امام رضا چگونه به شهادت رسید (واقعیت شهادت امام رضا)

امام رضا (ع)، هشتمین امام شیعیان، در ۳۰ صفر سال ۲۰۳ هجری قمری در طوس (مشهد امروزی) به شهادت رسیدند. منابع شیعه شهادت ایشان را نتیجه مسمومیت توسط مأمون عباسی می‌دانند، اما تاریخ طبری بدون اشاره به مسمومیت، تنها از درگذشت ایشان سخن گفته است. در این مقاله، چگونگی شهادت، آگاهی امام از سم و انگیزه مأمون را به‌صورت مختصر بررسی می‌کنیم.

چگونگی شهادت امام رضا: روایات مسمومیت

روایات شیعه بر مسمومیت امام رضا (ع) توسط مأمون تأکید دارند و دو روایت اصلی وجود دارد:

• آب انار مسموم: عبدالله بن بشیر نقل می‌کند که مأمون به او دستور داد ناخن‌هایش را بلند کند و ماده‌ای شبیه تمر هندی را ورز دهد. سپس مأمون به بهانه بهبود حال امام، آب اناری مسموم به ایشان داد. امام پس از نوشیدن آن، دو روز بعد به شهادت رسیدند.
• انگور مسموم: محمد بن جهم می‌گوید مأمون، با آگاهی از علاقه امام به انگور، حبه‌های آن را با سوزن‌های زهرآلود مسموم کرد. پس از خوردن انگورها، حال امام وخیم شد و به شهادت رسیدند.

تاریخ طبری: بدون اشاره به مسمومیت

در تاریخ طبری، تنها آمده که امام رضا (ع) در سال ۲۰۳ هجری در طوس درگذشتند و کنار مقبره هارون‌الرشید دفن شدند. طبری به مسمومیت یا نقش مأمون اشاره‌ای نکرده است که ممکن است به دلیل احتیاط او در برابر خلفای عباسی یا کمبود اطلاعات در منابعش باشد.

آگاهی امام از سم

اباصلت هروی نقل می‌کند که امام پس از خروج مأمون فرمودند: «اباصلت! بالاخره کار خودشان را کردند.» این سخن نشان‌دهنده آگاهی امام، به‌عنوان امامی معصوم با علم الهی، از مسموم بودن غذا بود. با این حال، ایشان برای تقدیر الهی و حفظ مصالح امت، آن را پذیرفتند. این پذیرش، شهادتی آگاهانه و نه خودکشی بود، زیرا در راستای هدف الهی برای رسوا کردن ظلم مأمون انجام شد.

انگیزه مأمون: محبوبیت امام و قیام عباسیان

شهید مطهری معتقد است مأمون به دلیل اوج‌گیری محبوبیت امام رضا (ع) و قیام بنی‌عباس در بغداد علیه او، دست به این جنایت زد. مأمون که نمی‌توانست ولایت‌عهدی امام را لغو کند و با آشوب در بغداد مواجه بود، با مسموم کردن امام، سعی کرد قدرت خود را تثبیت کند.

دفن مظلومانه

مأمون برای جلوگیری از خشم مردم، پیکر امام را شبانه غسل داد و دفن کرد. ازدحام مردم پس از شنیدن خبر شهادت نشان‌دهنده نیرنگ مأمون بود، اما او با ترفند، تشییع را به تعویق انداخت و مراسم را مخفیانه برگزار کرد.

کلام آخر

امام رضا (ع) در ۳۰ صفر ۲۰۳ هجری قمری با سم مأمون (از طریق آب انار یا انگور) به شهادت رسیدند، هرچند تاریخ طبری بدون اشاره به مسمومیت، تنها از درگذشت ایشان سخن گفته است. آگاهی امام از سم و پذیرش آن، نشان‌دهنده صبر و عظمت ایشان در راه خدا بود. این شهادت مظلومانه، ظلم مأمون را در تاریخ جاودانه کرد و امروز حرم مطهر امام در مشهد، پناهگاه عاشقان اهل بیت است.