علائم بیماری ام اس: آیا این بیماری کشنده است؟

ام اس مخفف شده مولتیپل اسکلروزیس، بیماری بالقوه ناتوان‌کننده مغز و نخاع (سیستم عصبی مرکزی) است. در بیماری ام اس سیستم ایمنی به غلاف محافظ (میلین) که رشته‌های عصبی را می‌پوشاند حمله می‌کند و باعث ایجاد مشکلات ارتباطی بین مغز و بقیه بدن می‌شود. درنهایت این بیماری می‌تواند باعث آسیب دائمی یا زوال اعصاب شود. در این مقاله از مجله جوان ایرانی با ما همراه باشید تا علائم ام اس، مدت‌زمان بروز علائم و عواقب این بیماری را بررسی کنیم.

منشأ بیماری ام اس

علت مولتیپل اسکلروزیس ناشناخته است. این یک بیماری خود ایمنی در نظر گرفته می‌شود که در آن سیستم ایمنی بدن به بافت های خود حمله می‌کند. در مورد ام اس ، این اختلال در عملکرد سیستم ایمنی، ماده چربی را که فیبرهای عصبی مغز و نخاع (میلین) را می‌پوشاند و از آن محافظت می‌کند، از بین می‌برد. میلین را می‌توان با پوشش عایق روی سیم‌های برق مقایسه کرد. هنگامی‌که میلین محافظ آسیب می‌بیند و فیبر عصبی در معرض دید قرار می‌گیرد، ممکن است پیام‌هایی که در طول آن رشته عصبی حرکت می‌کنند کند یا مسدود شوند. مشخص نیست که چرا ام اس در برخی افراد ایجاد می‌شود و در برخی دیگر نه. به نظر می‌رسد ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی مسئول این امر باشد.

عوامل خطر

این عوامل ممکن است خطر ابتلا به مولتیپل اسکلروزیس را افزایش دهند:

• سن: ام اس ممکن است در هر سنی رخ دهد، اما شروع آن معمولاً در حدود 20 و 40 سالگی رخ می‌دهد. بااین‌حال، افراد جوان‌تر و مسن‌تر می‌توانند تحت تأثیر قرار گیرند.
• ارتباط جنسی: زنان بیش از دو تا سه برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به ام اس عودکننده و فروکش‌کننده هستند.
• سابقه خانوادگی: اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر شما مبتلابه ام اس بوده باشد، شما در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستید.
• عفونت‌های خاص: ویروس‌های مختلفی با ام اس مرتبط شده‌اند، ازجمله اپشتین بار، ویروسی که باعث مونونوکلئوز عفونی می‌شود.
• نژاد: افراد سفیدپوست، به‌ویژه آن‌هایی که تبار اروپای شمالی هستند، در معرض بالاترین خطر ابتلا به ام اس هستند. افراد آسیایی، آفریقایی یا بومی آمریکایی کمترین خطر را دارند.
• اقلیم: ام اس در کشورهای دارای آب‌وهوای معتدل، ازجمله کانادا، شمال ایالات‌متحده، نیوزلند، جنوب شرقی استرالیا و اروپا بسیار شایع‌تر است.
• ویتامین D: داشتن سطوح پایین ویتامین D و قرار گرفتن کم در معرض نور خورشید با خطر بیشتر ابتلا به ام اس مرتبط است.
• برخی بیماری‌های خود ایمنی: در صورت داشتن سایر اختلالات خود ایمنی مانند بیماری تیروئید، کم‌خونی خطرناک، پسوریازیس، دیابت نوع 1 یا بیماری التهابی روده، خطر ابتلا به ام اس کمی بیشتر است.
• سیگار کشیدن: سیگاری‌هایی که یک رویداد اولیه از علائمی را تجربه می‌کنند که ممکن است نشانه ام‌اس باشد، بیشتر از غیرسیگاری‌ها به یک رویداد دوم مبتلا می‌شوند که MS عودکننده و فروکش‌کننده را تأیید می‌کند.

مدت‌زمان بروز علائم ام اس

اکثر افراد مبتلابه ام اس یک دوره بیماری عودکننده دارند. آن‌ها دوره‌هایی از علائم جدید یا عود را تجربه می‌کنند که در طی روزها یا هفته‌ها ایجاد می‌شود و معمولاً تا حدی یا به‌طور کامل بهبود می‌یابد. این عودها با دوره‌های آرام بهبودی بیماری همراه می‌شوند که می‌تواند ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد. افزایش جزئی در دمای بدن می‌تواند به‌طور موقت علائم و نشانه‌های ام اس را بدتر کند، اما این‌ها عود بیماری در نظر گرفته نمی‌شوند. حداقل 50 درصد از مبتلایان به ام اس عودکننده درنهایت طی 10 تا 20 سال پس از شروع بیماری دچار پیشرفت ثابت علائم، با یا بدون دوره بهبودی می‌شوند. این به‌عنوان MS پیش‌رونده ثانویه شناخته می‌شود. بدتر شدن علائم معمولاً شامل مشکلات حرکتی و راه رفتن است. میزان پیشرفت بیماری در افراد مبتلابه ام اس پیش‌رونده ثانویه بسیار متفاوت است. برخی از افراد مبتلابه ام اس شروع تدریجی و پیشرفت مداوم علائم و نشانه‌ها را بدون هیچ‌گونه عود تجربه می‌کنند که به‌عنوان ام اس پیش‌رونده اولیه شناخته می‌شود.

آیا بیماری ام اس کشنده است؟

علائم و نشانه‌های ام اس بسیار متفاوت است و به میزان آسیب عصبی و اینکه کدام اعصاب تحت تأثیر قرار می‌گیرند بستگی دارد. برخی از افراد مبتلابه ام اس شدید ممکن است توانایی راه رفتن مستقل را از دست بدهند. درحالی‌که برخی دیگر ممکن است دوره‌های طولانی بهبودی را بدون هیچ علامت جدیدی تجربه کنند. هیچ درمانی برای ام اس وجود ندارد. بااین‌حال درمان‌ها می‌توانند به تسریع بهبودی پس از حملات، اصلاح دوره بیماری و مدیریت علائم کمک کنند. این بیماری اگر به‌موقع و به‌صورت مداوم مورد معالجه قرار نگیرد ممکن است که با بروز اختلالات بیشتر منجر به مرگ نیز شود؛ اما این لزوماً به این معنی نیست که ام اس در تمامی افراد منجر به مرگ می‌شود. بسیاری از بیماران مبتلابه ام اس سالیان طولانی زندگی کرده‌اند.

علائم ام اس

علائم و نشانه‌های مولتیپل اسکلروزیس ممکن است از فردی به فرد دیگر و در طول دوره بیماری بسته به محل رشته‌های عصبی آسیب‌دیده بسیار متفاوت باشد. علائم اغلب بر حرکت تأثیر می‌گذارد، مانند:

• بی‌حسی یا ضعف در یک یا چند اندام که معمولاً در یک سمت بدن شما در یک‌زمان رخ می‌دهد، یا پاها و تنه شما
• احساس شوک الکتریکی که با حرکات خاص گردن، به‌ویژه خم شدن گردن به سمت جلو (نشانه Lhermitte) رخ می‌دهد.
• لرزش، عدم هماهنگی یا راه رفتن ناپایدار

مشکلات بینایی نیز رایج هستند، ازجمله:

• از دست دادن جزئی یا کامل بینایی، معمولاً در یک چشم در یک‌زمان، اغلب با درد در حین حرکت چشم
• دوبینی طولانی‌مدت
• تاری دید

علائم مولتیپل اسکلروزیس ممکن است شامل موارد زیر نیز باشد:

• لکنت زبان
• خستگی
• سرگیجه
• سوزن سوزن شدن یا درد در قسمت‌هایی از بدن شما
• مشکلات در عملکرد جنسی، روده و مثانه

علائم ام اس در زنان

ام اس می‌تواند زنان را متفاوت از مردان تحت تأثیر قرار دهد. علائم ام اس در زنان مشابه علائم در مردان است، اما ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی مشکلات دیگری را شامل شود. ام اس همچنین می‌تواند بر سلامت جنسی و عملکرد مثانه تأثیر متفاوتی بگذارد. علائم ام اس در زنان شامل موارد زیر است:

• مشکلات بینایی
• بی‌حسی
• خستگی
• مشکلات مثانه
• مشکلات روده
• درد
• تغییرات شناختی
• افسردگی
• ضعف عضلانی
• سفتی و اسپاسم عضلانی
• سرگیجه
• مشکلات جنسی
• تغییرات عاطفی
• مشکل در راه رفتن
• اثرات هورمونی

زنان ممکن است بیشتر در معرض خطر ابتلا به ام اس باشند زیرا بدن آن‌ها در دوران بارداری سیستم ایمنی را سرکوب می‌کند.

علائم ام اس خوش‌خیم

متخصصان مغز و اعصاب یا پزشکانی که مغز و سیستم عصبی را مطالعه می‌کنند، درصورتی‌که پس از چندین سال ابتلا به ام اس، بیشتر توانایی بدن خود را برای عملکرد حفظ کرده باشد، ام اس را خوش‌خیم می‌دانند. فقط حدود 5 تا 10 درصد از افراد مبتلابه ام اس به این شکل از بیماری مبتلا هستند، اما قبل از تشخیص رسمی مدتی طول می‌کشد. ام اس خوش‌خیم گونه‌ای از ام اس است که در آن علائم جدید یا بدتر شده بسیار خفیف هستند یا برای مدت طولانی شعله‌ور نمی‌شوند. به همین دلیل است که پزشکان مدت زیادی برای تشخیص آن صبر می‌کنند. ام اس خوش‌خیم به این معنی نیست که هیچ علامتی نخواهید داشت. مولتیپل اسکلروزیس بسیار غیرقابل‌پیش‌بینی است، بنابراین برای پزشکان دشوار است که روش دقیق پیشرفت آن را مشخص کنند. گاهی به‌کندی و خفیف پیشرفت می‌کند. در مواقع دیگر تغییر مسیر داده و خیلی سریع پیشرفت می‌کند؛ اما اگر مبتلابه ام اس خوش‌خیم هستید، ممکن است برخی از علائم زیر را داشته باشید، حتی اگر می‌توانید راه بروید و بیشتر بدن شما هنوز به‌خوبی کار می‌کند:

• خستگی
• اسپاسم عضلانی
• مشکلات بینایی
• بی‌حسی و گزگز
• مشکل حافظه
• مشکلات تمرکز

علائم ام اس بدخیم

ام اس بدخیم شکل تهاجمی و نادر ام اس است. این بیماری با التهاب و تخریب سریع پیش‌رونده میلین (پوشش محافظ اطراف اعصاب) و افزایش تشکیل ضایعات و پلاک در مغز و ستون فقرات مشخص می‌شود. از دست دادن میلین بر توانایی مغز برای انتقال تکانه‌های الکتروشیمیایی بین سلول‌های عصبی مغز و نخاع تأثیر می‌گذارد و درنتیجه عملکرد عصبی را کاهش می‌دهد یا از دست می‌دهد. افراد مبتلابه این نوع ام اس ضعف در اندام‌های خود، مشکلات در هماهنگی و تعادل، اسپاستیسیتی و پارستزی (احساس حسی غیرطبیعی بی‌حسی و احساس سوزن سوزن شدن) را تجربه می‌کنند. اختلالات گفتاری، لرزش، سرگیجه، کاهش شنوایی، تغییر در بینایی، مشکلات روده و مثانه، زمین خوردن و اختلالات شناختی از دیگر شکایات مکرر هستند. با پیشرفت بیماری، ضایعاتی در نواحی از مغز که مسئول پردازش اطلاعات هستند ایجاد می‌شود که منجر به اختلالات شناختی مانند مشکلات تمرکز، توجه، حافظه، زبان و قضاوت می‌شود. افراد مبتلابه ام اس بدخیم می‌توانند به مناطقی از مغز که مسئول رفتار و احساسات هستند آسیب ببینند که منجر به اختلالات روان‌پریشی مانند افسردگی مانیک و پارانویا می‌شود. همچنین افراد مبتلابه ام اس بدخیم کاهش سریع عملکرد را تجربه می‌کنند. آن‌ها به دلیل از دست دادن توانایی سلول عصبی (نورون‌ها) برای انتقال تکانه‌ها به عضلاتی که عملکرد حرکتی را کنترل می‌کنند، در عرض پنج سال از شروع علائم به کمک نیاز دارند.

علائم ام اس خاموش

همان‌طور که گفتیم ام اس یک اختلال خود ایمنی است که به قسمت‌های مختلفی از بدن آسیب می‌زند. بسته به محل ایجاد آسیب، علائم این بیماری در هر فرد متفاوت است. از کنار برخی از این علائم ممکن است به‌سادگی رد شویم اما نمی‌دانیم که این علائم خاموش ام اس هستند. در ادامه برخی از این علائم خاموش را آورده‌ایم:

• مشاهده رنگ‌ها به شکل غبارآلود
• دفع ادرار دردناک
• از دست دادن تعادل
• سرگیجه بی‌دلیل
• ناتوانی در احساس تغییرات دما
• گرفتگی عضلات
• افسردگی و بی‌حالی
• کاهش سطح حافظه

علائم ام اس در آزمایش خون

آزمایش خون اغلب روشی مؤثر برای از بین بردن یا تأیید سایر تشخیص‌ها است. آزمایش خون می‌تواند به پزشک کمک کند تا سایر بیماری‌هایی را که باعث ایجاد برخی از علائم مشابه ام اس می‌شوند، رد کند. این امر پزشک شما را یک‌قدم به تشخیص دقیق نزدیک‌تر می‌کند. ازآنجایی‌که علائم می‌آیند و می‌روند و هیچ آزمایشی وجود ندارد که تشخیص قطعی بدهد ، تشخیص ام‌اس ممکن است زمان زیادی طول بکشد. درحالی‌که انتظار ممکن است خسته‌کننده باشد، هر آزمایش به حذف یا تأیید سایر علل بالقوه علائم شما کمک می‌کند. اگر پزشک مشکوک به ام اس باشد، احتمالاً آزمایش خون بخشی از آزمایش اولیه خواهد بود. آزمایش خون در حال حاضر نمی‌تواند منجر به تشخیص قطعی ام اس شود، اما می‌تواند سایر شرایط را رد کند. این شرایط دیگر عبارت‌اند از:

• بیماری لایم
• سیفلیس
• HIV/AIDS
• اختلالات ارثی نادر

همه این اختلالات را می‌توان تنها با آزمایش خون تشخیص داد. آزمایش خون نیز می‌تواند نتایج غیرطبیعی را نشان دهد. این می‌تواند به تشخیص‌هایی مانند سرطان یا کمبود ویتامین B12 منجر شود.

علائم ام اس در چشم

ام اس در بینایی فرد نیز تأثیر خواهد گذاشت. به‌طوری‌که در افراد مبتلابه ام اس علائم زیر در چشم اولین علائم ام اس هستند:

• نوریت اپتیک
• نورومیلیت اپتیکا
• تاری دید
• تضاد ضعیف یا دید رنگی
• درد در حرکت چشم

علائم ام اس در گوش

ام اس کاملاً قابل پیش‌بینی نیست. سیر بیماری می‌تواند از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت باشد و در افراد مختلف منجر به طیف وسیعی از علائم شود. ام اس که نواحی مختلف CNS را تحت تأثیر قرار می‌دهد ممکن است در هر مورد منجر به علائم خاصی شود. مشکلات شنوایی یک عارضه غیرمعمول اما احتمالی‌ ام اس است که تقریباً در 6 درصد از افراد مبتلابه ام اس رخ می‌دهد. آن‌ها ممکن است ناشی از آسیب به مسیرهای عصبی شنوایی موجود در مغز و ساقه مغز باشند. مشکلات شنوایی ممکن است به‌عنوان بخشی از تشدید این بیماری رخ دهد. این به زمانی اشاره دارد که علائم قدیمی بدتر می‌شوند یا علائم جدید ایجاد می‌شوند. مشکلات شنوایی در برخی موارد می‌تواند یک علامت کوتاه‌مدت باشد، اما برخی از افراد ممکن است تغییرات طولانی‌تری را در شنوایی خود تجربه کنند. درحالی‌که ممکن است ام اس باعث مشکلات شنوایی شود، علل شایع دیگری مانند افزایش سن ، قرار گرفتن در معرض صداهای بلند ، جرم بیش‌ازحد گوش ، آسیب به پرده گوش و عفونت گوش وجود دارد.

علائم بیماری اوتیسم در کودکان + بزرگسالان را در این مقاله مطالعه کنید:

بیماری اوتیسم چیست؟

عواقب بیماری ام اس

حدود نیمی از مبتلایان به ام اس تا 15 سال پس از تشخیص همچنان می‌توانند به‌تنهایی راه بروند. بقیه به ویلچر یا وسایل کمکی دیگر نیاز دارند. میانگین زمان ناتوانی جدی مانند بستری شدن در رختخواب 33 سال است. اکثر افراد مبتلابه ام اس امید به زندگی نزدیک به نرمال دارند. اگرچه در برخی موارد جدی، افراد مبتلابه ام اس ممکن است زودتر به دلیل ذات‌الریه یا سایر عفونت‌های مرتبط با بیماری خود بمیرند، اما بیشتر افراد به دلیل بیماری‌های دیگر می‌میرند. به‌طورکلی، امید به زندگی یک فرد مبتلابه ام اس تنها حدود 5 درصد کمتر از یک فرد بالغ سالم است. به‌طورکلی، علائم و ناتوانی‌ها در 5 سال اول پس از تشخیص بدتر نمی‌شوند. بااین‌حال، دشوار است که بدانیم بیماری در هر مورد خاص چه مسیری را طی خواهد کرد. نظارت دقیق و مداوم و درمان ام اس با تیم پزشکی شما بهترین راه برای جلوگیری از علائم شما و کند کردن پیشرفت بیماری است. افراد مبتلابه مولتیپل اسکلروزیس نیز ممکن است دچار موارد زیر شوند، گرچه جای هیچ نگرانی برای بیماران ام اس وجود ندارد و می‌توانند با درمان به موقع از تمام این عواقب پیشگیری کنند.

• سفتی یا اسپاسم عضلانی
• فلج، به‌طورمعمول در پاها
• مشکلات مثانه، روده یا عملکرد جنسی
• تغییرات ذهنی، مانند فراموشی یا نوسانات خلقی
• افسردگی
• صرع

داشتن یک روحیه خوب برای این بیماران بیشترین تاثیر را در روند بهبودی و زندگی آن‌ها خواهد داشت و به آن‌ها کمک خواهد کرد که بدون توجه به بیماری خود از لحظه لحظه زندگی خود لذت ببرند.

کلام آخر

در این مقاله از مجله جوان ایرانی سعی کردیم شما را با علائم بیماری ام اس آشنا کنیم. اهمیت آگاهی از علائم هر بیماری بسیار زیاد است زیرا با دانستن علائم و تشخیص به‌موقع بیماری می‌توان درمان مؤثرتری را پیش گرفت. هیچ درمانی برای مولتیپل اسکلروزیس وجود ندارد. درمان معمولاً بر تسریع بهبودی پس از حملات، کند کردن پیشرفت بیماری و مدیریت علائم ام اس متمرکز است. برخی از افراد چنان علائم خفیفی دارند که نیازی به درمان ندارند.