فواید هورمون تستوسترون برای زنان و مردان + عوارض آن
هورمون تستوسترون: ارتباط آن با میل جنسی
در ارتباط با تستوسترون چه می‌دانید؟ تستوسترون اغلب با میل جنسی مرتبط است و نقش حیاتی در تولید اسپرم ایفا می‌کند. همچنین بر توده استخوانی و عضلانی، نحوه ذخیره چربی در بدن مردان و حتی تولید گلبول‌های قرمز تأثیر می‌گذارد. سطح تستوسترون یک مرد نیز می‌تواند بر خلق‌وخوی او تأثیر بگذارد. در این مقاله از مجله جوان ایرانی سعی کرده‌ایم به بررسی فواید و عوارض تستوسترون در زنان و مردان و همچنین درمان خانگی کمبود تستوسترون بپردازیم. تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
تستوسترون چیست؟
تستوسترون هورمونی است که در انسان و همچنین در حیوانات دیگر یافت می‌شود. در مردان، بیضه‌ها، در درجه اول تستوسترون می‌سازند. تخمدان‌های زنان نیز تستوسترون می‌سازند، البته در مقدار کمتر. تولید تستوسترون در دوران بلوغ شروع به افزایش قابل‌توجهی می‌کند و بعد از 30 سالگی یا بیشتر شروع به کاهش می‌کند. سطح پایین تستوسترون که سطح T پایین نیز نامیده می‌شود می‌تواند علائم مختلفی را در مردان ایجاد کند، ازجمله:
- کاهش میل جنسی
- انرژی کمتر
- افزایش وزن
- احساس افسردگی
- بدخلقی
- عزت‌نفس پایین
- موهای بدن کمتر
- استخوان‌های نازک‌تر
درحالی‌که تولید تستوسترون به‌طور طبیعی با افزایش سن کاهش می‌یابد عوامل دیگری می‌توانند باعث کاهش سطح هورمون شوند.
تستوسترون خوراکی
تستوسترون مصنوعی را می‌توان به‌صورت خوراکی از طریق تزریق یا با ژل یا چسب‌های پوستی تجویز کرد. درمان جایگزینی با تستوسترون خوراکی ممکن است نتایج مطلوبی مانند توده عضلانی بیشتر و میل جنسی قوی‌تر به همراه داشته باشد اما این درمان عوارض جانبی دارد. این شامل:
- پوست چرب
- احتباس مایع
- بیضه‌ها کوچک می‌شوند
- کاهش تولید اسپرم
تستوسترون بیشتر با میل جنسی در مردان مرتبط است. همچنین بر سلامت روان، توده استخوانی و عضلانی، ذخیره چربی و تولید گلبول‌های قرمز تأثیر می‌گذارد. سطوح غیرطبیعی کم یا زیاد می‌تواند بر سلامت روحی و جسمی مرد تأثیر بگذارد. پزشک می‌تواند سطح تستوسترون شما را با یک آزمایش خون ساده بررسی کند. تستوسترون درمانی با تستوسترون خوراکی برای درمان سطوح پایین تستوسترون در مردان در دسترس است.
تستوسترون طبیعی
سطح طبیعی یا سالم تستوسترون در جریان خون بسته به عملکرد تیروئید، وضعیت پروتئین و سایر عوامل بسیار متفاوت است. طبق دستور‌العمل‌های اخیر انجمن اورولوژی آمریکا، سطح تستوسترون حداقل 300 نانوگرم در دسی لیتر برای یک مرد طبیعی است. تستوسترون به‌طور طبیعی تحت شرایطی افزایش خواهد یافت. به‌عنوان‌مثال خواب کافی، رعایت رژیم غذایی سالم، کاهش وزن، فعال بودن، کاهش استرس، ویتامین‌ها و مکمل‌ها، کنترل مصرف برخی از داروها و پرهیز از مصرف الکل و دخانیات می‌توانند تستوسترون را به‌طور طبیعی در بدن افزایش دهند.
تستوسترون در زنان
تستوسترون هورمون اصلی مردانه است اما زنان نیز برای عملکرد سالم بدن به آن نیاز دارند. تستوسترون در زنان در سطوح بسیار کمتری نسبت به مردان یافت می‌شود. این مقدار به‌اندازه 10/1 تا 20/1 در مردان است. تستوسترون و سایر آندروژن‌ها نقش مهمی در وارد زیر در زنان دارند.
- سلامت استخوان
- سلامت سینه
- باروری
- میل جنسی
- سلامت قاعدگی
- سلامت واژن
تستوسترون در زنان چقدر باید باشد؟
طبق تحقیقات برای زنان 19 ساله و بالاتر سطح طبیعی تستوسترون بین 8 تا 60 نانوگرم در دسی لیتر است. سطح این هورمون در حدود 18 یا 19 سالگی به اوج خود می‌رسد. سطح تستوسترون در زنان بالغ به‌طور پیوسته کاهش می‌یابد. بااین‌حال سطح T پایین نیز می‌تواند علائم مختلفی ایجاد کند ازجمله:
- میل جنسی کم
- کاهش استحکام استخوان
- تمرکز ضعیف
- افسردگی
سطح T پایین در زنان می‌تواند ناشی از برداشتن تخمدان‌ها و همچنین بیماری‌های هیپوفیز، هیپوتالاموس یا غدد فوق کلیوی باشد. تستوسترون درمانی ممکن است برای زنان با سطوح T پایین تجویز شود. بااین‌حال اثربخشی درمان بر بهبود عملکرد جنسی یا عملکرد شناختی در زنان یائسه نامشخص است.
تستوسترون بالا در زنان
سطح استروژن یک زن پس از ورود به یائسگی کاهش می‌یابد. این ممکن است سطح هورمون‌های مردانه او را که به نام آندروژن نیز شناخته می‌شود تا حدودی بالاتر ببرد. بیماری‌هایی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز می‌توانند سطح تستوسترون را افزایش دهند. تستوسترون بیش‌ازحد در جریان خون زنان می‌تواند باعث شود:
- ریزش موی سر
- آکنه
- قاعدگی نامنظم
- رشد موهای صورت
- ناباروری
زنان با تستوسترون بالا ممکن است ویژگی‌های مردانه را ایجاد کنند. درمان بیماری‌های زمینه‌ای ممکن است به تعادل تولید تستوسترون و سایر آندروژن‌ها کمک کند؛ اما در برخی موارد درمان بیماری‌های زمینه‌ای تولید این هورمون‌ها را عادی نمی‌کند. برخی از زنان با سطوح بالاتر تستوسترون ممکن است تصمیم بگیرند برای کاهش تولید طبیعی این هورمون در بدن خود و کاهش علائم مرتبط مانند ویژگی‌های مردانه به دنبال درمان باشند. زنان مبتلا به تستوسترون بالا معمولاً با موارد زیر درمان می‌شوند:
- گلوکوکورتیکواستروئیدها
- متفورمین
- داروهای ضدبارداری خوراکی
- اسپیرونولاکتون
تستوسترون در مردان
تستوسترون یک هورمون ضروری برای مردان و زنان است اما نقش آن در مردان که سطوح بالاتری دارند بیشتر است. این به سلامت و رشد جنسی مردان، باروری، رشد عضلات، کاهش چربی و سایر جنبه‌های سلامتی کمک می‌کند. سطح تستوسترون در مردان با افزایش سن کاهش می‌یابد. به نظر می‌رسد عادات سبک زندگی و عوامل سلامتی در این امر نقش دارند.
تستوسترون بالا در مردان
افزایش متوسط سطح تستوسترون در مردان ممکن است علائم قابل‌توجه کمی ایجاد کند. پسران با سطوح بالاتر تستوسترون ممکن است زودتر بلوغ را شروع کنند. سطوح بالای غیرطبیعی تستوسترون می‌تواند نتیجه اختلال غده فوق کلیوی یا حتی سرطان بیضه باشد. همچنین ممکن است در شرایط کمتر جدی رخ دهد. به‌عنوان‌مثال هیپرپلازی مادرزادی آدرنال که می‌تواند مردان و زنان را تحت تأثیر قرار دهد، یک علت نادر اما طبیعی برای افزایش تولید تستوسترون است. اگر سطح تستوسترون شما بسیار بالا باشد پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری را برای کشف علت تجویز کند.
عوارض افزایش تستوسترون در مردان
آیا کمبود تستوسترون تنها عوارض دارد؟ افزایش سطح تستوسترون در مردان موجب چه می‌شود؟ مطالعات نشان داده‌اند که سطوح بالای هورمون تستوسترون هم در زنان هم در مردان موجب بروز برخی مشکلات می‌شود. این عوارض در مردان عبارت‌اند از:
- آکنه
- رفتارهای پرخاشگرانه یا ریسکی
- موی زائد بیش‌ازحد
- مشکلات قلبی یا کبدی
- فشارخون بالا
- میل جنسی زیاد
- افزایش اشتها
- بی‌خوابی
- تعداد کم اسپرم
- نوسانات خلقی
- بزرگ شدن پروستات که ممکن است در عبور ادرار را موجب شود
- تورم در پاها
- افزایش وزن ناخواسته
سطح بالای تستوسترون در مردان معمولاً درنتیجه استفاده از استروئید آنابولیک است که ورزشکاران و بدن‌سازان گاهی اوقات از آن برای بهبود عملکرد ورزشی خود استفاده می‌کنند. همچنین تشکیل تومور در غدد آدرنال یا بیضه‌ها می‌تواند تستوسترون را در مردان افزایش دهد.
درمان کمبود تستوسترون در مردان
کاهش تولید تستوسترون وضعیتی که به‌عنوان هیپوگنادیسم شناخته می‌شود همیشه نیاز به درمان ندارد. اگر T پایین با سلامت و کیفیت زندگی شما تداخل داشته باشد ممکن است کاندیدای درمان جایگزینی تستوسترون باشید. آسیب به بیضه‌ها و درمان سرطان مانند شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی می‌تواند بر تولید تستوسترون تأثیر منفی بگذارد. شرایط سلامت مزمن و استرس نیز می‌تواند تولید تستوسترون را کاهش دهد. برخی از این موارد عبارت‌اند از:
- ایدز
- بیماری کلیوی
- اعتیاد به الکل
- سیروز کبدی
یکی از راه‌های افزایش سطح تستوسترون از طریق TRT است. به‌ویژه در صورت ابتلا به هیپوگنادیسم مؤثر است. مطالعات هنوز اثربخشی TRT را در کمک به مردان با سطوح طبیعی تستوسترون یا مردان مسن با کاهش سطح تستوسترون به دلیل افزایش سن نشان نداده‌اند. مردانی که از TRT استفاده می‌کنند معمولاً افزایش انرژی، میل جنسی بالاتر و رفاه کلی را تجربه می‌کنند؛ اما ایمنی طولانی‌مدت آن ثابت نشده است. انواع مختلفی از درمان‌های سبک زندگی شامل ورزش، رژیم غذایی و خواب وجود دارد که نشان داده‌شده است سطح تستوسترون را افزایش می‌دهد.
۱۴ راهکار برای افزایش میل جنسی را در این مقاله بخوانید:
فواید تستوسترون
تستوسترون هورمون جنسی اصلی در مردان است و نقش‌های مهمی دارد، مانند:
- رشد آلت تناسلی و بیضه‌ها
- عمیق شدن صدا در دوران بلوغ
- اندازه و قدرت عضلات
- رشد و استحکام استخوان
- میل جنسی
- تولید اسپرم
- عملکرد تخمدان
- چربی کمتر، ماهیچه بیشتر
- افزایش حافظه لفظی، فضاسازی ذهنی و استدلال ریاضی
- بهبود حالات روحی
تستوسترون همچنین ممکن است به حفظ خلق‌وخوی طبیعی کمک کند. ممکن است عملکردهای مهم دیگری از این هورمون وجود داشته باشد که هنوز کشف نشده است. بدون میزان کافی از تستوسترون، مردها نابارور می‌شوند زیرا تستوسترون تنها می‌تواند باعث بلوغ اسپرم‌ها شود. در بدن‌سازی از این هورمون برای افزایش اندازه ماهیچه‌ها و همچنین توانایی و قدرت ماهیچه‌ها استفاده می‌شود. تستوسترون به سلامت قلب و خون نیز کمک می‌کند.
آمپول تستوسترون برای چیست؟
تزریق تستوسترون در مردان و پسران برای درمان بیماری‌های ناشی از کمبود این هورمون مانند تأخیر در بلوغ، ناتوانی جنسی یا سایر عدم تعادل هورمونی استفاده می‌شود. تزریق تستوسترون برای درمان تستوسترون پایین بدون شرایط پزشکی خاص یا به دلیل افزایش سن استفاده نمی‌شود. همچنین نباید از آن برای افزایش عملکرد ورزشی استفاده شود. اگر به تستوسترون حساسیت دارید یا اگر موارد زیر را دارید نباید با این دارو درمان شوید:
- سرطان سینه مردانه
- سرطان پروستات
- مشکلات جدی قلبی
- بیماری شدید کبدی
- بیماری کلیوی شدید
- آلرژی به روغن کرچک یا روغن کنجد
تزریق تستوسترون برای زنان باردار قابل‌استفاده نیست. این دارو می‌تواند به نوزاد متولد نشده نیز آسیب برساند. همچنین استفاده از تستوسترون ممکن است خطر ابتلا ب سرطان پروستات، مشکلات کبدی یا مشکلات قلبی (ازجمله حمله قلبی، سکته مغزی یا مرگ) را افزایش دهد. از پزشک خود در مورد این خطرات بپرسید. تستوسترون در زیر پوست یا عضله تزریق می‌شود که معمولاً هر 2 تا 4 هفته یک‌بار تزریق می‌شود. تزریق تستوسترون باید فقط توسط یک متخصص انجام شود. طول درمان با تزریق تستوسترون به شرایط تحت درمان بستگی دارد.
تأثیر تستوسترون بر نعوظ
مطالعات نشان می‌دهد که تستوسترون ممکن است نعوظ را با عمل به‌عنوان گشادکننده عروق شریان‌های آلت تناسلی و سینوسوئیدهای غاری تسهیل کند. پس از اخته کردن، اکثر مردان، اما نه همه، نعوظ را از دست دادند. احتمال بهبود عملکرد نعوظ با تستوسترون درمانی در بیماران مبتلا به درجات شدید هیپوگنادیسم بیشتر است. داده‌های موجود نشان می‌دهد که در اکثر مردان سطوح تستوسترون در گردش، بسیار کمتر از حد طبیعی، برای نعوظ طبیعی ضروری است و سطوح بالاتر تستوسترون ممکن است تأثیر عمده‌ای بر عملکرد نعوظ نداشته باشد.
علائم کمبود تستوسترون در جوانان
نتیجه تست T پایین در یک مرد بالغ می‌تواند به این معنی باشد که غده هیپوفیز به‌درستی کار نمی‌کند؛ اما یک نوجوان یا جوان با سطح تستوسترون پایین ممکن است بلوغ تأخیری را تجربه کند. سطح تستوسترون در دوران جوانی و اوایل بزرگ‌سالی به بالاترین حد خود می‌رسد. در پسران اولین نشانه‌های فیزیکی تستوسترون یا آندروژن‌ها در بدن در دوران بلوغ آشکار می‌شود. صدای پسر تغییر می‌کند، شانه‌هایش باز می‌شود و ساختار صورتش مردانه‌تر می‌شود. علائم کمبود تستوسترون عبارت‌اند از:
- کاهش میل جنسی
- اختلال نعوظ
- ناتوانی جنسی
- تغییرات در الگوهای خواب
- مشکل در تمرکز
- کمبود انگیزه
- کاهش حجم و قدرت عضلات
- کاهش تراکم استخوان
- سینه‌های بزرگ در مردان
- افسردگی
- خستگی
درمان خانگی کمبود تستوسترون
خوشبختانه برای رفع کمبود تستوسترون درمان‌های خانگی و طبیعی نیز وجود دارد. در طول این درمان‌ها از گیاهان دارویی مؤثر، ویتامین‌ها و مکمل‌ها استفاده می‌شود. این موارد می‌توانند به‌طور مؤثر در افزایش طبیعی سطح تستوسترون کمک‌کننده باشند. البته به یاد داشته باشید که قبل از مصرف مکمل‌ها با پزشک خود مشورت کنید زیرا برخی از آن‌ها عوارض جانبی به همراه دارند. چندراه و درمان خانگی برای افزایش سطح تستوسترون عبارت‌اند از:
- ورزش کنید.
- کاهش استرس و سطح هورمون کورتیزول در بدن
- خواب کافی داشته باشید
- شیوه زندگی سالم
- زنجبیل
- شنبلیله
- جینسینگ
- انار
- روغن‌زیتون
- نارگیل
- کلم بروکلی و گل‌کلم
- سیر
- لوبیا
- مرکبات ازجمله پرتغال
- شکلات تلخ
- آووکادو
- مکمل ویتامین D
- مکمل ویتامین B
- مکمل زینک یا روی
کلام آخر
تستوسترون برای بسیاری از جنبه‌های سلامت جنسی و ترکیب بدن بسیار مهم است. تستوسترون هورمونی است که مسئول رشد اندام تناسلی خارجی مردانه و خصوصیات جنسی ثانویه است. این هورمون توسط بیضه‌ها تولید می‌شود. تستوسترون برای حفظ حجم عضلانی، تراکم استخوان، سلول‌های قرمز خون، عملکرد جنسی و تولیدمثل لازم بوده و همچنین به شادابی و تندرستی کمک می‌کند. با افزایش سن بدن مردان به‌تدریج تستوسترون کمتری تولید می‌کند. این مقاله از مجله جوان ایرانی را به هورمون تستوسترون چیست پرداختیم.
