دکتر حسابی کیست؟ (بررسی زندگی پدر فیزیک ایران)
دکتر حسابی کیست؟ نحوه ملاقات او با آلبرت انیشتین
آیا میدانید دکتر حسابی کیست؟ دکتر محمود حسابی متولد 1281/12/03 در تهران است. نام اصلی وی محمود خان میرزا حسابی است اما به استاد حسابی مرد اول فیزیک ایران معروف است. او فیزیکدان، سناتور، وزیر آموزشوپرورش و مؤسس دانشگاه فیزیک در ایران بود که در 1371/06/12 در ژنو درگذشت.
زندگینامه دکتر حسابی
دکتر محمود حسابی از مادر و پدری تفرشی در تهران به دنیا آمد. چهار سال اول دوران کودکی خود را در تهران گذراند و تحصیلات ابتدایی خود را در هفتسالگی در بیروت با فقر و مصیبت دوری از وطن در مدرسه کشیش فرانسوی آغاز کرد.
همزمان ادبیات فارسی و علوم دینی را نزد مادرش فرا گرفت. قرآن و حافظ را حفظ کرد. وی همچنین اشراف کاملی در بوستان، گلستان سعدی، شاهنامه فردوسی، مثنوی کتب مولوی و اطلاعات معاونت فراهانی داشت.
حسابی با شعر و موسیقی سنتی ایران و موسیقی کلاسیک غرب آشنا بود. او در نواختن ویولن و پیانو مهارت داشت. در چندین زمینه ورزشی مانند کسب گواهینامه نجاتغریق شنا در نوجوانی در بیروت به موفقیت دست یافت.
تحصیلات دکتر حسابی
دکتر حسابی تحصیلات متوسطه را در آغاز جنگ جهانی اول و تعطیلات مدارس فرانسوی زبان بیروت آغاز کرد. ازاینرو دو سال در خانه درس خواند.
پس از آن تحصیلات خود را در کالج آمریکایی بیروت ادامه داد. در هفدهسالگی لیسانس ادبیات و در نوزدهسالگی لیسانس زیستشناسی گرفت.
پس از آن از رشته مهندسی عمران دانشگاه فرانسه در بیروت فارغالتحصیل شد. در این مدت با اشتغال در برنامهریزی و احداث بزرگراه به تکمیل درآمد خانواده کمک کرده است.
او همچنین تحصیلات دانشگاهی در رشتههای پزشکی، ریاضیات و ستارهشناسی داشت. دکتر حسابی در دانشگاههای سوربن فرانسه تحصیل و تحقیق کرد.
در سال 1927 در سن 25 سالگی دایره المعارف فیزیک خود را با پایان نامه ای تحت عنوان سلول های فوتوالکتریک حساس تر هستند ارائه داد و جوایز زیادی نیز به او اهدا شد.
- لیسانس ادبیات از دانشگاه آمریکایی بیروت
- لیسانس مهندسی عمران از دانشگاه فرانسوی بیروت
- لیسانس ریاضیات، نجوم و زیستشناسی از دانشگاه آمریکایی بیروت
- لیسانس مهندسی برق از دانشکده مهندسی برق پاریس
- لیسانس مهندسی معدن از Mines ParisTech پاریس
- D در فیزیک از دانشگاه سوربن فرانسه
دکتر حسابی علاوه بر زبان فارسی، به زبان عربی، فرانسوی، انگلیسی و آلمانی تسلط داشت. در تحقیقات علمی خود از زبانهای سانسکریت، لاتین، یونانی، پهلوی، اوستایی، ترکی، ایتالیایی و روسی نیز استفاده میکرد.
مواضع سیاسی دکتر حسابی
وی در دوره اول، دوم و سوم سنای ایران بهعنوان سناتور ایران منصوب شد. وی همچنین وزیر آموزشوپرورش کابینه نخستوزیر محمد مصدق بود.
ملاقات دکتر حسابی با آلبرت انیشتین
در سفری به پرینستون در سال 1947 دکتر حسابی فرصتی یافت تا با آلبرت انیشتین ملاقات کند و در مورد فعالیتهای علمی او با او گفتگو نماید.
دکتر حسابی تنها شاگرد ایرانی پروفسور آلبرت انیشتین بود و در طول سالها تحقیق علمی با دانشمندان سرشناسی چون اروین شرودینگر، ماکس بورن، انریکو فرمی، پل دیراک و نیلز بور و دانشمندانی چون راسل و آندره ژید در ارتباط بود.
فعالیتهای اجتماعی و شغلی دکتر حسابی
با اینکه شرایط ادامه تحصیل در خارج از کشور را داشت، اما به ایران بازگشت و با تألیف دهها کتاب، جزوات، راهاندازی، تأسیس فیزیک و مهندسی مدرن به تأسیس دانش نوین و تأسیس مدرسه عادی، مؤسسه آموزش عالی، دانشکدههای فنی و علوم در دانشگاه تهران پرداخت.
درگذشت و موزه دکتر حسابی
دکتر حسابی در 1371/06/12 هنگام معالجه بیماری قلبی در بیمارستان دانشگاه ژنو درگذشت. اندکی پس از درگذشت دکتر حسابی در سال 1372، خانه او تبدیل به موزه ای می شود که در آن اشیاء شخصی، اسناد علمی و آموزشی، نشان ها، تقدیرنامه ها، عکس های قدیمی، متن سخنرانی ها، نوشته ها در آن به نمایش گذاشته شده است. خانه او در محلی قرار دارد که در گذشته به آن چهارراه حسابی می گفتند.
بنیاد دکتر حسابی
لازم به ذکر است که، بنیاد دکتر حسابی توسط پسرش برای ادامه همه جوانب مختلف کارش تأسیس شد و این اعتقاد او را برجسته کرد که اولویت دادن به پژوهش و پژوهشگران اساس پیشرفت علمی و صنعتی یک کشور است.
اقدامات علمی دکتر حسابی
- اولین نقشهبرداری فنی و تخصصی کشور ایران (راه بندر لنگه به بوشهر)
- اولین راهسازی مدرن و علمی ایران (راه تهران به شمشک)
- تأسیس اولین مدارس عشایری ایران
- تأسیس مدرسه عادی عالی (مؤسسه آموزش عالی)
- ساخت اولین رادیوایران
- راهاندازی اولین آنتن فرستنده در ایران
- راهاندازی اولین مرکز لرزهنگاری در ایران
- راهاندازی اولین راکتور اتمی سازمان انرژی اتمی ایران
- راهاندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران
- محاسبه و تعیین ساعت رسمی ایران
- تأسیس اولین بیمارستان خصوصی ایران را با نام بیمارستان گوهرشاد
- ایجاد انجمنهای زبان فارسی و حضور در تأسیس فرهنگستان ایرانیان
- تدوین اساسنامه طرح تأسیس دانشگاه تهران
- تأسیس دانشکده فنی دانشگاه تهران
- تأسیس دانشکده علوم در دانشگاه تهران
- تشکیل شورایعالی فکری
- راهاندازی بخش مرکزی ساخت عدسی اپتیک کاربردی در دانشکده علوم دانشگاه تهران
- راهاندازی بخش آکوستیک در دانشگاه و اندازهگیری فواصل گامهای موسیقی ایرانی به روش علمی
- تأسیس انجمن موسیقی ایران و مرکز تحقیقات موسیقی
- ایجاد و برنامه آموزشی جدید برای دبستان و دبیرستان
- تأسیس مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
- تأسیس مرکز تحقیقات اتمی دانشگاه تهران
- تأسیس سازمان انرژی اتمی ایران
- تأسیس اولین رصدخانه مدرن در ایران
- راهاندازی مرکز مدرن ماهوارههای تعقیب و گریز در شیراز
- مشارکت در راهاندازی مرکز اسدآباد در مخابرات همدان
- تشکیل کمیته تحقیقات در فضای ایران
- ایجاد اولین ایستگاههای هواشناسی ایران (ساختمان مؤسسه آموزش عالی در گالری دانشگاه تهران.)
- ایجاد اساسنامه و تأسیس مؤسسه ملی استاندارد
- تنظیم مقررات کارخانجات نساجی ایران و رسالهای در مورد چگونگی حمایت دولت از رشد این صنعت
- راهاندازی اولین آسیاب آبی تولید برق (ژنراتور) در کشور
- ایجاد اولین کارگاههای تجربی علمیکاربردی در ایران
- ایجاد اولین آزمایشگاههای علوم پایه در ایران
- تأسیس واحد تحقیقات صنعتی سعدایی
- تشکیل و ریاست کمیته تحقیقات ایران 1360
جوایز و افتخارات دکتر حسابی
- برگزیده مرد اول علمی جهان در سال 1990
- دریافت نشان لژیون دونور فرانسه (بالاترین نشان علمی فرانسه)
- دریافت عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران سال 1349
- برگزاری همایش سالانه فیزیک در سال 1365 در ایران
