مخترع اتوبوس کیست؟ (تاریخچه ساخت اولین اتوبوس‌ها)
مخترع اتوبوس کیست؟ نخستین اتوبوس دوطبقه در ایران
به نظرتان مخترع اتوبوس کیست؟ در پاسخ به این سؤال، می‌توان گفت که مخترع اتوبوس را نمی‌توان به یک نفر محدود کرد. در طول تاریخ، انواع مختلفی از اتوبوس‌ها توسط گروه‌های مختلف مخترعین ساخته شده‌اند که برخی از آن‌ها را در اینجا شرح می‌دهیم.
اتوبوس‌ها در طول دو قرن گذشته به طور کامل مکانیسم‌ها و ظاهر خود را تغییر داده‌اند، درحالی‌که یک هدف مشترک پشت این تغییرات نوآورانه بوده است.
کالسکه‌های اسبی در دهه ۱۶۶۰ در فرانسه
اولین خط اتوبوس عمومی در فرانسه، در سال ۱۶۶۲ به راه افتاد، زمانی که بلز پاسکال یک سیستم از کالسکه‌های اسبی را توسعه داد که طبق برنامه در خیابان‌های پاریس حرکت می‌کردند.
بااین‌حال، این طرح برای مدت زیادی دوام نیاورد. کالسکه‌ها تنها برای اشراف موجود بودند و در عرض یک دهه از بین رفتند.
ایده حمل‌ونقل عمومی در دهه ۱۸۲۰
در سال ۱۸۲۶، یک نوع وسیله حمل‌ونقل که توانایی حمل ۴۲ مسافر را با سه اسب داشت، به وجود آمد. فرانسه دوباره اولین کشوری بود که این نوآوری را آزمایش کرد و این بار، افراد مختلف از جامعه اجازه سوار شدن به آن را داشتند.
سال ۱۸۲۸، شهر نیویورک نیز اولین خط حمل‌ونقل عمومی خود را راه‌اندازی کرد و بسیاری از شهرهای دیگر ایالات متحده نیز از آن استفاده کردند.
اما سفر با اتوبوس‌های پردست‌انداز بسیار نامطلوب بود. جاده‌ها اغلب سنگ‌فرش شده نبودند و صندلی‌ها دارای بالشتک نبودند که برای سفرهای طولانی، بسیار نامطلوب و هزینه‌های بلیط‌ها بسیار بالا بود.
اتوبوس‌های بخار در دهه ۱۸۳۰: والتر هنکاک و همکاران
در واقع اتوبوس‌های بخار که در دهه ۱۸۳۰ در انگلستان بین‌شهری مورد استفاده قرار گرفتند، نخستین‌بار توسط والتر هنکاک و تیمش، شامل سر گلدزورثی گارنی و سایرین، معرفی شدند.
آن‌ها خدمات قابل اعتمادی را در جاده‌هایی که حمل‌ونقل با اسب بسیار خطرناک بود، فراهم کردند و این به توسعه حمل‌ونقل عمومی با امنیت بیشتر کمک کرد.
در ۲۲ آوریل ۱۸۳۳، اولین اتوبوس مکانیکی در خیابان‌های لندن ظاهر شد. کالسکه‌های بخار که احتمال واژگونی آن‌ها کمتر بود، سرعت بیشتری نسبت به کالسکه‌های اسبی داشتند، ارزان‌تر بودند و کمتر آسیب می‌بستند.
اما عوارض سنگین جاده‌ها، تردیدهایی را درباره وسایل نقلیه جاده‌ای بخار ایجاد کرد و از سال ۱۸۶۱ به بعد، قوانین سخت‌گیرانه‌ای وارد شد که عملاً وسایل نقلیه مکانیکی را به مدت ۳۰ سال از جاده‌های بریتانیا حذف کردند، از جمله لوکوموبیل.
قانون ۱۸۶۱ محدودیت‌های سرعت را برای لوکوموبیل‌های جاده‌ای با سرعت ۵ مایل در ساعت (۸.۰ کیلومتر در ساعت) در شهر و ۱۰ مایل در ساعت (۱۶ کیلومتر در ساعت) در مناطق روستایی اعمال می‌کرد.
ساخت اتوبوس‌های تله‌کابین
در سال ۱۸۷۳، اندرو اسمیت هالیدی اولین سیستم تله‌کابین را در سانفرانسیسکو به کار انداخت. این سیستم، با استفاده از یک کابل متحرک بین ریل‌های موجود، وسایل نقلیه را با گیره‌ای خاص در جای خود محکم می‌کرد و بدون نیاز به حیوانات عمل می‌نمود.
بااین‌وجود، سیستم تله‌کابین‌ها ناامن بود؛ پارگی کابل‌ها باعث تصادفات خطرناک می‌شد. به همین دلیل، خیلی زود از عرصه حذف شدند. جامعه به دنبال یک راه‌حل ایمن‌تر و کارآمدتر بود.
توسعه واگن برقی توسط برادران زیمنس
در سال ۱۸۸۲، برادران زیمنس، ویلیام در انگلستان و ارنست ورنر در آلمان، در توسعه واگن برقی همکاری کردند که معمولاً از طریق تیرهای چرخ‌دستی توسط سیم‌های بالای سر تغذیه می‌شد.
اولین وسیله نقلیه این مدلی، الکتروموت نام داشت که توسط ارنست ورنر فون زیمنس، برادر ویلیام زیمنس، در سال ۱۸۸۲ در هالنسی آلمان معرفی شد. این وسیله نقلیه، تمامی معیارهای یک ترولی‌بوس معمولی را برآورده می‌کرد، اما بعد از نمایش اولیه، در همان سال از مدار خارج شد.
اتوبوس‌های موتوری ۱۸۹۵: بنز ویکتوریا
در سیگرلند، آلمان، دو خط اتوبوس مسافربری در سال ۱۸۹۵ با استفاده از یک واگن موتوری شش سرنشین که از بنز ویکتوریا ۱۸۹۳ ساخته شده بود، برای مدت کوتاه، اما بی‌سود، حرکت کردند.
یک خط اتوبوس تجاری دیگر با استفاده از همه اتوبوس‌های بنز برای مدت کوتاهی در سال ۱۸۹۸ در منطقه روستایی اطراف ولز راه‌اندازی شد.
دایملر موتورز، شرکت آلمانی، نیز یکی از اولین مدل‌های اتوبوس موتوری را در سال ۱۸۹۸ تولید کرد. آن‌ها یک اتوبوس دوطبقه را به شرکت موتور کشش فروختند که برای اولین‌بار در خیابان‌های لندن در ۲۳ آوریل ۱۸۹۸ استفاده شد.
این اتوبوس، با سرعت ۱۸ کیلومتر در ساعت (۱۱.۲ مایل در ساعت) و توانایی جا دادن حداکثر ۲۰ مسافر در یک منطقه محصور در زیر و روی یک سکوی هوای آزاد در بالا، نشان داد که می‌تواند به‌عنوان یک گام اساسی در توسعه حمل‌ونقل شهری عمل کند.
اتوبوس‌های کوتاه موتوری
ابتکار ساخت اتوبوس‌های موتوری اولین خط اتوبوس کوتاه موتوری در سال ۱۹۰۶ در فرانسه به دنیای حمل‌ونقل عمومی معرفی شد.
اتوبوس‌های ابتدایی با مدل‌های مدرن فاصله زیادی داشتند و برای مسافران راحتی بیشتری فراهم می‌کردند. اصلاحات بزرگ در سیستم حمل‌ونقل عمومی پس از جنگ جهانی دوم به وجود آمد.
هزینه بالای ساخت ریل‌های جدید و نیاز به انعطاف‌پذیری بیشتر در وسایل نقلیه، باعث تبدیل خطوط تراموا به خطوط اتوبوسی شد.
در سال ۱۹۵۱، مرسدس‌بنز مدلی از اتوبوس را با موتور عقب و بدنه جادار معرفی کرد. از آن زمان به بعد، اتوبوس‌های متنوعی برای مصارف مختلف طراحی شدند؛ از ترانزیت شهری و برون‌شهری تا اتوبوس‌های بین‌شهری و مدرسه.
افزایش هزینه‌های سوخت در دهه‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰، باعث افزایش استفاده از اتوبوس‌ها در سراسر جهان شد. در شهرهای بزرگ، کاهش محبوبیت خودروهای شخصی به دلیل مشکلات پارکینگ و ترافیک، حمل‌ونقل عمومی را به گزینه جذاب‌تری برای سفر کردن تبدیل کرد.
اتوبوس‌های برقی در قرن بیست و یکم
امروزه، اتوبوس‌ها به‌عنوان یکی از پرکاربردترین وسایل حمل‌ونقل در سراسر جهان شناخته می‌شوند. در دهه ۲۰۱۰، تولید و استفاده از اتوبوس‌ها به طرح‌های جهانی گسترش یافت و بسیاری از شهرهای اروپایی در حال انتقال به سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی بر پایه اتوبوس‌های برقی هستند.
ورود اتوبوس به ایران
در زمان مظفرالدین‌شاه قاجار، حمل‌ونقل اتوبوسی وارد ایران شد. این وسیله ابتدا به شکل یک اتوبوس در شهر رشت توسط یک تاجر ایرانی معرفی شد و بعدها به تهران راه پیدا کرد. این وسیله نقلیه خیلی زود جا خود را ثابت کرد و به یک منبع درآمد قابل‌توجه تبدیل شد که باعث افزایش تعداد اتوبوس‌ها شد.
مخترع اولین اتوبوس موتوری، کارل بنز بود. او در سال ۱۸۹۵ این وسیله را مهندسی کرد و این بهترین مثال از ابتکار در جهان حمل‌ونقل است.
از اتوبوس در ایران، همانند دیگر نقاط جهان، در ابتدا از حیوانات برای حمل‌ونقل استفاده می‌شد. با گذشت زمان، اتوبوس‌ها بهبود یافته و به مسیرهای مختلف درون و برون‌شهری ایران کاربرد داشتند.
نخستین اتوبوس دوطبقه در ایران
در تهران، اتوبوس‌های دوطبقه تا دهه ۷۰ در حمل‌ونقل عمومی مشغول به کار بودند. نخستین اتوبوس دوطبقه در ایران در سال ۱۳۳۸ خورشیدی تولید و به ناوگان عمومی پیوست.
این وسایل نقلیه پس از گذشت چند دهه در اوایل دهه ۷۰ خورشیدی از مسیرهای عمومی خارج شدند. بااین‌حال، برای یادآوری خاطرات گذشته و جذب گردشگران، در سال ۸۷ نمونه‌هایی از این اتوبوس‌ها به‌منظور تجدید حال و رونق گردشگری در شهر تهران مورد استفاده قرار گرفتند.
