزادانه با والدین خودشان رابطه خوبی داشته باشند.

تأثیر بر رشد فردی فرزندان

اگر والدین بیش از حد به فرزندان خودشان وابسته باشند، تأثیرات منفی بر رشد فردی فرزندان دارد. ممکن است فرزندان نتوانند به صورت مستقل و خودمختار رشد کنند، چون به توانایی‌های خودشان اعتماد کافی ندارند. همچنین این نوع وابستگی‌ها مانع از ایجاد تجربه‌های جدید و یادگیری مهارت‌های زندگی می‌شود.

کاهش روابط اجتماعی

به طور کلی والدین وابسته ممکن است فرزندانشان را از برقراری روابط اجتماعی با دیگران باز دارند. ممکن است فرزندان گوشه‌گیر شده و دچار انزوا شوند. این‌گونه فرزندان ممکن است نتوانند مهارت‌های اجتماعی لازمی دیگران داشته باشند، زیرا پدر مادر آنها تمام جوانب زندگی آنها را کنترل می‌کند.

احساس تنهایی والدین

والدینی که به فرزندان خودشان وابسته هستند، در نهایت ممکن است احساس تنهایی و ناتوانی در مدیریت زندگی داشته باشند. به ویژه هنگامی که فرزندانشان بزرگ می‌شوند و مستقل خواهند شد، آنها احساس تنهایی بیشتری می‌کنند. حتی ممکن است والدین هویت خودشان را در نقش والدین گم کرده و از تمامی علایق و فعالیت‌های شخصی خودشان دور شوند.

احساس شرم‌ و گناه

والدین وابسته ممکن است به طور ناخواسته فرزندانشان را وادار به احساس گناه کنند. به ویژه هنگامی که فرزندان مستقل شده‌اند، به آنها اضطراب و استرس شدیدی وارد می‌کنند. حتی گاهی اوقات فرزندان نیز دچار استرس شدیدی می‌شوند، زیرا آنها احساس می‌کنند که مسئولیت خوشحالی والدین را به عهده دارند. بنابراین فرزندان ممکن است نتوانند هویت مستقل خودشان را شکل دهند و به نسخه‌ای از والدینشان تبدیل خواهند شد، در حالی که می‌توانند کاملاً متفاوت باشند.

مشکلات روحی

وقتی وابستگی والدین به فرزندان اوج بگیرد، طبیعتاً آزادی و استقلال عمل برای فرزندان کم خواهد شد. در نتیجه فشار روانی برای فرزندان و والدین افزایش می‌یابد. فرزندان با بزرگتر شدن نیاز دارند که یک زندگی مستقل داشته باشند، اما مستقل شدن آنها ممکن است مشکلاتی مانند افسردگی در والدین ایجاد کند. فرزندان از اینکه احساس مستقلی دارند، احساس گناه می‌کنند و در نتیجه این موضوع فشار روانی بسیاری را برای آنها ایجاد می‌کند.

از دست دادن فرصت‌های زندگی

طبیعتاً هنگامی که والدین به فرزندانشان وابستگی بیش از حد دارند، به بخش‌های دیگر زندگی مانند روابط اجتماعی و تفریحات شخصی خودشان توجه نمی‌کنند. در نتیجه ممکن است در آینده احساس پشیمانی کنند.

اعتماد به نفس پایین در فرزندان

والدینی که به فرزندان خودشان وابسته هستند، به بچه‌ها اجازه نمی‌دهند که با محیط بیرون آشنایی کافی داشته باشند یا فرصت قرار گرفتن در چالش‌های مختلف زندگی را از آن‌ها می‌گیرند، در نتیجه اعتماد به نفس فرزندان کاهش می‌یابد و نمی‌توانند مشکلات خودشان را به خوبی حل کنند.

لجبازی کودکان خود را هرچه سریع‌تر درمان کنید. بهترین رفتار والدین را در این مطلب بخوانید:

درمان لجبازی کودکان چیست؟

راهکارهای مدیریت وابستگی والدین به فرزندان

در این بخش به بررسی راهکارهای مهم برای مدیریت وابستگی والدین به فرزندان می‌پردازیم.

تمرین مراقبت از خود

به جای اینکه مدام به فرزندانتان رسیدگی کنید و نیازهای آنها را برآورده کنید، برای برآورده کردن نیازهای خودتان هم قدم بردارید. به فرزندان خودتان اجازه دهید که چالش‌های متناسب با سن خودش را داشته باشد. به آنها اعتماد به نفس بدهید و بگویید که برای زندگی و اهدافشان بیشتر تلاش کنند. وقتی فرزندان با شما صحبت می‌کنند، تمام توجه خودتان را به آنها معطوف کرده و به حرف‌هایشان گوش کنید. اگر قصد تربیت فرزندانتان را دارید، حتماً با خودتان صبور باشید. حتی اگر روزهای بدی را تجربه می‌کنید مطمئن باشید که این روزها به پایان خواهند رسید. سعی کنید رو به جلو حرکت کنید.

تقویت استقلال والدین

یکی از راهکارهای مهم برای مدیریت وابستگی والدین به فرزندان تقویت استقلال خودتان است. در واقع والدین باید تلاش کنند تا بتوانند بدون نیاز فرزندان و به طور مستقل زندگی کنند. شما می‌توانند روابط دوستانه جدید ایجاد کرده و مهارت‌های جدید آموزش ببینند یا اینکه در فعالیت‌های اجتماعی شرکت کنید.

ایجاد تعادل در روابط خانوادگی

والدین باید تلاش خودشان را بکنند تا در روابط خانوادگی تعادل مناسبی ایجاد کنند. وظایف خانوادگی را بین اعضای خانواده تقسیم کرده و برای فعالیت‌های خانوادگی و فردی زمان‌های مشخص تعیین کنند. همچنین فرزندان را تشویق کنند تا به استقلال برسند.

مشاوره خانواده

یکی دیگر از راهکارهای مدیریت وابستگی والدین به فرزندان، مشاوره خانواده است. مشاوران به والدین کمک می‌کنند تا بتوانند وابستگی‌های خودشان را شناسایی کرده و راهکارهای مناسبی برای مدیریت آن ارائه دهند.

تقویت مهارت‌های زندگی

برای اینکه والدین بتوانند وابستگی خودشان را مدیریت کنند، باید تلاش کنند تا مهارت‌های زندگی خود را تقویت کنند. این نوع مهارت‌ها شامل حل مساله، مدیریت استرس و توانایی برقراری ارتباط موثر است. در این صورت آنها می‌توانند به طور مستقل و بدون نیاز فرزندان زندگی کنند.

تشویق فرزندان به استقلال

والدین باید همیشه فرزندان خودشان را تشویق کنند تا آنها بتوانند به صورت خودمختار و مستقل رشد کنند و در تصمیماتشان به صورت موفق و مستقل عمل کنند. والدین می‌توانند فرصت‌های جدید برای تجربه و یادگیری در اختیار فرزندان قرار دهند، آنها را تشویق به تصمیم‌گیری مستقل کنند و در هر مرحله‌ای، از فرزندان در مواجهه با چالش‌های زندگی حمایت کنند.

معایب نداشتن خواهر و برادر در بزرگسالی چیست؟ مشکلات تک فرزندی را در این مطلب بخوانید:

معایب نداشتن خواهر و برادر

دلایل وابستگی والدین به فرزندان چیست؟

وابستگی والدین به فرزندان می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که در ادامه این مطلب به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

شرایط کودکی والدین

به طور کلی والدینی که در زمان کودکی خودشان تحت تأثیر والدین وابسته یا کنترل‌گر بودند، این‌گونه الگوهای رفتاری ممکن است باعث شود که والدین به فرزندان خودشان وابسته شوند تا بتوانند احساس امنیت بیشتری کرده و کنترل بیشتری بر فرزندان خود داشته باشند‌.

ترس از طرد شدن

یکی دیگر از دلایل وابستگی والدین به فرزندان به دلیل تجربیات منفی گذشته است. برخی از آنها تجربیات تلخی مانند طرد شدن یا رها شدن دارند. به همین دلیل دچار ترس عمیق از دست دادن، محبت و عشق بیش از حد به فرزندان می‌شوند. این‌گونه ترس‌ها می‌تواند آنها را به سمت وابستگی عاطفی به فرزندان بکشاند. این نوع والدین که ترس طرد شدن را به دنبال دارند، همیشه در پی ایجاد پیوند نزدیک و دائمی با فرزندان خود هستند.

نقص در روابط اجتماعی

پدر و مادرهایی که روابط اجتماعی محدودی دارند، معمولاً تمام زمان و انرژی خودشان را صرف فرزندان می‌کنند. در نتیجه ممکن است منجر به گوشه‌گیری و انزوای آنها شده و تعاملات اجتماعی آنها به مرور زمان کاهش یابد. در این صورت والدین بیشتر به فرزندان خودشان وابسته می‌شوند و آنها را به عنوان تنها منبع عاطفی و اجتماعی خودشان می‌دانند.

احساس گناه و فشار عاطفی

برخی از والدین به فرزندانشان فشار عاطفی وارد کرده و آنها را دچار احساس گناه می‌کنند. برخی از فرزندانی که سعی در استقلال خودشان دارند، مدام توسط والدینشان سرکوب می‌شوند. در نتیجه این‌گونه رفتارها ممکن است منجر به وابستگی عاطفی و احساس مسئولیت در فرزندان شود. به همین دلیل در نهایت باعث می‌شود که والدین به آنها وابستگی بیشتری داشته باشند.

عدم اعتماد به نفس

به طور کلی والدینی که اعتماد به نفس پایینی  دارند، ممکن است به فرزندان خودشان بیش از حد وابسته شوند تا بتوانند احساس امنیت و ارزشمندی بیشتری کنند. این‌گونه والدین برای بهبود وضعیت خودشان هیچ تلاشی نمی‌کنند.

توقعات غیرواقعی از فرزندان

برخی از والدین نیز از فرزندانشان انتظارات غیرواقعی دارند و از آنها می‌خواهند که تمام نیازهای عاطفی و اجتماعی والدین را برآورده کنند. در نتیجه باعث ایجاد فشارهای روانی بر فرزندان شده و آنها را از ایجاد هویت مستقل باز می‌دارند.

دلبستگی ناسالم

آن دسته از سبک‌های دلبستگی ناسالم که در دوران کودکی شکل می‌گیرد، ممکن است بر روابط والدین و فرزندان تأثیر بگذارد. به عنوان مثال والدینی که دلبستگی‌های ناایمن دارند، به طور مفرط و بیش از حد به فرزندان خودشان وابسته می‌شوند. در نتیجه ممکن است باعث ایجاد مشکلات روانی و اجتماعی در فرزندان شوند.

اگر به روانپزشک مراجعه کنید این عوامل را شناسایی کرده و باعث می‌شود که شما روابط سالم‌تری با فرزندان خودتان برقرار کنید‌. همچنین به مرور زمان می‌توانید از وابستگی‌های ناسالم جلوگیری کنید.

چرا زن و مرد از همدیگر زده می‌شوند؟ در مورد فرسودگی زناشویی اینجا بخوانید:

فرسودگی زناشویی چیست؟

نشانه‌های والدین وابسته چیست؟

به طور کلی وابستگی معانی منفی دارد. ممکن است هر فردی به یک فرد دیگر یا هر روابطی وابسته شود. به عنوان مثال وابستگی به اینترنت، همسر، فرزندان و مواردی از این قبیل شکل می‌گیرد. اما اگر به افراد یا روابط خودتان وابسته هستید، باید بدانید که مرز بین اتفاقات مثبت و منفی به راحتی قابل ترسیم نیست. به طور کلی وقتی ما کودک هستیم، طبیعی است که به بزرگسالان و اطرافمان وابسته باشیم. اما به مرور زمان از با هم بودنمان ما کاسته شده و رابطه‌های ما به سطح جدیدی می‌رسد که تمایل داریم مستقل شویم. با این حال بسیاری از والدین وجود دارند که همچنان با فرزندان خودشان طوری رفتار می‌کنند که انگار آنها بچه هستند و عمیقاً به روابط و کارهای روزمره فرزندان دخالت می‌کنند. این‌گونه والدین احساس می‌کنند که قبل از هر تصمیمی باید با آنها مشورت شود. هرچند والدین در هر سنی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند و هیچ‌کسی نمی‌تواند جای آنها را بگیرد یا اینکه اهمیت آنها را دست کم بگیرد، اما در عین حال نباید مانع توسعه و رشد طبیعی و سالم فرزندان شوند. حمایت بیش از حد از فرزندان یک اقدام خودخواهانه از سمت والدین است. به طور کلی کودکانی که اجازه ندارند مسئولیت زندگی خودشان را به عهده بگیرند و نمی‌توانند پیامدهای آن را بپذیرند، از نظر اجتماعی و عاطفی رشد نمی‌کنند. اینگونه بزرگسالان نمی‌توانند به صورت مستقل تصمیم بگیرند، زیرا تحت حمایت بیش از حد والدین قرار گرفته‌اند.

اگر احساس می‌کنید ممکن است یک والدین وابسته باشید، شما را با نشانه‌های آن آشنا می‌کنیم تا مطمئن شوید که به فرزندانتان وابستگی دارید یا خیر.

در دست داشتن کنترل

والدین وابسته معمولاً در رابطه با فرزندانشان کنترل آن رابطه را به طور کامل در دست دارند. این‌گونه پدر مادرها همیشه زندگی فرزندانشان را کنترل می‌کنند. به عنوان مثال اگر اتفاق دردناکی در زندگی فرزندانشان رخ دهد، آنها سعی می‌کنند با درگیری بیش از حد کنترل آن اتفاق را به دست گیرند. در واقع آنها مدام بیان می‌کنند که درد شما درد والدین است. البته این مورد در حد منطقی برای همه والدین صدق می‌کند. هیچ پدر مادری دوست ندارد، بچه‌هایش را در حال رنج کشیدن ببیند، اما والدین وابسته از این مرز عبور می‌کنند.

داشتن رفتارهای متعصبانه

والدینی که به کودکان خودشان وابسته هستند، در هر مسئله‌ای سعی می‌کنند متعصبانه رفتار کنند و طوری مسائل را پیش ببرند که همیشه حق با آنها است. این‌گونه پدر مادرها معمولاً اشتباهات خودشان را نمی‌پذیرند.

همراه دائمی با فرزندان

والدین وابسته معمولاً کودکان خودشان را در هیچ حالی رها نمی‌کنند. این‌گونه پدر مادرها همیشه همراه فرزندانشان هستند، حتی هنگامی که آنها بیرون و به گردش می‌روند. البته دقت کنید اگر خانواده‌ها فرزندان خودشان را به مراکز نگهداری فرزندان بسپارند، به کودکان خودشان کمتر وابسته می‌شوند. اگر با کودکان همراه دائمی باشند، به مرور زمان وابستگی آن‌ها نیز بیشتر می‌شود.

ترس از گریه کودکان

والدین وابسته از گریه کودک خودشان به ویژه در جمع و مهمانی‌های مختلف به شدت خجالت می‌کشند و از آن می‌ترسند. در حالی که شما باید بدانید خندیدن، گریه کردن، خوابیدن، حرف زدن و مواردی از این قبیل واکنش‌های طبیعی کودک در طی زندگی برای برآورده شدن نیازهای خودش است. اما والدین وابسته از گریه کودکان خودشان بسیار هراس دارند.

قربانی کردن روابط با دیگران

والدین وابسته احساس می‌کنند که باید ۲۴ ساعته در دسترس فرزندانشان باشند. این‌گونه پدر مادرها با در رابطه با شریک زندگی دچار آسیب می‌شوند. به جای اینکه زمان و انرژی خودشان را برای ایجاد یک رابطه عاشقانه معنادار بگذارند، تصمیم می‌گیرند که تمام تمرکزشان روی فرزندانشان باشد. حتی برخی از آنها پس از گذشت زمان متوجه می‌شوند که رابطه جنسی با شریک زندگی‌شان مدت‌ها است که مختل شده است.

مشکل در ایجاد حد و مرزها

برخی از والدین وابسته برای تربیت فرزندانشان نیز دچار مشکل می‌شوند. این‌گونه والدین از ترس اینکه فرزندانشان آنها را طرد نکند تصمیم می‌گیرند، قوانین و حد و مرزهایی که برای فرزندانشان در نظر گرفته‌اند بشکنند تا اینکه آنها ناراحت نشوند. حتی برخی از والدین بی‌احترامی را نیز تحمل می‌کنند و تصمیم می‌گیرند که محدودیت‌ها را اعمال نکنند تا فرزندانشان عصبانی نشوند.

عزت نفس پایین

معمولاً والدین وابسته عزت نفس پایینی دارند. در واقع عزت نفس آنها به فرزندانشان بستگی دارد. اگر فرزندان از آنها راضی باشند، خوشحال خواهند شد و اگر فرزندانشان دچار استرس و اضطراب شود، آنها هم دچار مشکل خواهند شد. البته این مورد بسیار طبیعی است که والدین امیدها و رویاهایی برای فرزندان خودشان داشته باشند، اما والدین وابسته قدم‌های خودشان را فراتر می‌گذارند. آنها حتی انتظار دارند به اهدافی که خودشان از آنها کوتاهی کرده‌اند، فرزندان به آن‌ اهداف برسند.

حمایت بیش از حد از کودکان

والدین وابسته وابستگی ناسالمی با فرزندانشان دارند و تمام تلاش خودشان را می‌کنند تا بر وجود آنها کنترل کاملی داشته باشند. در واقع به جای فرزندانشان فکر می‌کنند، عمل می‌کنند و در نهایت هر کاری که مد نظرشان باشد را به بچه‌ها تحمیل می‌کنند.

منابع:

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0022103102005115

https://www.healthline.com/health/parenting/parent-codependency#definition

https://www.naturalchild.org/articles/peggy_omara/nature_of_dependency.html