کیست پارااوارین چیست؟ علائم، تشخیص و روش‌های درمان
کیست پارااوارین چیست؟ آیا خطرناک است؟ + راههای پیشگیری
یکی از شایع‌ترین مشکلات در سونوگرافی زنان که امروزه تشخیص داده میشود کیست‌های تخمدانی و اطراف تخمدان هستند. یکی از انواع کمتر شناخته‌شده اما مهم این کیست‌ها، کیست پارااوارین است.
این کیست‌ها در فضای بین لوله فالوپ و تخمدان‌ها رشد می‌کنند و به دلیل محل خاصی که دارند، ممکن است با سایر ضایعات تخمدانی اشتباه گرفته شوند. شناخت صحیح این کیست برای تشخیص به‌موقع، پیشگیری از عوارض و انتخاب درمان مناسب اهمیت زیادی دارد.
آشنایی با کیست پارااوارین
کیست پارااوارین یک توده خوش‌خیم و غیرسرطانی است که از ساختارهای باقیمانده جنینی در بافت‌های اطراف تخمدان، به‌ویژه شبکه پارانفریک یا بقایای مجرای ولفیان ایجاد میشود.
برخلاف کیست‌های تخمدانی که از خود تخمدان منشأ می‌گیرند، این کیست‌ها در کنار تخمدان قرار دارند و معمولاً از تخمدان جدا هستند.
شیوع و گروه‌های سنی در معرض خطر
بر اساس مطالعات، کیست‌های پارااوارین حدود 10 تا 20 درصد از کل کیست‌های آدنکسال را تشکیل می‌دهند. این کیست‌ها در هر سنی می‌توانند رخ دهند، اما بیشترین شیوع در زنان ۲۰ تا ۴۰ ساله است، به‌ویژه در سنین باروری.
در دختران نوجوان نیز ممکن است این کیست مشاهده شود و در این گروه سنی تشخیص گاهی با چالش همراه است، زیرا ممکن است با کیست‌های فولیکولی اشتباه گرفته شود. حدود ۷۵٪ از این کیست‌ها به‌صورت تصادفی و بدون علامت در حین سونوگرافی‌های روتین یافت می‌شوند.
علل ایجاد کیست‌های پارااوارین
بیشتر کیست‌های پارااوارین از بقایای جنینی ایجاد می‌شوند. این ساختارها شامل:
- مجاری ولف که در جنس مذکر به اپیدیدیم و وازدفران تبدیل می‌شوند و در جنس مونث تحلیل می‌روند.
- مجاری مولرین که در زنان به رحم، لوله‌های فالوپ و بخش فوقانی واژن تبدیل می‌شوند.
اگر بقایای این ساختارها در دوران جنینی به‌درستی تحلیل نروند، می‌توانند تبدیل به کیست‌های پارانفریک شوند.
همچنین دلایل دیگری مانند:
- تحریک مزمن هورمونی
- آسیب‌های لگنی یا جراحی‌های قبلی
- بیماری‌های عفونی لگنی مزمن
می‌توانند در شکل‌گیری یا رشد این کیست‌ها نقش داشته باشند.
روش‌های تشخیص
- سونوگرافی واژینال: در این روش، کیست‌ها به‌صورت ضایعه آنه‌اکوئیک (بدون بازتاب صوتی)، دیواره نازک و بدون محتوای جامد یا سپتوم دیده می‌شوند. تشخیص اینکه کیست از تخمدان جداست، یکی از معیارهای کلیدی در تشخیص کیست پارااوارین است.
- تست‌های مارکر سرمی: در مواردی که احتمال تومور مطرح باشد، ممکن است پزشک تست‌هایی مانند CA-125 یا HE4 انجام دهد، هرچند در کیست‌های خوش‌خیم مانند پارااوارین معمولاً این مارکرها طبیعی هستند.
- MRI لگنی: MRI در تشخیص محل دقیق کیست، رابطه‌اش با تخمدان و میزان احتمال بدخیمی ارزشمند است. کیست‌های پارااوارین در MRI به‌صورت ساختارهای سیال با دیواره نازک و بدون نکروز یا اجزای جامد ظاهر می‌شوند.
درمان کیست پارااوارین
در خانم‌های بدون علامت، با کیست‌های کوچک کمتر از ۵ سانتی‌متر، پایش با سونوگرافی دوره‌ای بهترین گزینه است. معمولاً این کیست‌ها رشد نمی‌کنند یا خودبه‌خود تحلیل می‌روند.
سپس روش ارجح برای برداشت کیست‌های علامت‌دار یا بزرگ لاپاروسکوپی است. در این روش بیمار درد کمتر بعد از عمل داشته و زمان بستری کوتاه است.
موارد خاصی مانند پارگی کیست، تورشن شدید، یا شک به بدخیمی لاپاراتومی استفاده میشود. در این موارد، گاهی لازم است بخشی از بافت اطراف نیز برداشته شود. در آخر اینکه در زنانی که قصد بارداری دارند، جراح تلاش می‌کند تا کیست را بدون آسیب به تخمدان و لوله فالوپ خارج کند.
عوارض احتمالی
در کیست‌های بزرگ‌تر از ۵ سانتی‌متر، احتمال چرخش کیست به دور محور لوله یا تخمدان وجود دارد. این وضعیت خطرناک است و باید بلافاصله درمان شود.
هرچند پارگی نادر است، اما پارگی کیست پارااوارین ممکن است باعث خونریزی داخل شکمی شود که به جراحی خیلی سریع نیاز دارد. مورد دیگر اینکه در صورت ورود میکروارگانیسم‌ها از راههای تناسلی یا در شرایط ایمنی پایین، ممکن است کیست عفونی شود.
