پوریای ولی کیست؟ (بررسی زندگی اسطوره جوانمردی)

آیا می‌دانید پوریای ولی کیست؟ پوریای ولی یکی از شخصیت‌های برجسته و پهلوانان معتبر ایران، به دلیل ارتباط خود با اخلاق پهلوانی و انگیزه‌های نیکو، همواره در تاریخ ایران با نامی جاودانه مانده است.

او به طور هم‌زمان، یک کشتی‌گیر حرفه‌ای و شاعری اهل خوارزم بود که با تلاش‌های خستگی‌ناپذیر در دو عرصه مختلف، موفق به کسب شهرت و ارزش شخصیتی فراتر از مرزها شد.

پوریای ولی با ارتباط نزدیک به ورزش‌های باستانی و تمرینات زورخانه‌ای، نه‌تنها تجربیات ورزشی‌اش را ارتقا داد، بلکه به‌عنوان یک شاعر و اندیشمند نیز به دنبال انعکاس اخلاق و معارف در آثارش بود.

شخصیت پوریای ولی

می‌توان گفت زندگی پوریای ولی نمایانگر ساده‌زیستی، دلسوزی به فقرا و ضعف دیده‌ها و ترجیح تبعیض از جلوه‌های خیره‌کننده دنیای مادی بود.

این مسائل سبب شد که او به‌تدریج یک شخصیت نیکونام و معرفتی شناخته شود. اخلاق پهلوانی پوریای ولی و اهمیتی که به آن اولویت می‌داد، او را در میان ورزشکاران به مقام ویژه‌ای رساند.

از ویژگی‌های مهم پوریای ولی معنویت بالا و انسان‌محوری بود که در میان همراهان ورزشی‌اش، او را به معنای واقعی کلمه پهلوان می‌ساخت.

او با انعکاس این ارزش‌ها در زندگی‌اش، تبدیل به مدلی ایدئال برای نسل جوان ورزشکار شد. این ایده‌آل‌گرایی پوریای ولی تنها به تحقق در مسابقات کشتی ختم نشد، بلکه به شکلی متعالی‌تر در زندگی روزمره‌اش نمایش داده می‌شد.

یکی از جنبه‌های بارز شخصیت پوریای ولی مقابله با نفس خود و کنترل امور روحی و عاطفی بود. او با تلاش‌هایی مداوم برای غلبه بر خواسته‌ها و آرزوهای نفسی، به ارتفاعاتی از عرفان و نیکویی‌های جدید دست یافت. این جنبه عارفانه در زندگی‌نامه‌اش، او را به یک شخصیت عمیق و پر از ارزش‌های انسانی تبدیل کرد.

منابع تاریخی، پوریای ولی را به‌عنوان عضوی از فرقه ملامتیه می‌دانند. این فرقه که از ارکان مهم ادیان اسلامی و حکومت‌های قدیمی بود، تأکید بر سادگی، عدالت، و عشق به فقرا داشت. این تناسب پوریای ولی با ارزش‌های ملامتیه، نشان‌دهنده تمایل او به عمق‌های انسانی و اجتماعی بود.

در کل، پوریای ولی با ارتباط نزدیک به ورزش‌های باستانی و شاعری، نه‌تنها توانست افتخارهای بزرگی در دنیای ورزش به دست آورد، بلکه از اخلاق پهلوانی و انسانی خود نیز بهره‌مند شود.

زندگی‌نامه پوریای ولی

پهلوان محمود خوارزمی، به نام مشهور پوریای ولی شناخته می‌شود. در حوزه شعر، او از تخلص قجالی استفاده می‌کرد. تاریخ تولد وی به طور دقیق معلوم نیست، اما منابع مختلف تاریخی وی را در سال ۲۲ هجری قمری به عالم اخروی واپسگون می‌دانند.

با در نظر گرفتن تاریخ سرودن کتاب کنزالحقایق که در سال ۷۰۳ هجری قمری نگارش شده، می‌توان به‌احتمال زیاد سال تولد پوریای ولی را در سال ۶۵۳ هجری قمری قرار داد.

به‌طورقطع می‌توان گفت زندگی پوریای ولی می‌تواند نشان‌دهنده نمونه‌ای برای جوانان ورزشکار باشد که ارزش‌های اخلاقی و معنوی را در کنار تلاش‌های ورزشی‌شان قرار دهند.

او با پیوستن به فرقه ملامتیه، نشان داد که ارتباط واقعی با ارزش‌های انسانی می‌تواند تحولی اساسی در زندگی انسان ایجاد کند و او را به یک فردی با معنویت و خیرخواهی تبدیل کند.

زادگاه پوریای ولی

پرونده زادگاه وی نیز موضوع اختلاف منابع تاریخی است؛ اگرچه شهر گرگانج به‌عنوان محل تولد او آمده است، اما این موضوع همچنان موردبحث و بررسی قرار دارد.

برخی معتقدند که وی از اهالی گنجه یا هرات است. همچنین گزارش‌هایی در دسته‌های مختلف به محل تولد او اشاره کرده‌اند؛ یکی از این دسته‌ها خوی و سلماس را به‌عنوان زادگاه وی معرفی کرده‌اند.

تحقیقات در این زمینه نشان می‌دهد که احتمالاً پوریای ولی از اهل خوی بوده است. در کتاب ورزش‌های باستانی ایران نوشته دکتر ورجاوند، تصویری از پوریای ولی در دوران صفویه ظاهر می‌شود و او را به‌عنوان یکی از اهالی خوی معرفی می‌کند.

به‌طورکلی، زندگی‌نامه پوریای ولی به‌عنوان یکی از پهلوانان بزرگ ایران، موضوعی پر از اختلافات و ابهامات است که همچنان در دست تحقیقات و تبادل نظرها قرار دارد. این تنوع در منابع تاریخی نشان‌دهنده اهمیت او در تاریخ ورزش و فرهنگ ایران است.

در کتاب مرات‌الشرق نیز که توسط آیت‌الله مرعشی نجفی تألیف شده و به بررسی زندگینامه دانشمندان شیعه می‌پردازد، به سنگ قبر پوریای ولی اشاره شده و او را اهل خوی معرفی کرده است.

این نکته که نام پوریای ولی در این تذکره نامه آمده باعث می‌شود نیازی به تبیین دینی و مذهبی او نباشد. همچنین از نوشته‌های روی سنگ قبر پوریای ولی نام پدر او نیز به‌عنوان محمود آمده است.

ازآنجاکه در جامعه خوی، نام‌گذاری از پدر به فرزندان عمل معمولی بود، این موضوع نیز نشان‌دهنده ارتباط نزدیک او با شهر خوی است.

دوران کودکی و نوجوانی پوریای ولی

اطلاعات کمی درباره دوران کودکی و نوجوانی پوریای ولی در دست ما نیست. او در دوره جوانی به ورزش کشتی علاقه‌مند شد و طی این دوران، زندگی‌اش را به تمرین و فعالیت در این رشته اختصاص داد.

شغل اصلی پوریای ولی کلاه‌دوزی و پوستین‌دوزی بود. در جوانی، او به مناطق هندوستان و آسیای میانه سفر کرد و در آنجا به کشتی‌گیری مشغول شد. از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های او می‌توان تعهد به تمرین، اخلاق پهلوانی، و عشق به ورزش اشاره کرد.

پوریای ولی علاوه بر افتخارات و مهارت‌های ورزشی، با داشتن اراده قوی توانست به غلبه بر نفس خود بپردازد. روایات و گزارش‌های متعددی درباره تغییرات روحی و معنوی او به همراه ایمان عمیقش در منابع تاریخی باقی‌مانده است. این امور نشان‌دهنده ارتباط او با ارزش‌های عرفانی و دینی و تأثیر مثبت آن بر زندگی و ورزش‌هایش هستند.

علاقه به ورزش‌های باستانی

در حوزه فنون کشتی، به پوریای ولی ۳۶۰ فن کشتی نسبت داده شده است. عشق و علاقه‌اش به ورزش‌های باستانی، باعث شده تا علاقه‌مندان به این رشته هنگام تمرین‌های سنگین، نام پوریای ولی را به یادآورند تا از انرژی بیشتری برای تمرینات داشته باشند. اقدام به بوسیدن زمین و گود کشتی نماد قدم‌گذاری پوریای ولی است.

آرامگاه پوریای ولی

طبق منابع تاریخی، پوریای ولی در روز اول مرداد ماه سال ۷۲۲ هجری قمری به خاک سپرده شد. درباره مکان آرامگاه او نیز همچون زادگاهش، اطلاعات کاملی در دست نیست و تفاوت نظرات در مورد مکان دفن او وجود دارد.

برخی از منابع آرامگاه پوریای ولی را در شهر خوی در آذربایجان واقع می‌دانند. در این شهر یک آرامگاه به نام پوریای ولی وجود دارد که به افتخار وی نام‌گذاری شده است. همچنین برخی پژوهشگران این آرامگاه را به‌عنوان مکان دفن امیر خان دنبلی، حاکم شهر خوی، شناخته‌اند.

آرامگاه دیگری در فاصله ۲۵ کیلومتری از شهر خیوه در ازبکستان قرار دارد که برخی آن را متعلق به محمود قتالی، فرزند پوریای ولی می‌دانند. اخیراً برخی پژوهشگران این دیدگاه را رد کرده و این آرامگاه را به پوریای ولی نسبت داده‌اند.

همچنین یک آرامگاه دیگر بین شهرهای فومن و صومعه‌سرا واقع شده است که برخی آن را به پوریای ولی نسبت می‌دهند. اطراف این مکان، مردم مراسم عقد و ازدواج خود را به‌عنوان علائم تبرک در این مکان برگزار می‌کنند. بااین‌حال، لازم است صبوری نشان داد تا با ارائه مستندات بیشتر، مکان دقیق آرامگاه پوریای ولی مشخص گردد.

آثار و اشعار پوریای ولی

پوریای ولی به‌طورجدی در عرصه شعر نیز به‌عنوان یک هنرمند فعال بود. اثر مشهوری که به وی نسبت داده می‌شود، مثنوی کنزالحقایق است.

درباره نویسندگان این اثر تفاوت‌هایی وجود دارد؛ برخی آن را به عطار و برخی دیگر به شیخ محمود شبستری نسبت می‌دهند. بااین‌حال، اغلب مورد تأیید قرار دارد که این اثر از خود پوریای ولی نشئت‌گرفته است.

مثنوی کنزالحقایق از پنج قسمت مختلف تشکیل شده و در حدود ۱۳۲۰ بیت سروده شده است. این کتاب تلاش دارد تا مفاهیمی ارزشمند درباره مسائلی چون شهادت، ایمان، اسلام، طهارت، جهاد، نفس، روزه، عشق و زکات را منتقل کند.

بخشی از مثنوی کنزالحقایق به موضوعات مرتبط با حضرت مهدی و صفات او اختصاص دارد. سپس در این اثر، اصول و محتواهای عرفانی از طریق حکایت‌ها و داستآن‌ها مطرح می‌شوند. علاوه بر مثنوی کنزالحقایق، دو اثر دیگر به نام دیوان پوریای ولی و رباعیات پهلوان محمود نیز به وی نسبت داده شده است.

شعرها و آثار شاعرانه پوریای ولی به‌سادگی و بی پیچ‌وتاب بوده و از تعقیبات پیچیده در شعرها خودداری می‌کنند. این آثار به‌نوعی با سادگی و روانی که در آن‌ها حاکم است، خوانندگان را به تفکر و اندیشه فرا می‌خوانند.

۱۰ مبانی اخلاقی پوریای ولی

بنیان اصول و مبانی اخلاقی پوریای ولی بر پایه ارزش‌های جوانمردی و اخلاقی قرار دارد. نه‌تنها به دلیل مهارت و توانایی در کشتی‌گیری بلکه به‌خاطر اخلاق برجسته‌ای که در تمرین و رقابت‌ها به نمایش می‌گذاشت، پوریای ولی در ادبیات شفاهی و داستان‌های مردمی شهرتی بی‌نظیر کسب کرده بود.

این اصول که به نام ۱۰ فرمان پوریای ولی هم شناخته می‌شوند، مجموعه‌ای از ارزش‌ها و اصول اخلاقی هستند که در طول تاریخ و تاکنون بر اهمیت ویژه‌ای در میان افراد و نسل‌های مختلف جامعه معرفی شده‌اند. در ادامه این مقاله، مسائلی مهم که در بستر جوانمردی و اخلاق جای دارند را شرح داده‌ایم.

احترام

اولین موضوع احترام و ارادت به پیش‌کسوتان و شخصیت‌های کهن‌سال کشتی‌گیری و ورزش‌های مرتبط. پوریای ولی به‌عنوان نماینده پیش‌کسوتانی که در این عرصه به تجربه رسیده‌اند، احترام و ارادت را به‌عنوان یک اصل اخلاقی و برجسته تأکید می‌کند.

توهین ممنوع

اجتناب از بیان کلام ناپسند و توهین‌آمیز به دیگران؛ زیرا پهلوان حقیر هم باید در کلامش بزرگی و اصول اخلاقی را حفظ کند.

جوانمردی

پهلوان واجد جوانمردی نباید درگیری با کارهای ناپسند و فرار از اصول اخلاقی مانند فسق و فجور باشد؛ چرا که این اصول با جوانمردی تناقض دارند.

تواضع

از داستان‌های دروغین و غیبت آمیز خودداری کند؛ زیرا به‌عنوان یک پهلوان، تواضع و ریشه‌های اخلاقی محکمی دارد.

رعایت اصول‌دینی

از جوانمردان خواسته می‌شود که نماز را که به‌عنوان یکی از اصول‌دینی‌شان، ترک نکنند. زیرا نماز نه‌تنها بخشی از دین است، بلکه سبب آرامش و رشد روحی شخص می‌شود. کسی که نماز را اهمیت ندهد، ممکن است به سمت خطاها و گمراهی‌ها سوق پیدا کند.

محبت

جوانمرد واقعی کسی است که چه به او لقبی داده شود و چه نشود، خود را در برابر دیگران تغییر ندهد و محبت و خیرخواهی برای همگان داشته باشد.

رعایت غرور و تعصب

اگر جوانی جدیداً به دنیای کشتی وارد شود و با پهلوان بزرگ‌تری مقابله کند، باید با احترام و محبت به او روی آورد. اگر قصد او جدی باشد و او بخواهد با پهلوان به مسابقه بپردازد، پهلوان باید با شرایط خودآگاهانه موافقت کند، اما خود را از غرور محافظت کند تا اگر شکست خورد، دل‌شکسته نشود.

اما اگر فرد جوان به‌خاطر غرور و تعصب به کشتی آمده و از حدود خود گذشته باشد، باید به‌صراحت تذکر داده شود و اجازه داده شود تا از تجربه‌ای که به دست می‌آورد، در آینده بهره‌برداری کند.

دلجویی و تشویق

اگر یک جوان بی‌تجربه را به رقابت کشتی فرستادید و شکست بخورد، باید به او دلجویی کنید و او را تشویق کنید که تمرین کند. در روزهای بعدی، با او تمرین کنید و به ویژگی‌های کشتی‌گیری توجه کنید.

انصاف و مساوات

هر آنچه از مسابقات کشتی به دست آید، باید به انصاف و مساوات تقسیم شود. از همان ابتدا، قسمتی به پیش‌کسوتان و کشتی‌گیران کهنه‌کار اختصاص دارد و سپس بقیه به تساوی میان دیگران تقسیم شود.

گمنامی فرمان 10

در مورد فرمان دهم پوریای ولی اطلاعات دقیقی در دست نیست و منابع معتبر هیچ اطلاعی دربارة آن ندارند.