ویژگی های حیات طیبه (بررسی چیستی آن)

آیا هیچ آشنایی با معنا و مفهوم حیات طیبه دارید؟ می‌دانید ویژگی های حیات طیبه چه موضوعاتی را در برمی‌گیرند؟ حیات طیبه، همان زندگی پاک و همراه با آرامش است که در سایه ایمان، عمل صالح، اخلاق نیکو و تقوا به دست می‌آید. این نوع زندگی، هم در دنیا و هم در آخرت، موجب سعادت و کامیابی خواهد شد.

افرادی که به دنبال حیات طیبه هستند، باید ارزش‌های اخلاقی را در زندگی خود نهادینه کنند و با اتکا به ایمان و انجام اعمال نیکو، مسیری روشن و سعادتمند را برای خود رقم بزنند.

در نهایت، حیات طیبه نه‌تنها یک مفهوم نظری، بلکه یک سبک زندگی است که انسان را به‌سوی تکامل و سعادت واقعی هدایت می‌کند.

همه افراد، فارغ از شرایط زندگی‌شان، می‌توانند با توکل به خداوند و عمل به آموزه‌های دینی، به این نوع از زندگی دست یابند و از نعمت‌های آن بهره‌مند شوند.

تعریف حیات طیبه

حیات طیبه ترکیبی از دو واژه حیات و طیبه است. حیات به معنای زندگی و زنده بودن است و طیبه به معنای پاک، نیکو و خوشایند است.

بنابراین، حیات طیبه را می‌توان به‌عنوان زندگی پاک و نیکو تعبیر کرد که با طهارت درونی، آرامش قلبی و معنوی و دوری از پلیدی‌ها همراه است.

تحقق اهداف روحی با حیات طیبه

آیا می‌دانید که حیات طیبه نه فقط حیاتی جدید و برتر از حیات معمولی انسان است؛ بلکه نیازمند به توسعة ویژگی‌های خاص در روح انسان دارد؟

این توسعه‌ها بیشتر از همه از ایمان و عمل صالح ناشی می‌شوند. از این رو، مؤمن کسی است که به مرتبه جدیدی از روحی دست پیدا می‌کند و از طریق آن، حیات طیبه و آثارش ظاهر می‌شوند.

نتیجه‌گیری نشان می‌دهد که حیات طیبه در واقعیت به پیدایش یک نوع حیات جدید و برتر از حیات معمولی انسان اشاره دارد. این حیات با ویژگی‌هایی چون نورانیت، ایمان، احسان به خلق، تعامل انسان با دیگران، معنویت، قناعت و پرهیز از افراط‌وتفریط همراه است.

حیات طیبه به دور از غفلت، سهو و نسیان از ابعاد مادی و معنوی در زندگی اسلامی توجه می‌کند و هدف آن رستگاری و پیشرفت روحی انسان به‌منظور فلاح و نجاح است.

خداوند سبحان علاوه بر زندگی دنیوی، زندگی دیگری را نیز برای انسان ممکن می‌سازد که نتیجه آن به تحقق اهداف روحی و معنوی انسان منجر می‌شود.

معنا و مفهوم حیات طیبه

حیات طیبه دارای معانی وسیعی است، یک زندگی که از نگرانی و تلخی دور باشد، همراه با قناعت و اجتناب از افراط‌وتفریط، پر از ایمان و احسان به خلقان، یک زندگی بدون غفلت، سهو و فراموشی و مواردی دیگر.

برای دستیابی به این سعادت، باید به راه‌های ارتباط الهی پایبند بوده و از توسل شیاطین دوری کرد، زیرا شیاطین نمی‌توانند به افراد با توکل به الهی آسیبی بزنند.

اساس و راه‌های نیل به حیات طیبه

حیات طیبه بر اساس دو پایه اساسی استوار است: ایمان و عمل صالح. در قرآن کریم آمده است: هر کس از کار نیکویی در زندگی شرافتمند خود برخوردار باشد و ایمان داشته باشد، ما به او حیات طیبه می‌بخشیم. انسان مؤمن و نیکوکار از آرامش و تصفیه دل بهره‌مند می‌شود.

قرآن کریم مؤمن را به این صورت معرفی می‌کند: او کسی است که در رفتارهایش اعتدال را رعایت می‌کند و از زندگی پرهزینه و مبالغه‌ای، دوری می‌جوید.

او از افراز و ترفیع نیز پرهیز می‌کند. این اعتدال و اقتصاد در زندگی، به‌اصطلاح، اعتدال نامیده می‌شود و از مهم‌ترین عوامل رسیدن به حیات طیبه و آرامش روانی و روحی دائمی است.

طبق این آیه، حیات طیبه نه‌تنها به ایمان وابسته است؛ بلکه به انجام عمل‌های صالح نیز نیاز دارد. ایمان صادقانه انسان را به انجام اعمال صالح می‌انگارد و اعمال صالح هم به افزایش ایمان کمک می‌کند.

هر قدمی که مؤمن در راه انجام اعمال نیکو می‌گذارد، ایمان او را تقویت می‌کند و به رشد و پیشرفت روحی و روحانی کمک می‌کند. معیار موفقیت در رسیدن به حیات طیبه، ایمان و صبر در مقابل هواهای نفسانی است.

حذف عوامل درونی با صبر و بردباری

برای حضور در عالم عندالله و تجدید حیات طیبه، باید عوامل درونی که به حیات دنیا وابسته‌اند را از میان برداریم. یکی از شرایط اساسی برای این موفقیت، صبر و استقامت است که بر عهد عبودیت واجب است.

این صبر، باعث آزاد شدن قلب از انگیزه‌ها و بندهای دنیوی می‌شود. پیش از اینکه مرگ طبیعی حاکم شود، افرادی که بردبار و مجاهد در راه خدا هستند، به نعمت شهادت معنوی و حیات طیبه می‌رسند.

بنابراین، صبر زمینه‌ای فراهم می‌کند برای حضور در عالم عندالله و تجربه حیات طیبه. قرآن می‌فرماید: آنچه نزد شماست نابود می‌شود و آنچه نزد خداست پایدار می‌ماند و بدون شک، کسانی که صبر می‌کنند، به نیکوتر از اعمالشان پاداش داده می‌شوند. زیرا صبر و بردباری، پایه‌ای است که عزم و ارادة قوی و کارآمد در مسیر مبارزه با نفس را برپا می‌کند.

تفسیرهای متعدد حول مفهوم حیات طیبه

در مورد مفهوم حیات طیبه، مفسران نظرات متعددی را ارائه داده‌اند. مرحوم طبرسی در تفسیر بزرگ مجمع‌البیان برخی از این تفسیرها را این گونه بیان کرده‌اند:

• رزق‌وروزی حلال: حیات طیبه به معنای داشتن رزق‌وروزی حلال و مشروع است.
• زندگی شرافتمندانه همراه با قناعت و خشنودی: این مفهوم به زندگی با اخلاق و شرافت، همراه با قناعت و خشنودی اشاره دارد.
• بهشت پر طراوت و زیبا: حیات طیبه به زندگی در بهشتی پر از طراوت و زیبایی اشاره دارد.
• زندگی عالی در بهشت برزخی: این تفسیر به زندگی عالی در دنیای برزخ اشاره دارد.

دیگر مفسران نیز به معانی متنوعی از حیات طیبه اشاره کرده‌اند. به‌عنوان‌مثال، در تفسیر نمونه نوشته شده که حیات طیبه شامل عبادت همراه با روزی حلال و توفیق در اطاعت فرمان خدا نیز می‌شود. همچنین در یک روایت از امام علی (ع) نیز آمده که حیات طیبه به معنای قناعت است.

لازم به ذکر است که مفهوم حیات طیبه به معنای وسیعی دارای ابعاد گسترده‌ای است که شامل تمامی این تفسیرها و مفاهیم می‌شود.

نظر علامه طباطبایی درباره حیات طیبه

علامه طباطبایی درباره حیات طیبه مفاهیم ژرفی را مطرح کرده‌اند. در تفسیر خود، و در تفسیر آیه 97 سوره مبارکه نحل، ایشان به این صورت تبیین می‌فرمایند:

• احیاء: حیات طیبه به معنای بخشش حیات و زندگی است. این حیات جدید توسط خداوند به افراد با ایمانی که اعمال شایسته و مصالح دنیوی را انجام می‌دهند، عطا می‌شود.
• تفکر و درک جدید: این حیات جدید باعث می‌شود که انسان مؤمن بتواند امور و اشیا را به دو دسته حق و باطل تقسیم کند. او از امور باطل و زائل دنیوی دوری می‌کند و دل به زیبایی‌ها و معنویت‌های واقعی می‌بندد.
• آزادی از بند اشراف دنیوی: این نوع حیات باعث می‌شود که انسان از بند اشراف دنیوی و مظاهر گول زننده آن آزاد شود. او دیگر توسط شیطان فریب‌دهنده کنترل نمی‌شود.
• ارتباط با پروردگار: قلب و روح انسان به پروردگار باقی و جاوید پیوسته می‌شود و از هیچ چیزی به جز خشم و دوری از او هراس ندارد.
• زندگی پاک و جاودانه: انسان در این مرتبه زندگی پاک و جاودانه، مشتمل بر نور، کمال، قدرت، عزت، لذت و شادمانی را تجربه می‌کند.

این چنین فهمی از حیات طیبه انسان را به سمت زندگی معنوی و پاک راهنمایی می‌کند و او را از تعلقات دنیوی و زوایای غلط دور می‌سازد تا به‌سوی خداوند بخشنده و مهربان پیش برود.

ویژگی‌های حیات طیبه یا عالم عندالله

• حیات حقیقی: کسانی که به عالم عنداللّه پیشرفت می‌کنند، از حیات واقعی در حضور خداوند بهره‌مند می‌شوند.
• خیر دنیا و آخرت: عالم عنداللّه خیرات دنیا و آخرت را در بر می‌گیرد و مردم در این دو عالم از آن بهره‌مند می‌شوند. 
• پایداری: حیات طیبه بی‌پایان و پایدار است و هیچ نابودی و زوالی در آن نیست. 
• نامحدودی: عالم عنداللّه بی‌پایان و نامحدود است و افرادی که به آن دست پیدا می‌کنند، در این عالم محدودیتی ندارند و هر چیزی که می‌خواهند در اختیار دارند. 
• معیار و میزان: حیات طیبه به‌عنوان نهایت کمال انسان شکل می‌گیرد و افرادی که از آن بهره‌مند می‌شوند، به‌عنوان معیار و میزان در نظر گرفته می‌شوند.
• جلوه آیات الهی: دارای جلوه‌ای روشن از آیات الهی است و تمام آیات الهی فقط نزد خداوند وجود دارند. فقط کسانی که به عالم عنداللّه دست پیدا کرده‌اند، می‌توانند آیات الهی را درک کرده و تفسیر کنند.
• علم: علم در ادبیات قرآن به معنای شناخت خدا و آیات او است و اهل‌بیت (ع) به‌عنوان منبع علم در عالم عنداللّه شناخته می‌شوند.
• نور: کسانی که به عالم عنداللّه دست پیدا می‌کنند، نور دل‌وجان خود را پیدا کرده و به جایگاهی دارای نور و نام خداوند می‌رسند.
• جایگاه راست: اهل حیات طیبه در جایگاه راست و استواری قرار دارند و با حق به سر می‌برند، نه با فریب‌ها و تیرگی‌ها.
• ایمان و عمل صالح: قرآن کریم تصریح می‌کند که حیات طیبه در گرو ایمان به خداوند و انجام اعمال صالح است. فردی که در زندگی خود ایمان را سرلوحه قرار داده و اعمال نیک انجام دهد، به حیات طیبه دست خواهد یافت.
• آرامش درونی و اطمینان قلبی: کسانی که در مسیر حق قدم برمی‌دارند، همواره آرامش درونی دارند و از اضطراب‌ها و نگرانی‌های بیهوده دور هستند. این آرامش نتیجه توکل به خدا و اعتماد به حکمت الهی است.
• رضایت و قناعت: حیات طیبه تنها در دارایی و رفاه مادی خلاصه نمی‌شود، بلکه فردی که قانع باشد و شکرگزار نعمت‌های خداوند باشد، زندگی باطراوت و دلپذیری خواهد داشت.
• اخلاق نیکو و برخورد پسندیده: کسانی که دارای اخلاق حسنه هستند، روابط اجتماعی خوبی برقرار می‌کنند و از احترام و محبوبیت برخوردارند که این امر موجب زندگی آرام و بدون تنش خواهد شد.
• دوری از گناه و آلودگی‌های اخلاقی: زندگی پاک و طیبه مستلزم پرهیز از گناه و فساد است. گناه، انسان را از مسیر سعادت دور کرده و آرامش را از زندگی او می‌گیرد.

ابعاد مختلف حیات طیبه

حیات طیبه در بعد:

• فردی: در زندگی فردی، حیات طیبه به معنای داشتن روحیه‌ای آرام، قناعت، صبر و امید به آینده است. چنین فردی با وجود مشکلات، زندگی را زیبا می‌بیند و از لحظات خود لذت می‌برد.
• خانوادگی: خانواده به‌عنوان یکی از ارکان اصلی جامعه، نقش مهمی در تحقق حیات طیبه دارد. زندگی خانوادگی که بر اساس محبت، احترام، ایثار و مسئولیت‌پذیری باشد، مصداقی از حیات طیبه خواهد بود.
• اجتماعی: جامعه‌ای که در آن عدالت، صداقت، دوستی و تعاون حکم‌فرما باشد، نمونه‌ای از جامعه‌ای با حیات طیبه خواهد بود. در چنین جامعه‌ای، افراد از حقوق یکدیگر دفاع کرده و زمینه پیشرفت و تعالی همگان فراهم می‌شود.
• معنوی: ارتباط با خداوند، دعا، ذکر، نماز و انس با قرآن از عوامل اساسی در ایجاد حیات طیبه در بُعد معنوی هستند. کسی که با خداوند ارتباط نزدیک‌تری دارد، از نظر روحی و روانی آرامش بیشتری تجربه خواهد کرد.

راه‌های دستیابی به حیات طیبه

ایمان قوی، انسان را از ناامیدی و یأس نجات می‌دهد و زندگی او را هدفمند و ارزشمند می‌کند. پس تقویت ایمان و اعتقادات دینی یکی از راه‌های دستیابی به حیات طیبه است.

کمک به نیازمندان، نیکی به والدین، خوش‌رفتاری با همسایگان و برخورد نیکو با دیگران، موجب برکت در زندگی و رسیدن به حیات طیبه می‌شود.

همچنین ورزش، تغذیه سالم، تفریحات مفید و دوری از افکار منفی، نقش مهمی در رسیدن به یک زندگی سالم و آرام دارند. در کل می‌توان گفت توجه به سلامت جسم و روان نیز راه رسیدن به حیات طیبه است.

دوری از تجمل‌گرایی و داشتن روحیه قناعت، فرد را از حرص و طمع دور کرده و او را به آرامش درونی می‌رساند. در آخر اینکه قرآن به‌عنوان کتاب هدایت، راهنمای زندگی انسان‌ها است. عمل به آموزه‌های قرآنی، فرد را به سمت حیات طیبه سوق می‌دهد.