شماهم این سوال برایتان پیش آمده که چرا دو الهینامه وجود دارد؟ به نظرتان آیا الهینامه اثر کیست؟ لازم به ذکر است که، در ایران، دو اثر به نام الهینامه وجود دارد؛ یکی از آنها نوشته عطار نیشابوری و دیگری اثر خواجه عبدالله انصاری است. این دو اثر از هم متمایز هستند و در این مقاله به بررسی این دو اثر هنری میپردازیم.
الهینامه اثر عطار نیشابوری
الهینامه بهعنوان یکی از آثار برجسته عطار و یکی از تحفههای برجسته ادبی فارسی بهحساب میآید. این اثر بر پایه وزن مثنوی خسرو و شیرین نظامی سروده شده است.
در این چکامه، عطار به شرح مقاصد اهل تصوف میپردازد و مانند صوفیان، از تمثیل استفاده میکند و بهاینترتیب مطالب خود را اثبات مینماید.
گرچه سنایی غزنوی در اثر حدیقه الحقیقه از حکایتها و داستانها برای انتقال مفاهیم صوفیانهاش استفاده کرده، اما عطار در الهینامه اصول عرفان و تصوف را با سبکی متصوفانه و با استفاده از شیوه استادانه خود به تصویر میکشد.
این اثر نیز مانند مثنوی مولانا، به حدود هفت هزار بیت دارد و به جز غنای درونی، ترتیبی زیبا دارد. آغاز آن با مقدمهای است که شامل مناجات و نعت به پیامبر، مدح خلفا و تحسین نفس ناطقه میشود. این اثر دارای شش فصل اصلی، بیست و دو مقاله و یک خاتمه است.
الهینامه اثر خواجه عبدالله انصاری
یکی از آثار معروف در تاریخ ادب ایران و اثر برجسته خواجه عبدالله انصاری الهینامه است. این اثر نمایشگر نیایشها و مناجاتها بوده و بهصورت نثری به همراه شعر و نظم نگاشته شده است.
نام اصلی خواجه عبدالله، ابواسماعیل عبدالله بن ابیمنصور محمد بوده است. دو اثر به نام الهینامه در ایران معرفی شدند؛ یکی از آنها از دست نویسنده عطار نیشابوری به نام خود به جایی بلند در ادبیات عرفانی ایران دست یافته و دیگری از خلقت خواجه عبدالله انصاری است که یکی از جواهرهای گمنام تاریخ ادبیات فارسی است.
در نگارش خلقتی که عطار نیشابوری به نام الهینامه آفریده، عبور از ابعاد معنایی و جهانی را تجربه میکنید. این اثر شاهکاری است که با وزن مثنوی خسرو و شیرین، ساخته شده و در آن عطار با بهرهگیری از طنز و تشبیهات گوناگون، اصول تصوف و عرفان را به خواننده منتقل میکند. علاوه بر این، عطار در این اثر از تمثیل بهره میبرد تا بهجای استدلال منطقی، از طریق داستانها و افسانهها مفاهیم خود را ارائه دهد.
این کتاب با بیش از هفت هزار بیت، به ترتیب منظم و شیوایی نوشته شده و با مقدمهای که مناجات به پیامبر، مدح خلفا و تحسین نفس ناطقه را شامل میشود، آغاز میشود. الهینامه شامل شش فصل اصلی، بیست و دو مقاله و یک خاتمه است که در آن عطار به تجلیهای عرفانی و تصوفی میپردازد.
نتیجهگیری
در نتیجه، هر دو الهینامه نهتنها بهعنوان اثرهای ادبی و عرفانی مهم، بلکه بهعنوان آینهای از اندیشهها و ارزشهای جامعه آن زمان مورد توجه قرار گرفتهاند.
بهعلاوه، ارزشهای عمقی و معنایی در این دو اثر متمایز نیز وجود دارد. الهینامه عطار نیشابوری بهعنوان یکی از مهمترین اشعار عرفانی در ادبیات فارسی شناخته میشود.
در این اثر، عطار به طرز ویژهای مفاهیم عرفانی و تصوفی را از طریق تصاویر و مثالهای زیبا و شگفتانگیز به تصویر میکشد. او به داستانها، افسانهها و تشبیهات پرداخته تا معانی عمیق دینی و روحانی را به خواننده منتقل کند.
از سوی دیگر، الهینامه خواجه عبدالله انصاری بهعنوان یک اثر با ارزش تاریخی و فرهنگی نیز شناخته میشود. این اثر نهتنها به نمایشگاهی از نیایشها و اندیشههای خود انصاری تبدیل میشود، بلکه اطلاعات مهمی از زمان و فرهنگ آن دوره را نیز در بر میگیرد. شیوه ترکیب نثر با شعر در این اثر، آن را به یک مصداق چشمگیر از آثار ادبی تبدیل کرده است. بااینحال، هر دو الهینامه از دیدگاه معنایی و ادبی دارای اهمیت و ارزش خاص خود بوده و نمایانگر نگرشها و مفاهیم مختلفی از عرفان و دین در ایران باستان و میانههای ادبیاتی آن دوره هستند.
